Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία

11' 55" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουμε στην Ελλάδα, στα 17 χρόνια πολιτικής κυριαρχίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν πλήττονται μόνο μνημεία της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, του Βυζαντίου και των χριστιανικών μειονοτήτων, αλλά καταστρέφονται και κατάλοιπα τόσο των Σελτζούκων όσο και των Οθωμανών.

Η επαναφορά της Αγίας Σοφίας στην ισλαμική λατρεία τον Ιούλιο προκάλεσε διεθνή συζήτηση για τη μεταχείριση των ιστορικών μνημείων στην Τουρκία. Κατά τα δεκαοκτώ χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), βυζαντινές εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά ύστερα από δεκαετίες λειτουργίας τους ως μουσεία. Ο επανεξισλαμισμός τους δυσχεραίνει την πρόσβαση, κρύβει έργα έκπαγλης τέχνης πίσω από κουρτίνες και πλήττει τον τουρισμό. Καταδεικνύει μια κατακτητική, μισαλλόδοξη ισλαμική νοοτροπία, που δεν εκπλήσσει δεδομένων των καταβολών του ΑΚΡ στο κίνημα του «πολιτικού Ισλάμ». 

Ο εξισλαμισμός εκκλησιών, ωστόσο, αποτελεί συγκριτικά την πιο ανώδυνη κακοποίηση μνημείου, δεδομένης της συστηματικής καταστροφής τους στην Τουρκία. Την τελευταία τριακονταετία, η κατασκευή ενός δικτύου 22 φραγμάτων στον Ευφράτη και στον Τίγρη –αμφότεροι πηγάζουν από την Τουρκία– οδήγησε στη βύθιση δώδεκα αρχαιολογικών χώρων. Αυτοί εκπροσώπευαν ολόκληρη την αλυσίδα των πολιτισμών που άλλοτε άνθησαν στη Μικρά Ασία. Βυθίστηκαν χώροι προϊστορικοί, της αρχαιότητας (Χετταίων, Ελλήνων, Ρωμαίων), του Μεσαίωνα (Βυζαντινών, Αράβων, Σελτζούκων), αλλά και πολύ πιο πρόσφατων πολιτισμών.

Σε αντίθεση με ό,τι αναπαράγουμε στην Ελλάδα, δεν πλήττονται μόνο μνημεία της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, του Βυζαντίου και των χριστιανικών μειονοτήτων. Αφανίσθηκαν και κατάλοιπα των Σελτζούκων, αλλά και των Οθωμανών – παρότι το καθεστώς ανήγαγε το οθωμανικό παρελθόν σε θεμέλιο του εθνικού αφηγήματος που προωθεί. Οι καταστροφές λαμβάνουν τις πλέον ποικίλες μορφές. Η «αστική ανάπλαση», ιδίως στην Πόλη, οδήγησε σε μαζικές κατεδαφίσεις ιστορικών κτισμάτων. Σημαντικά μνημεία παραμορφώθηκαν –κάποια ανεπανόρθωτα– από ατυχέστατες «αποκαταστάσεις». 

Μνημεία και εθνικό αφήγημα: τα «δικά μας» και «των άλλων»

Τα μνημεία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το εθνικό αφήγημα. Αυτό δεν αναγνωρίζει ίδια αξία στα μνημεία όλων των περιόδων ή όλων των πολιτισμών. Η ιεράρχησή τους μαρτυρά τι θέλει κάθε χώρα να προβάλει για το παρελθόν της και τι θέλει να αποκρύψει. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, το εθνικό αφήγημα αμέσως μετά την ανεξαρτησία επιχείρησε να οικοδομήσει μια γέφυρα με την κλασική αρχαιότητα, παρακάμπτοντας όλα τα ενδιάμεσα στάδια. Δόθηκε απόλυτη προτεραιότητα στις ανασκαφές κλασικών μνημείων, ενώ τα ρωμαϊκά και βυζαντινά αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία. Μνημεία της φραγκοκρατίας –και φυσικά των Οθωμανών– αφέθηκαν να καταρρεύσουν ή καταστράφηκαν επί τούτω. 

Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-1
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Λεύκη της Βιθυνίας, με εμφανή τα ίχνη δράσης «κυνηγών θησαυρού» στο ιερό. ©Αλέξανδρος Μασσαβέτας

 

«Στην Τουρκία, το εθνικό αφήγημα μετά την κεμαλική επανάσταση είχε να αντιμετωπίσει δύο μεγάλα ζητήματα», σημειώνει ο πανεπιστημιακός Μουράτ Μπελγκέ. «Το πρώτο είναι πως οι Τούρκοι, παρότι μιλούν κεντροασιατική γλώσσα, έχουν φαινότυπο λευκής φυλής και όχι τα μογγολικά χαρακτηριστικά της Κεντρικής Ασίας. Το δεύτερο είναι πως οι πολιτισμικές αναφορές τους περιορίζονταν στο Ισλάμ». Οι Τούρκοι αισθάνονταν την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, αλλά και τους προϊσλαμικούς πολιτισμούς της Μικράς Ασίας απολύτως ξένους. Αυτό δυσκόλευε το πολιτισμικό όραμα της νεοσύστατης δημοκρατίας: η απεξάρτηση της τουρκικής ταυτότητας από το Ισλάμ κρίθηκε απαραίτητη, ώστε να μπορέσει το έθνος να ασπασθεί τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τρόπο ζωής. «Οι αρχές πάσχιζαν να δείξουν πως η ιστορία των Τούρκων δεν ξεκινούσε με το Ισλάμ», εξηγεί ο Μπελγκέ. «Η κεμαλική διανόηση προώθησε διάφορα ψευδοϊστορικά αφηγήματα, για να εφεύρει έναν σύνδεσμο μεταξύ των Τούρκων και των αρχαίων κατοίκων της Ανατολίας». 

Η γνωστότερη από τις κεμαλικές ψευδοϊστορικές θεωρίες ήταν η «τουρκική ιστορική θέση». Κατ’ αυτήν, οι Χετταίοι αποτελούσαν πρωτο-τουρκικό φύλο που είχε οικίσει τη Μικρά Ασία. Έτσι θεμελιωνόταν μια υπερχιλιετής παρουσία «Τούρκων» στην περιοχή, προγενέστερη μάλιστα εκείνης των Ελλήνων και των Αρμενίων. Στη συνέχεια, άλλοι αρχαίοι λαοί –Φρύγες, Κάρες, Λύκιοι– παρουσιάσθηκαν ως φύλα τουρκογενή και «πρόγονοι» των Τούρκων. Ο Μπελγκέ κάνει λόγο για «εφεύρεση ιστορίας». (Η προσπάθεια θυμίζει έντονα τη διεκδίκηση από τους Σλαβομακεδόνες της καταγωγής από τους αρχαίους Μακεδόνες.) Ως αποτέλεσμα, οι Τούρκοι ενδιαφέρθηκαν να προστατεύσουν και να αναδείξουν τα μνημεία των αρχαίων λαών της Ανατολίας, ιδίως εκείνα των Χετταίων. 

«Δεν παραδέχθηκαν όμως το προφανές: πως είναι γενετικά πολύ πιο κοντά στους Έλληνες, στους Αρμενίους και στους Σλάβους παρά στους τουρκογενείς της Κεντρικής Ασίας», σημειώνει ο πολιτικός επιστήμονας Τζενγκίζ Ακτάρ. «Οι Τούρκοι πολεμιστές που προήλαυναν δυτικά, στον Καύκασο και στην Ανατολία, ήταν κατά κανόνα νέοι άνδρες. Έπαιρναν γυναίκες από τους γηγενείς, συχνά με τη βία. Πολλοί γηγενείς εξισλαμίσθηκαν εκούσια ή βίαια. Έλληνες και Αρμένιοι, ωστόσο, παρέμειναν “ξένοι” και “εχθροί”, καθώς ανήκουν και στο παρόν και διεκδίκησαν περιοχές που διεκδικούσαν ταυτόχρονα οι Τούρκοι». Έτσι, τα μνημεία τους βρέθηκαν στο στόχαστρο, σε μια προσπάθεια να «σβηστεί» η ιστορία τους. 

Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-2
Το οθωμανικό παλάτι Ισσάκ Πασσά στο Ντοουμπέγιαζιτ, με στέγη γηπέδου.

