Ο Τόνι Σοπράνο και τα λιοντάρια στη σαβάνα

Ο Τόνι Σοπράνο και τα λιοντάρια στη σαβάνα

Εντυπώσεις από το πρόσφατο παρελθόν και τις νέες τάσεις της παγκόσμιας τηλεόρασης.

4' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τον 21ο αιώνα, η μυθοπλασία στην τηλεόραση άλλαξε ριζικά. Όχι όμως για όλους, όχι για τα συμβατικά «πανεθνικά» δίκτυα που στηρίζονται στη διαφήμιση. Η «επανάσταση» ήρθε από τη συνδρομητική τηλεόραση με πρωτοπόρο το αμερικανικό ΗΒΟ. Εκτός από τους «μορφωμένους» συνδρομητές του, άγγιξε ένα ευρύτερο νεαρό κοινό στα χρυσά χρόνια της «πειρατείας». Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα παρακολούθησαν αυτή την εξέλιξη λίγοι. Έτσι, το 2015 έγραψα ένα σχετικό βιβλιαράκι: «Το μαύρο καρέ – οι αστυνομικές σειρές και η τηλεοπτική άνοιξη μετά το 2000» (εκδ. Άγρα).

Τι είναι το «μαύρο καρέ»; Το τελευταίο πλάνο της σειράς «Sopranos» ύστερα από 86 επεισόδια (1999-2007). Η ζωή μιας οικογένειας μαφιόζου του Νιου Τζέρσεϊ. Κλείνει με μια μαύρη διφορούμενη εικόνα. Τέλος της ιστορίας, υποκειμενικό πλάνο του δολοφονημένου πρωταγωνιστή; Σε κάθε περίπτωση, μια αφήγηση πρωτόγνωρη για τηλεοπτικό κοινό, που ξάφνιασε ακόμα και τους φίλους του «Τρελού Πιερό» του Γκοντάρ ή της «Περσόνα» του Μπέργκμαν. Σαν παλιός κινηματογραφόφιλος, «τσίμπησα» κι εγώ.

Επιπλέον, εκείνο τον καιρό γύριζα ένα ντοκιμαντέρ στην Τανζανία. Οι σκηνές βίας στη σαβάνα που βλέπουμε στο National Geographic είναι αποτέλεσμα μοντάζ. Μέσα στην καθημερινότητα είναι ελάχιστες, τα λιοντάρια κοιμούνται είκοσι ώρες την ημέρα. Η μαφιόζικη οικογένεια του Τόνι Σοπράνο στα οκτώ χρόνια που μεγαλώνει τα παιδιά της συναντά ή ασκεί τη βία με τους ίδιους αργούς ρυθμούς της άγριας φύσης!

Ακολούθησε το «The Wire» (2002-2008), πέντε κύκλοι με θέμα την αστυνομική έρευνα στον κόσμο των ναρκωτικών και της υποκουλτούρας στη Βαλτιμόρη, που μέχρι σήμερα παραμένει υπόδειγμα για το σεναριακό της βάθος και την ηθοποιία στηριγμένη στο παλαιότερο ανεξάρτητο αμερικανικό σινεμά του Τζον Κασσαβέτη.
Έχοντας μεταφράσει δεκάδες αμερικανικά αστυνομικά και ασχοληθεί με μακροχρόνιες έρευνες, εδώ «τσίμπησα» ακόμα περισσότερο.

Οπότε για μένα η ιστορία της μυθοπλασίας στην τηλεόραση χωρίζεται στην προ και μετά εποχή αυτών των δύο σειρών, συν το κατοπινό «Breaking Bad» και τα «Mad Men» και «Treme», που ξεφεύγουν από το ύφος του cop show, τη γέφυρα με το κλασικό τηλεοπτικό κοινό. Και αυτή η άποψη πλέον δεν είναι προσωπική, αλλά την ασπάζονται οι περισσότεροι κριτικοί και μελετητές του φαινομένου, που όλο και πληθαίνουν.

Το νέο στοιχείο; Η μεγάλη διάρκεια της αφήγησης, που παραπέμπει στα κοινωνικά μυθιστορήματα σε συνέχειες στις εφημερίδες του 19ου αιώνα. Μάρτιν Σκορσέζε: «Είναι μια ευκαιρία να διηγείσαι ιστορίες σε μια τηλεόραση πολύ διαφορετική από αυτήν που ξέραμε».

Μαζί με αυτές τις σειρές εμφανίζεται και ένα καινούργιο είδος «καλλιτεχνικού διευθυντή», ο showrunner, στη θέση του παλιού σκηνοθέτη «δημιουργού». Χρειαζόταν κάτι επιπλέον από τα έως τότε γνωστά: αυτός που θα έχει τη γενική ιδέα και επίβλεψη, ο συντονιστής της έρευνας και των σεναρίων, ο σχεδιαστής της παραγωγής, ο σκηνοθέτης του πρώτου και τελευταίου επεισοδίου της κάθε σεζόν, ο άνθρωπος-ορχήστρα. 

Έτσι, η σύγχρονη τηλεόραση της μυθοπλασίας έχει τη σφραγίδα τριών τεσσάρων «δημιουργών» νέου τύπου: του Ντέιβιντ Τσέις («Sopranos»), του Ντέιβιντ Σάιμον («The Wire», «Treme»), του Bινς Γκίλιγκαν («Breaking Bad»), του Μάθιου Ουάινερ («Mad Men») συν του Ντέιβιντ Φίντσερ («House of Cards») του Netflix.

Τι συμβαίνει έπειτα από αυτή την πρώτη έκρηξη δημιουργικότητας όπου πήραν μέρος δεκάδες ερευνητές δημοσιογράφοι και συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων υπό την μπαγκέτα των showrunners; Από ποιοτική άποψη, τον πρώτο λόγο άρχισαν να έχουν οι μίνι σειρές (από τέσσερα έως δώδεκα επεισόδια). Το μοντέλο ξεκίνησε πάλι από ένα cop show: «True detective» (2014). Και εδώ «τσίμπησα» αμέσως: η σεναριακή διαχείριση του χρόνου ήταν αριστοτεχνική και σκηνοθετικά περιέχει το καλύτερο μονοπλάνο στην ιστορία της τηλεόρασης. Επόμενο υπόδειγμα μίνι σειράς, «The Night of» με τον Τζον Τορτούρο (2016), ιστορία μυστηρίου και δικαστικό θρίλερ με έναν δικηγόρο ξεφτίλα που υπερασπίζεται μικροκακοποιούς που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.

Και μετά ήρθε μια διεθνής διασπορά, που έφερε το κοινό σε επαφή με άγνωστες πραγματικότητες εκτός των εκάστοτε συνόρων, άγνωστες και εντός των «πανεθνικών» καναλιών: Ινδία («Dehli Crime»), Τουρκία («Ethos»), Γάζα/Ισραήλ («Fauda»), Αίγυπτος («Night Manager»), Ισλαμικό κράτος («Caliphate»), Ισλανδία («Trapped»), Μεξικό («Mexico Narcos»). Το «Fauda» περιέχει επιπλέον μερικές από τις πιο ρεαλιστικές «πολιτικές» ανακρίσεις που έχω δει ποτέ. Το «Ethos» τον διχασμό της Τουρκίας σε ένα βάθος άγνωστο ακόμα και σ’ εμάς τους γείτονες.

Από τους «παλιούς» έχουμε το spin off (παρακλάδι) του «Breaking Bad», το βραδυφλεγές «Better Call Saul» (έξι σεζόν) και το αριστοτεχνικό «The Deuce» (τρεις σεζόν), του κορυφαίου τηλεοπτικού δημιουργού της εποχής μας Ντέιβιντ Σάιμον – «Ντιούς» είναι στη slang του ’70, η ονομασία της Times Square, όταν ήταν ακόμη η κακόφημη συνοικία με τα πρώτα pip show και πορνό. Η αναπαράσταση της ατμόσφαιρας της Νέας Υόρκης των μπαρ της δεκαετίας του ’70 και του ’80 είναι εκπληκτική και συγκινητική για όσους έχουν πάρει μια μυρωδιά της.

Στις τελευταίες μίνι παραγωγές να σημειώσουμε, μεταξύ των «Unorthodox», «Queen’s Gambit», «Small Axe», το δανέζικο «Investigation» με μια αφήγηση διακριτική σε ένα άκρως σκανδαλοθηρικό θέμα (τον τεμαχισμό του πτώματος της δημοσιογράφου Κιμ Γουόλ στο υποβρύχιο ενός «τρελού» ευρεσιτέχνη). Ο τρόπος της «αποστασιοποιημένης» αφήγησης και σκηνοθεσίας είναι ένα «τηλεοπτικό» χαστούκι ποιότητας στα social media!■

* Ο Ανδρέας Αποστολίδης είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης και μεταφραστής.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή