Η Μαριλένα Καραμολέγκου, συνιδρύτρια των εκδόσεων Δώμα, μιλάει στο «Κ» για το πώς ένας μικρός εκδοτικός οίκος μπορεί να κάνει τη διαφορά, αλλά για τις αλλαγές που έφεραν στη δική της ζωή η φιλοσοφία και μια προσωπική περιπέτεια.
Στις 30 Ιουνίου 2017, δηλαδή πριν από τρία χρόνια και λίγους μήνες, κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο ενός νέου εκδοτικού οίκου που άκουγε στο όνομα Δώμα. Το βιβλίο ήταν «Η ελευθερία» του Επίκτητου. Ένα αμιγώς φιλοσοφικό κείμενο 90 σελίδων, που σε παρέσυρε να βουτήξεις σε έννοιες όπως η αξιοπρέπεια, η καρτερία, η αγάπη και, προφανώς, η ελευθερία. Εκ πρώτης όψεως, δεν ήταν ίσως η πιο «δελεαστική» πρόταση για καλοκαιρινό ανάγνωσμα. Όμως, σε πείσμα των καιρών –και με την πίστη των εκδοτών του–, βρεθήκαμε με τον Επίκτητο στο χέρι. Ακολούθησαν κι άλλες παρόμοιες επιλογές μέσα στα επόμενα χρόνια, και φτάσαμε να λέμε και να ακούμε όλο και συχνότερα τη φράση «διαβάζω Δώμα». Είναι η πρώτη φορά νομίζω που στην ερώτηση «τι διαβάζεις;» απαντάμε με το όνομα του εκδοτικού οίκου και όχι με τον τίτλο του βιβλίου ή το όνομα του συγγραφέα.
Η Μαριλένα Καραμολέγκου, ως υπεύθυνη επικοινωνίας των εκδόσεων Δώμα, θα μπορούσε να αποδώσει αυτή την επιτυχία στην επικοινωνιακή στρατηγική που ακολουθήθηκε. Έχει όμως άλλη άποψη: «Το Δώμα έχει πράγματι ήδη δώσει, εν μέρει τουλάχιστον, ένα δικό του στίγμα· αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στα ίδια τα βιβλία που έχουμε εκδώσει, η επιλογή των οποίων είναι αποκλειστικό έργο του Θάνου Σαμαρτζή [σ.σ.: συνιδιοκτήτη και εκδότη του Δώματος]. Πιστεύουμε πως εκεί έξω υπάρχει ένας κόσμος εννοιών, ιδεών, κειμένων, υψηλού πολιτισμού, ένας κόσμος γεμάτος ομορφιά, με τον οποίο πολλοί άνθρωποι δεν έχουν έρθει ακόμα σε πραγματική επαφή, παρά το γεγονός ότι “μυρίζονται” την ύπαρξή του. Έχουμε πολλούς φίλους, για παράδειγμα, που υποψιάζονται αυτή την ομορφιά, που θέλουν να εμπλουτίσουν με αυτήν τη ζωή τους, και όμως, δεν συνηθίζουν να το τολμούν μέσω της ανάγνωσης. Μιλάμε για ανθρώπους που ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, που επισκέπτονται μουσεία, που πάνε θέατρο και σινεμά τακτικά, που παρακολουθούν σειρές με πάθος, που συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία των πολιτών. Και όμως, ακόμη και γι’ αυτούς τους ανθρώπους, το διάβασμα έρχεται συχνά σε τρίτη μοίρα. Αυτούς, τους φίλους μας, είναι που θέλουμε να κερδίσουμε, αυτούς θέλουμε να συμπαρασύρουμε».
Γνωρίζοντας τη Μαριλένα, μου είναι προφανές ότι η ίδια ανήκει ή έστω ανήκε στο κοινό στο οποίο αναφέρεται και απευθύνεται πρωτίστως το Δώμα. Τη θυμάμαι πριν από μία δεκαετία, όταν ακόμη εργαζόταν ως κειμενογράφος σε μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες. Φιλόδοξη και δημιουργική, με μια ορμή που έμοιαζε πάντα να «εξέχει». Σαν μια δεύτερη σκέψη να την παράσερνε να αποστραφεί την εύκολη λύση και να αναζητήσει το ερέθισμα, που δεν ήταν εμφανώς διακριτό γύρω της. Μου το επιβεβαιώνει: «Ο τρόπος ζωής μου, όντως, δεν μου επέτρεπε να δω την ομορφιά για την οποία μιλάμε τόση ώρα. Ένιωθα την ανάγκη να αλλάξω ρότα. Έχοντας ήδη κάνει σημαντικές επαγγελματικές αλλαγές, βρέθηκε στον δρόμο μου ο Θάνος, ένας άνθρωπος του οποίου οι σπουδές, το έργο, αλλά και η ζωή βασίζονται στη φιλοσοφία. Γίναμε συνομιλητές, συνεργάτες, οικογένεια και πλέον απευθυνόμαστε με μια συνδυαστική, κι ελπίζουμε διακριτή, φωνή στο κοινό του Δώματος».
Ένας boutique εκδοτικός οίκος
Το Δώμα μέσα στα τρία χρόνια της ύπαρξής του έχει εκδώσει μόλις δεκαέξι βιβλία. Είναι εντυπωσιακά λίγα, αν αναλογιστείς πόσους τίτλους βγάζουν ετησίως άλλοι εκδοτικοί οίκοι κι αν λάβεις υπόψη και το ρητό σύμφωνα με το οποίο «εκδότης γίνεσαι μετά τα πενήντα βιβλία». Όπως λέει και η ίδια όμως, «υπάρχουν πολλά βιβλία που τα απορρίπτουμε αμέσως, ακόμη κι αν νιώθουμε βέβαιοι ότι θα έχουν εμπορική επιτυχία. Η εμπορική επιτυχία δεν μπορεί να είναι για εμάς αυτοσκοπός, παρά μόνο παράπλευρο αποτέλεσμα. Αν θέλουμε το Δώμα να πετύχει, δεν μπορούμε ποτέ να ξεχνάμε τον στόχο: τη διαμόρφωση μιας εκδοτικής ταυτότητας, την εμμονή σε μια μορφωτική αποστολή, τη διατήρηση της εμπιστοσύνης του αναγνωστικού κοινού που σε προτιμά δίνοντας τα χρήματά του για να αγοράσει ένα βιβλίο σου. Γι’ αυτό και χαιρόμαστε πολύ όταν μας ρωτάνε πότε θα βγει ο επόμενος τίτλος του Δώματος. Θέλουμε να πηγαίνουμε βήμα βήμα μαζί με τους αναγνώστες και τις αναγνώστριές μας».
Και όντως δείχνουν να πηγαίνουν… Εκτός από τον Επίκτητο, που δημιούργησε «trend» (παράξενη λέξη για να βάλεις δίπλα σ’ έναν φιλόσοφο που χρονολογείται το 50-60 μ.Χ.), είδαμε για αρκετές εβδομάδες στην πρώτη δεκάδα των ευπώλητων το «Ηπειρώτικο μοιρολόι», συγκινηθήκαμε με τις περιπέτειες του κυρίου «Πλην» και βέβαια, στ’ αλήθεια, ποιος από εμάς δεν διάβασε τις «Καραβίδες»; Ή αλλιώς το μυθιστόρημα «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες», που αποτελεί το εκδοτικό μπλοκμπάστερ της προηγούμενης σεζόν. «Οι “Καραβίδες” έκαναν επιτυχία γιατί είναι ένα βιβλίο που σε κρατάει σε διαρκή εγρήγορση, που δύσκολα το αφήνεις από τα χέρια σου. Εδώ λειτούργησε πολύ το “από στόμα σε στόμα”», μου εξηγεί, αν και η ίδια από τα λογοτεχνικά βιβλία του Δώματος αγαπά περισσότερο το «Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο» του Ζαν-Πωλ Ντυμπουά και το «Ο σκύλος μου ο ηλίθιος» του Τζων Φάντε: «Το πρώτο είναι ταπεινά ανθρώπινο, το δεύτερο γάργαρα ξεκαρδιστικό· και τα δύο με συγκινούν πολύ, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, αλλά με το ίδιο όπλο, την καλή γραφή».
Όλα πάντως τα εκδοτικά «παιδιά» του Δώματος –γιατί έτσι αντιμετωπίζουν μέχρι τώρα τους δεκαέξι τίτλους τους– μοιάζουν να απεκδύονται την επιτήδευση σε επίπεδο γλώσσας, σχεδιασμού, επικοινωνίας κ.λπ. Είναι αλήθεια αυτό; «Εντελώς! Θέλουμε τα βιβλία μας να είναι αφτιασίδωτα. Οτιδήποτε περιττό δεν μας κάνει».
Η διακριτική αναγραφή «βιβλία στην Αθήνα» στο λογότυπο του Δώματος πώς προέκυψε; «Αγαπάμε και οι δύο την Αθήνα, με τη σύγχρονη μορφή της, όχι ως κοιτίδα του πολιτισμού, αλλά ως κοιτίδα δική μας και ως τόπο ανταλλαγής ιδεών. Έπειτα, το Δώμα βλέπει από ψηλά την πόλη. Αυτό είναι κυριολεκτικό, καθώς ξεκινήσαμε από ένα δώμα στο Μετς το οποίο από τον 7ο όροφο είχε θέα σε όλη την Αθήνα. Είναι όμως και μεταφορικό· απευθυνόμαστε πρωτίστως σ’ αυτή την πόλη και ταυτόχρονα κρατάμε αποστάσεις από τον θόρυβο, τις άνευ ουσίας συζητήσεις, το καφενείο που λέμε, τη βαβούρα. Η Αθήνα είναι και σημείο αναφοράς, και μέτρο μας».
Η προσωπική ιστορία
Είναι λίγο πολύ γνωστό ότι ο εκδοτικός οίκος πήρε το όνομά του από εκείνο το δώμα στο Μετς. Η Μαριλένα Καραμολέγκου και ο Θάνος Σαμαρτζής, μόλις παραιτήθηκαν από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (εκείνη από τη θέση της υπεύθυνης επικοινωνίας και εκείνος από αυτή του εκδοτικού διευθυντή), εγκαταστάθηκαν στα 18 τ.μ. αυτού του δώματος για να στήσουν έναν εκδοτικό οίκο με τους δικούς τους κανόνες και ταυτόχρονα την κοινή τους ζωή. Εκεί δούλευαν και ζούσαν για δυόμισι χρόνια. Θα τη ρωτούσα τι ήταν αυτό που την έσπρωξε να «στριμωχτεί» έτσι και τελικά να πετύχει το πιο «ευρύχωρο» σενάριο ζωής που θα μπορούσε ποτέ να ονειρευτεί. Ξέρω όμως την απάντηση. Άλλωστε έχει μιλήσει ανοιχτά για την περιπέτεια της υγείας της: «Στις 20 Οκτωβρίου του 2015 διαγνώστηκα με καρκίνο του μαστού. Η ασθένεια αυτή ήταν ο επιταχυντής και όχι, όπως θα πίστευε ίσως κανείς, το έναυσμα της αλλαγής. Επικύρωσε τις εσωτερικές αποφάσεις που είχα ήδη πάρει. Σε πλήρη αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια της ζωής μου, που ίσχυε σε μεγάλο βαθμό το “όπου μας πάει η ζωή”, μετά την ασθένεια συνειδητοποίησα ότι τη ζωή την πάμε εμείς, πολύ περισσότερο από όσο θέλουμε να νομίζουμε. Η ζωή είναι μια διαρκής μάχη, ένα αδιάκοπο στοίχημα μέχρι την οριστική και δεδομένη ήττα».
Πράγματι οι μάχες υπήρξαν πολλές για την ίδια. Μέσα σε πέντε χρόνια νόσησε και θεραπεύτηκε από επιθετικό καρκίνο του μαστού, έστησε έναν εκδοτικό οίκο και γέννησε φυσιολογικά δύο παιδιά. Εμένα αυτή η διαδοχή γεγονότων μού ακούγεται σαν ένα συνεχές bras de fer μεταξύ τύχης και ατυχίας. Η ίδια όμως είναι πιο πραγματίστρια: «Το τυχαίο το τρέμω, το σέβομαι όσο τίποτε άλλο και το κοιτάω ταπεινά, από πολύ χαμηλά, ελπίζοντας πως μ’ αυτόν τον τρόπο θα εξευμενίσω το κακό και θα μου χαριστεί. Για όλα τα υπόλοιπα νιώθω μια ψυχική αυθάδεια. Τα κρατάω στα χέρια μου».
Ποια είναι λοιπόν η επόμενη μάχη στο σήμερα; «Είμαι τυχερή. Μπορώ να προλάβω τη μελλοντική εξέλιξη της καρκινικής μετάλλαξης του γονιδίου μου BRCA1, αλλά, όπως όλα τα πράγματα, έχει κι αυτό το κόστος του. Έχω ένα σημαντικό χειρουργείο ακόμα μπροστά μου. Κλείνω μία πενταετία μαχών και, μέχρι στιγμής, νικητήριων εκβάσεων. Είμαι ευγνώμων. Έχω τα παιδιά μου, τον άντρα μου, την οικογένειά μου και το Δώμα, κι όλα αυτά είναι ένα. Αναρωτιέμαι πόσα παραπάνω μπορεί να ζητήσει κανείς χωρίς να είναι ασεβής».
Μια και έχει μάθει με τον δύσκολο τρόπο τι ελέγχουμε και τι όχι στη ζωή, με ποια σκέψη κοιμάται και ξυπνάει; «Σκέφτομαι και διαχειρίζομαι το χειρότερο, για να υποδεχτώ με ευχάριστη έκπληξη το καλύτερο». Πριν τη χαιρετήσω, τη ρωτάω αν θέλει να μου πει κάτι άλλο. Έχοντας μάθει να επιλέγει προσεκτικά την τελευταία της κουβέντα, τη βλέπω να ανακατεύει λίγο τα χαρτιά της, να σκέφτεται σιωπηλά και τελικά να μου απαντά: «Θέλω να πω αυτό που μου λέει συχνά ο Θάνος, ότι ο εκδότης κρίνεται και καθορίζεται από τα όχι που λέει. Διαμορφώνεται μέσα από αυτά που απορρίπτει. Το ίδιο ισχύει και στη ζωή. Ο άνθρωπος που γίνεσαι δημιουργείται κάθε μέρα ξανά και ξανά μέσα από αυτά που αρνείσαι, από τα μονοπάτια τα οποία συνειδητά δεν περπατάς».■