 

Αν τα ελληνικά και ελληνιστικά μνημεία προστατεύτηκαν, αυτό οφείλεται εν πολλοίς στις ψευδο-ιστορικές θεωρίες που επιχείρησαν να τα «αφελληνίσουν». Επί δεκαετίες παρουσιάζονταν ως έργα Ιώνων, Λυδών, Κάρων και άλλων φύλων που υποτίθεται ότι σχετίζονται περισσότερο με τους Τούρκους παρά με τους Έλληνες. Πολύ συχνά ελληνιστικές αρχαιότητες παρουσιάζονταν ως ρωμαϊκές. Στην προστασία τους συνέβαλε και το ότι «ταίριαζαν» στην προσπάθεια ένταξης της χώρας στον δυτικό πολιτισμό, αλλά και η καίρια σημασία τους στον τουρισμό. Την οικειοποίηση των μικρασιατικών αρχαιοτήτων καταδεικνύει η αρχιτεκτονική του μαυσωλείου του Ατατούρκ στην Άγκυρα. Πρότυπο για το περίστωο τετράγωνο οικοδόμημα υπήρξε το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, ενώ τα γλυπτά και ο ανάγλυφος διάκοσμός του μιμούνται εκείνα των Χετταίων και των Φρυγών. 

Αρχαιότητες στο νερό

Χαρακτηριστική περίπτωση της συχνά σχιζοφρενούς στάσης του κράτους έναντι των αρχαιοτήτων είναι εκείνη της Περγάμου. Τη δεκαετία του 2000, το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να πιέσει τη Γερμανία να επιστρέψει τον Βωμό της Περγάμου, που φυλάσσεται στο ομώνυμο μουσείο του Βερολίνου. Η κυβέρνηση έκρινε πως η επιστροφή του θα ωφελούσε σημαντικά την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Συντονισμένες προσπάθειες του υπουργείου και της δημαρχίας της Μπέργκαμα πέτυχαν την εγγραφή, το 2014, της ιστορικής πόλης στη λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Η θέση πως ο βωμός πρέπει να επιστραφεί φαίνεται λογική: οικοδομήθηκε ακριβώς για να βρίσκεται στην ακρόπολη της Περγάμου, σε συνομιλία με τα υπόλοιπα κτίσματά της και το γύρω περιβάλλον. Το πρόβλημα που αμέσως επικαλέστηκε η Γερμανία για να αποκλείσει κάθε συζήτηση επιστροφής είναι πως οι ίδιες αρχές που ζητούσαν τον επαναπατρισμό του είχαν μόλις βυθίσει τη λουτρόπολη των Αλλιανών. Το ασκληπιείο της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου ανεσκάφη το 2003 κοντά στην Πέργαμο. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ψηφιδωτά, περίστωους δρόμους, ερείπια οικιών και καταστημάτων και ένα άγαλμα νύμφης. Μόνο το τελευταίο, μαζί με μια αξιόλογη συλλογή ιατρικών εργαλείων, σώζεται. Η κατασκευή φράγματος, κατ’ απαίτηση γεωργών της περιοχής, βύθισε τον χώρο το 2011. Οι αρχές κώφευσαν στις επάλληλες εκκλήσεις της UNESCO και της Europa Nostra, αλλά και στις διαμαρτυρίες σημαντικού μέρους της τοπικής κοινωνίας που αξιολογούσε τον τουρισμό ως σημαντικότερο της παρακμάζουσας γεωργίας. 

Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-3
Η «βύθιση» του Χασάνκεϊφ στα νερά του Τίγρη δεν κόστισε μόνο αρχαιολογικά και πολιτιστικά. Χιλιάδες κάτοικοι εκτοπίστηκαν από μια περιοχή στην οποία ζούσαν άνθρωποι εδώ και 12.000 χρόνια. © Samuel Aranda/The New York Times

 

Η θυσία αρχαιολογικών χώρων στα φράγματα συνεχίζεται. Το 2019 βυθίστηκε στα νερά του Τίγρη το Χασάνκεϊφ, από τις ωραιότερες τοποθεσίες ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. Απλωνόταν στους πρόποδες ακρόπολης, ενώ οι γύρω κρημνώδεις όχθεις του Τίγρη φιλοξενούσαν χιλιάδες τρωγλοδυτικές κατοικίες της προϊστορικής εποχής και σπηλιές με παρεκκλήσια διαφόρων περιόδων. Την κάτω (παραποτάμια) πόλη και την ακρόπολη στόλιζαν τεμένη και ταφικά μνημεία σειράς ισλαμικών πολιτισμών – των Αγιουμπιδών, των Αρτουκιδών, των Σελτζούκων. Όσα βρίσκονταν στην κάτω πόλη βυθίστηκαν, πλην ελαχίστων που μεταφέρθηκαν σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Την καταστροφή δεν εμπόδισαν ούτε οι έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων ούτε η διεθνής κατακραυγή. Καθώς η περιοχή κατοικείται από Κούρδους, οι αυτονομιστές θεωρούν πως οι τουρκικές αρχές θέλησαν να πλήξουν τη μνημειακή κληρονομιά και την ιστορία της περιοχής.

Ο «φόβος του Βυζαντίου», οι εξισλαμισμοί ναών και οι αντιδράσεις 

Ο πανεπιστημιακός Ου’ούρ Τάνιελι κάνει λόγο για «φόβο του Βυζαντίου», από τον οποίο πάσχει η τουρκική κοινωνία. Η Μικρασιατική Εκστρατεία, γράφει, «μετέτρεψε τα αρχιτεκτονικά ίχνη του βυζαντινού πολιτισμού σε σύγχρονους εχθρούς που στόχευαν να καταλάβουν τη χώρα». Βυζαντινές εκκλησίες ανατινάχθηκαν στη Νίκαια, στην Άγκυρα, στο Ικόνιο, ως «εκδίκηση» για την ελληνική προέλαση. Η παρανοϊκή εμμονή πως «οι Έλληνες θα επιστρέψουν» οδήγησε σε μια πολιτική υποβάθμισης της ιστορίας και παραμέλησης των μνημείων του Βυζαντίου. Το γεγονός ότι στην Κωνσταντινούπολη δεν υφίσταται βυζαντινό μουσείο αποτελεί, κατά τον Τάνιελι, την τρανότερη απόδειξη του φοβικού συμπλέγματος. 

Η μετατροπή βυζαντινών εκκλησιών σε τεμένη, ωστόσο, δεν στοχεύει να «πλήξει», συμβολικά, για μία ακόμη φορά το Βυζάντιο και όσους θεωρούν εαυτούς διαδόχους του (τους Έλληνες, την ορθόδοξη οικουμένη). Στοχεύει να επιβεβαιώσει το νεο-οθωμανικό όραμα του ΑΚΡ, την ανατροπή δηλαδή των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων και την επαναφορά του Ισλάμ ως θεμελίου της τουρκικής ταυτότητας. Το καθεστώς Ερντογάν επανέφερε στην ισλαμική λατρεία τις εκκλησίες τις αφιερωμένες στην Αγία Σοφία στη Βιζύη (2006), στη Νίκαια (2011), στην Τραπεζούντα (2013). Η κορύφωση ήλθε τον περασμένο Ιούλιο, με τον επανεξισλαμισμό της Μεγάλης Εκκλησίας, πράξη που «ολοκληρώνει» την επαναφορά της οθωμανικής τάξης πραγμάτων. Ακολούθησε η μετατροπή της Μονής της Χώρας, με τη σχετική απόφαση να έχει ήδη ληφθεί πριν από τον εξισλαμισμό της Αγίας Σοφίας. Στη Μονή της Χώρας σώζονται τα αρτιότερα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες της «παλαιολόγειας αναγέννησης»· στην Αγία Σοφία Τραπεζούντος τα ωραιότερα σωζόμενα βυζαντινά ψηφιδωτά στη Μικρά Ασία. 

Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-4
 «Η Ανάσταση», τοιχογραφία στο ταφικό παρεκκλήσιο της Μονής της Χώρας.

 

Τις μετατροπές στη Νίκαια και την Τραπεζούντα ακολούθησαν έντονες διαμαρτυρίες, τόσο για την επιβολή της «οθωμανικής τάξης πραγμάτων» όσο και για το πλήγμα στον τουρισμό. Των γεγονότων, ωστόσο, με την Αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας στην Πόλη είχαν προηγηθεί η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και οι μαζικές εκκαθαρίσεις, που φίμωσαν τον Τύπο και εμπέδωσαν ένα κλίμα τρομοκρατίας. Ελάχιστοι τολμούν πια να διαμαρτυρηθούν δημόσια. 

Κατά την Ένωση Τούρκων Ξεναγών (Tureb), η Αγία Σοφία έχασε τον χαρακτήρα του «συμβόλου ανεξιθρησκίας» που έφερε, ενώ ο τουρισμός υπέστη σοβαρό πλήγμα. Η Ένωση Ξεναγών Κωνσταντινουπόλεως, ωστόσο, τήρησε σιγήν ιχθύος. «Όλοι φοβούνται να εκφράσουν αντιρρήσεις δημόσια», εξηγεί ο Ταϊλάν (δεν είναι το πραγματικό του όνομα), νεαρός ξεναγός. «Γνωρίζουμε πως, αν επικρίνεις δημόσια το καθεστώς, κινδυνεύεις να σου αφαιρεθεί, με κάποια πρόφαση, η άδεια επαγγέλματος. Δεν αποκλείεται να καταλήξεις στη φυλακή με μια εξωφρενική κατηγορία, όπως εκατοντάδες γνωστοί διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και ακτιβιστές».

