Προικισμένα με τα ομορφότερα τοπία, αλλά καταδικασμένα να εξαρτώνται από τον τουρισμό, τα δημοφιλέστερα εξωτικά νησιά του πλανήτη κλήθηκαν να ακολουθήσουν διαφορετικά μονοπάτια για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ακόμα και να επαναπροσδιορίσουν τη φύση της οικονομίας τους.
Αν και η κατάσταση της πανδημίας δεν ξέφυγε ποτέ στο Μπαρμπέιντος, το lockdown που επιβλήθηκε μετά τα πρώτα κρούσματα της άνοιξης ήταν εξαιρετικά σκληρό – κλείσιμο καταστημάτων (ακόμα και των σούπερ μάρκετ) και σχολείων, απαγόρευση κυκλοφορίας. Ένας στους πέντε εργαζομένους έχασε τη δουλειά του, αλλά όταν έφτασε το καλοκαίρι, ο ιός δεν βρισκόταν πουθενά στη χώρα και η τουριστική σεζόν ξεκίνησε με μια παράξενη καμπάνια: η μικρή χώρα της Καραϊβικής, λοιπόν, καλούσε κάθε ενδιαφερόμενο για μια δωδεκάμηνη παραμονή, προσφέροντάς του την ευκαιρία να εργαστεί εξ αποστάσεως –η τηλεργασία είχε ήδη εξελιχθεί σε καθεστώς στα περισσότερα μέρη του πλανήτη– ζώντας σε έναν παραδεισένιο τόπο. Και χωρίς κρούσματα. Την πρώτη εβδομάδα κατατέθηκαν χίλιες αιτήσεις.
Η Καραϊβική είναι η πιο εξαρτημένη από τον τουρισμό περιοχή στον κόσμο και, σύμφωνα με το World Travel and Tourism Council, αυτοί που θα την επισκεφτούν μέσα στο 2020 θα είναι λιγότεροι ακόμα και κατά 71% σε σχέση με πέρυσι, γεγονός που θα στοιχίσει 2 εκατ. θέσεις εργασίας και 44 δισ. δολάρια στις οικονομίες των χωρών της. Οι κυβερνήσεις βρέθηκαν στο γνωστό δίλημμα: ανοίγουν τα αεροδρόμια με πιθανό το υγειονομικό κόστος ή εξαφανίζουν μέσω αυστηρών μέτρων τα κρούσματα, θυσιάζοντας την οικονομία; Ένα παρόμοιο άχαρο δίλημμα αντιμετώπισαν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, με τη μέση οδό να προκρίνεται για την ώρα σε αυτό το δεύτερο κύμα, ωστόσο στις χώρες (όπως και στη δική μας) όπου ο τουρισμός αντιστοιχεί σε ένα σημαντικό ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας η απόφαση το καλοκαίρι ήταν πολύ κρίσιμη και ανά περίπτωση πολύπλοκη.
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έγινε στις Μπαχάμες: ο ιός επί της ουσίας δεν κυκλοφορούσε στο νησί μέχρι τα μέσα Ιουλίου, οπότε άνοιξαν τα αεροδρόμια, γεγονός που προκάλεσε μια απότομη έξαρση, τα σύνορα έκλεισαν εσπευσμένα, για να ανοίξουν ξανά μία εβδομάδα αργότερα – η σύγχυση είναι λογική, ειδικά σε μια χώρα που στηρίζει περίπου το 43% της οικονομίας της στον τουρισμό και ακόμα προσπαθεί να συνέλθει από τον τυφώνα «Ντόριαν» που τη ρήμαξε πριν από έναν χρόνο. Βεβαίως, το άνοιγμα των συνόρων δεν συνεπάγεται αυτόματα την εξομάλυνση της κατάστασης, καθώς για όλους τους προφανείς λόγους ένα ταξίδι δεν είναι σήμερα το ίδιο εύκολο (ούτε το ίδιο θελκτικό) όπως άλλοτε. Για παράδειγμα, η Τζαμάικα άνοιξε τα αεροδρόμια στις 15 Ιουλίου, ωστόσο οι αφίξεις τους καλοκαιρινούς μήνες αντιστοιχούσαν μόλις στο 20% της συνήθους κίνησης.
Μια περίπτωση υποδειγματικής διαχείρισης της κατάστασης θεωρήθηκε αυτή της Σάντα Λουτσία, που φαίνεται ότι αξιοποίησε τα αυστηρά μέτρα της ανοιξιάτικης καραντίνας, μετρώντας από την αρχή της πανδημίας μόνο 26 κρούσματα και κανέναν θάνατο. Παράλληλα, από τις αρχές Ιουλίου δέχεται κανονικά επισκέπτες, ακολουθώντας ένα πολύ αυστηρό υγειονομικό πρωτόκολλο και επιτρέποντας τον τουρισμό σε συγκεκριμένα μέρη και ξενοδοχεία. Οι 6.000 άνθρωποι που την επέλεξαν για τις διακοπές τους είναι βεβαίως λίγοι και η οικονομία έχει γονατίσει, ωστόσο αφενός το όνομα της χώρας έχει αναβαθμιστεί στην αγορά του τουρισμού και, αφετέρου, η Σάντα Λουτσία ευελπιστεί ότι θα παραμείνει καθαρή από τον ιό μέχρι τις αρχές του νέου έτους, οπότε ξεκινά η περίοδος της ξηρασίας, δηλαδή η ιδανική εποχή για να την επισκεφτεί κανείς.
ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΙΝΔΙΚΟ ΩΚΕΑΝΟ
Στον Ινδικό Ωκεανό και στις Μαλδίβες ο κορωνοϊός έφτασε την άνοιξη μέσω του τουρισμού – ένας Ιταλός επισκέπτης, για την ακρίβεια, μετέδωσε τον ιό σε υπαλλήλους του resort όπου διέμενε. Τον καιρό που ακολούθησε μέχρι και σήμερα, και παρά το lockdown που μεσολάβησε, ο ιός κυκλοφόρησε αρκετά μέσω των τουριστικών μονάδων της χώρας. Συνέβη και το πρωτοφανές: η κυβέρνηση μετέτρεψε ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο, δημοφιλές τις προηγούμενες δεκαετίες, σε πολυτελές καταφύγιο καραντίνας και ανάρρωσης, με δωρεάν περίθαλψη και όλες τις ανέσεις. Παρά, όμως, την εμφανή διάθεση της χώρας να κρατήσει ζωντανό τον τουρισμό (και παρά τους χαλαρούς ελέγχους στα αεροδρόμια – αυτό δεν ισχύει πλέον), οι επισκέπτες τον Ιούλιο ξεπέρασαν μετά βίας τους 5.000, όταν η μηνιαία επισκεψιμότητα στη χώρα έφτανε άλλοτε τους 140.000 ανθρώπους. Τα κρούσματα αυξήθηκαν τον Αύγουστο και αυτή τη στιγμή έχουν ξεπεράσει τα 10.000, αριθμός αρκετά μεγάλος για μια χώρα 380.000 κατοίκων.
Νοτιότερα, στις Σεϋχέλλες, η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Τα λιγοστά κρούσματα αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως (με το σχετικό lockdown, φυσικά) και το άνοιγμα των αεροδρομίων έγινε προσεκτικά, αυστηρά και σταδιακά, ανάλογα με την επιδημιολογική εικόνα της χώρας προέλευσης των επισκεπτών. Μέσα στον Σεπτέμβριο κυκλοφόρησαν ορισμένα στοιχεία που έκαναν λόγο για 2.000 επισκέπτες μέχρι τώρα, οι οποίοι έφεραν στη χώρα 31 εκατ. δολάρια, μια μικρή ανάσα για τον τόπο, που βασίζεται σε τεράστιο βαθμό στον τουρισμό. Εν τω μεταξύ, η ιδανική περίοδος για να ταξιδέψει κάποιος στις Σεϋχέλλες θεωρείται ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος, οπότε η ελπίδα είναι ζωντανή.
Ακόμα νοτιότερα, στον Μαυρίκιο, το πρώτο κύμα της πανδημίας πέρασε επίσης σχετικά «αναίμακτα» ως προς τον αριθμό των κρουσμάτων και, μέσω ενός lockdown που επέτρεπε στους κατοίκους μόνο μία εβδομαδιαία επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ (με αλφαβητική σειρά), ο ιός εξαλείφθηκε εντελώς. Μάλιστα το καλοκαίρι κύλησε με κλειστά σύνορα, ώστε να διαφυλαχθεί η ασφάλεια των κατοίκων, με άμεση συνέπεια τη συρρίκνωση της οικονομίας κατά 13% μέσα σε λίγους μήνες, και η χώρα δεν ξεκίνησε να δέχεται ξένους επισκέπτες παρά μόνο μέσα στον Σεπτέμβριο. Θα έλεγε κανείς ότι είχε έρθει η ώρα του Μαυρίκιου να διεκδικήσει με αξιώσεις ό,τι είχε απομείνει από την προβληματική τουριστική κίνηση, όμως η ζωή, όπως πάντα, κρύβει παγίδες: το ιαπωνικό φορτηγό πλοίο που νωρίτερα είχε προσκρούσει σε ύφαλο στις ακτές του νησιού δημιούργησε τελικά μια πετρελαιοκηλίδα, προκαλώντας σημαντική οικολογική καταστροφή, αλλοιώνοντας την εικόνα των κρυστάλλινων νερών της χώρας, ενώ νεκρά δελφίνια εξόκειλαν δηλητηριασμένα στις παραλίες.
ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΠΑΛΙ
Στην Ινδονησία η πανδημία εξελίσσεται ιδιαίτερα άσχημα: τις προηγούμενες μέρες τα κρούσματα ξεπέρασαν τις 300.000 (υπολογίζεται ότι είναι πολύ περισσότερα, αλλά η λήψη τεστ είναι περιορισμένη), η πλειονότητα των οποίων στην Τζακάρτα, ενώ το φιλόξενο Μπαλί, ένας από τους δημοφιλέστερους εξωτικούς προορισμούς στον κόσμο, οδεύει για τα 10.000 κρούσματα. Ως εκ τούτου, οι αρχές του Μπαλί αποφάσισαν να μη δεχτούν επισκέπτες μέσα στο 2020, μια γενναία απόφαση λαμβάνοντας υπόψη ότι περίπου τα δύο τρίτα της οικονομίας βασίζονται στον τουρισμό.
Ήταν μάλιστα αυτή η δεκαετία που απογείωσε τη δημοφιλία του Μπαλί: το 2010 υποδέχτηκε 7 εκατ. τουρίστες, ο αριθμός αυξανόταν χρόνο με τον χρόνο και πέρυσι έφτασε τα 16 εκατ., η απουσία των οποίων έχει αφήσει φέτος τον τόπο άδειο και βυθισμένο σε μια δυσοίωνη σιωπή. Έγινε μια προσπάθεια για να ενισχυθεί ο εσωτερικός τουρισμός, ωστόσο αυτό που κυρίως παρατηρείται αυτή τη στιγμή είναι η αποχώρηση των εργαζομένων του τουρισμού από τις παραλιακές εγκαταστάσεις και η επιστροφή τους στα χωριά. Όλοι αυτοί που τα τελευταία χρόνια υπηρετούσαν το τουριστικό θαύμα του νησιού έγιναν μέσα σε μία νύχτα αγρότες και ψαράδες. Η μόνη λύση; Ή μια διαφορετική προοπτική;
Την ώρα που το τουριστικό οικοδόμημα καταρρέει, στο Μπαλί βλέπουν ξαφνικά τον τόπο τους με άλλο μάτι και ονειρεύονται την εποχή μετά την πανδημία όχι ως μια επιστροφή στα παλιά, αλλά ως έναν επαναπροσδιορισμό της ζωής. Οι κάτοικοι είναι αποφασισμένοι να αξιοποιήσουν τους φυσικούς πόρους και τις δυνάμεις τους, να περιορίσουν το άτσαλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αναπόφευκτα άφηναν κάθε χρόνο οι ορδές των τουριστών, να επιστρέψουν στις παραδόσεις τους. Μέσα στην υγειονομική καταστροφή ονειρεύονται το νησί τους απαλλαγμένο από τον μαζικό τουρισμό, αλλά φιλόξενο για ταξιδιώτες που θέλουν να εξερευνήσουν την κουλτούρα του τόπου. Αν έψαχνε κανείς μια ρομαντική θεώρηση της πανδημίας, μόλις τη βρήκε. ■