Οι επαγγελματικές οργανώσεις αρχαιολόγων και ξεναγών αποφεύγουν την ολομέτωπη ρήξη με την κυβέρνηση. «Γνωρίζουν πως ελέγχει απολύτως τη δικαστική εξουσία και δεν υπάρχει περίπτωση να κερδίσουν την υπόθεση. Έτσι, περιορίζονται στο να κάνουν παζάρια με την κυβέρνηση προκειμένου να σώσουν ό,τι μπορεί να σωθεί. Στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας πέτυχαν να μη σκεπαστεί από τα πράσινα χαλιά το ομφάλιο στο πάτωμα του ναού», λέει ο ξεναγός. 

Urbicide: η καταστροφή του αστικού τοπίου της Πόλης 

Η φράση «αστική ανάπλαση» (kentsel dönüşüm) προκαλεί τρόμο σε όσους νοιάζονται για τη διάσωση του αστικού τοπίου της Κωνσταντινούπολης. Το 2006, ο Ερντογάν είχε ανακοινώσει μεγαλεπήβολα σχέδια «εκσυγχρονισμού» της, ενώ επικαλέστηκε ως πρότυπο το… Ντουμπάι. Η τοπική κοινωνία και οι επαγγελματικές οργανώσεις αρχιτεκτόνων γρήγορα αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο για μια πόλη που κατόρθωσε να διασώσει –κυρίως στις άλλοτε χριστιανικές και εβραϊκές συνοικίες– σχεδόν ακέραιο το αστικό τοπίο του ύστερου 19ου και του πρώιμου 20ού αιώνα. Είχαν ήδη καταγραφεί κατεδαφίσεις ιστορικών κτισμάτων «εν μια νυκτί», είτε επρόκειτο για τα ερείπια βυζαντινής μονής στην περιοχή του Καράκιοϊ είτε για ξύλινα οθωμανικά κονάκια στους λόφους της ιστορικής χερσονήσου της Πόλης. 

Έκτοτε οι μπουλντόζες αφάνισαν συνοικίες ολόκληρες. Στο Ταρλάμπασι, γειτονιά κοντά στην κεντρική πλατεία Ταξίμ όπου κατοικούσαν άλλοτε Ρωμιοί και Αρμένιοι, δεκάδες οικοδομικά τετράγωνα με πολυκατοικίες της Μπελ Επόκ κατεδαφίστηκαν. Στην περιοχή, «υπαίθριο μουσείο» του πολίτικου εκλεκτικισμού, ορθώθηκαν κακόγουστα κτίρια από μπετόν και γυαλί. Μιμούνται, υποτίθεται, τη «λεβαντίνικη» αρχιτεκτονική του Πέρα και προορίζονταν για κατοικίες πολυτελείας (τα περισσότερα δεν έχουν βρει ενοίκους και στέκουν άδεια). Αντίστοιχα, οι τελευταίες ξύλινες οθωμανικές κατοικίες στο Αϊβάνσαραϊ (Βλαχέρνες) κατεδαφίστηκαν για να ξανακτιστούν, δήθεν, «όπως ήταν». Στη θέση τους ξεπήδησαν κτίρια από μπετόν και γυαλί… 

Όλοι στην Πόλη το γνωρίζουν: τα «σχέδια ανάπλασης» δεν έχουν άλλο λόγο ύπαρξης παρά τον πλουτισμό εργολάβων που ανήκουν στην «αυλή» του προέδρου Ερντογάν. «Ο όρος “urbicide” –πολεοκτονία– είναι ο καταλληλότερος για να περιγράψει την κατάσταση», λέει ο Τζενγκίζ Ακτάρ. «Με στόχο το γρήγορο κέρδος των “ημετέρων” κονιορτοποιούνται η ιστορία και η αισθητική». Οι διαμαρτυρίες για την «ανάπλαση» ιστορικών συνοικιών, πάντοτε χωρίς την παραμικρή διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησαν στον ξεσηκωμό του Γκεζί το 2013. Η καταστολή του επανέφερε την «ανάπλαση» στο προσκήνιο. Σήμερα ολοκληρώνεται, παρά την κρίση της τουρκικής οικονομίας, εκείνη της ακτογραμμής του Γαλατά. Ιστορικά βιομηχανικά κτίρια του 20ού αιώνα γκρεμίστηκαν, προκειμένου να κατασκευαστεί υπερσύγχρονο λιμάνι για κρουαζιερόπλοια.

Ο πιο ειρωνικός, ίσως, τρόπος καταστροφής ιστορικών μνημείων στην Τουρκία είναι διά της «αποκατάστασής» τους. Ατυχέστατες παρεμβάσεις, που συχνά λαμβάνουν τη μορφή «ξανακτισίματος», έχουν καταστρέψει ανεπανόρθωτα μνημεία όλων των εποχών – παρότι οι εργασίες τελούνται, υποτίθεται, υπό την επίβλεψη αρχαιολόγων. «Έχουμε φτάσει να ευχόμαστε πως θα αφήσουν το κτίσμα έρμαιο στα στοιχεία της φύσης και στον χρόνο, που θα το μεταχειρισθούν με μεγαλύτερο σεβασμό», λέει ο Ταϊλάν.

Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-5
Δεν είναι μόνο η Αγία Σοφία-6
 Η νότια πρόσοψη του Ανακτόρου του Πορφυρογέννητου πριν (2004) και μετά (2013) το «ξανακτίσιμο». ©Αλέξανδρος Μασσαβέτας

 

Διεθνή κατακραυγή είχε προκαλέσει το «ξανακτίσιμο» των Θεοδοσιανών Τειχών της Πόλης στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με χρηματοδότηση μάλιστα της UNESCO. Χρησιμοποιήθηκαν τα ευτελέστερα υλικά, ενώ τμήματα των τειχών και πύργοι ξανακτίσθηκαν εκ του μηδενός. Το αποτέλεσμα θυμίζει «Μπεν Χουρ». Είκοσι έτη και πλέον αργότερα, θύμα «ξανακτισίματος» έπεσε και το Ανάκτορο του Πορφυρογέννητου στις Βλαχέρνες, κτίσμα της παλαιολόγειας εποχής και ένα από τα δύο μόνο βυζαντινά ανάκτορα που σώζονται στην Πόλη. Το κτίσμα σωζόταν σε πολύ καλή κατάσταση, με μόνο τη στέγη, τα πατώματα και τα κουφώματα να λείπουν. Με στόχο τη μετατροπή του σε χώρο εκδηλώσεων, του προσέθεσαν κεραμοσκεπή και τζάμια στα παράθυρα, ενώ ξανάκτισαν μέρος από το σκεπαστό μπαλκόνι της νότιας πρόσοψης, που είχε καταρρεύσει. Η σύγκριση των φωτογραφιών πριν και μετά την επέμβαση σοκάρει. Αντίστοιχα φρικτό είναι το αποτέλεσμα παρέμβασης σε ένα από τα ωραιότερα ερείπια της χώρας, το οθωμανικό παλάτι Ισσάκ Πασσά στο Ντοουμπέγιαζιτ, στα σύνορα με το Ιράν. Και σε αυτό έλειπε η στέγη. Οι αρχές τού προσέθεσαν μια στέγη από γυαλί και σίδερο, κάνοντάς το να μοιάζει, από απόσταση, με σύγχρονο κλειστό γήπεδο (!). 

Τα παραδείγματα καταστροφής μνημείων λόγω κακών «αποκαταστάσεων» είναι αμέτρητα. Πρόσφατα ξέσπασε σκάνδαλο όταν κυκλοφόρησε βίντεο που έδειχνε κομπρεσέρ να γκρεμίζουν τοίχους –κατά τη διάρκεια εργασιών «αποκατάστασης»– στο εσωτερικό του Πύργου του Γαλατά. Το γενοβέζικο κτίσμα, στην ομώνυμη συνοικία της Πόλης, οικοδομήθηκε το 1348. Στους Τούρκους, που βλέπουν τα μνημεία να καταστρέφονται χωρίς να μπορούν να μιλήσουν, δεν απομένει παρά το χιούμορ. «Γιατί επιμένουν πως το ΑΚΡ είναι κόμμα συντηρητικό; Δεν συντηρεί τίποτε!» είναι ένα από τα αμέτρητα –και ιδιαίτερα εύστοχα– αστεία που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια από στόμα σε στόμα. ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή