25 Φεβρουαρίου 2020. Ο λοιμωξιολόγος Θεόφιλος Χρυσανθίδης ήταν έξω με φίλους, όταν τον κάλεσαν στο κινητό ζητώντας του να επιστρέψει στο νοσοκομείο. Δεν ήταν η βάρδιά του, αλλά πήγε να βοηθήσει. Σε λίγες ώρες, στα εξωτερικά ιατρεία του ΑΧΕΠΑ θα έβαζε τη στολή του για να εξετάσει ένα ύποπτο περιστατικό. «Το περιμέναμε. Είχαμε μπει στη διαδικασία και ξέραμε ότι σε κάποιον από εμάς θα προκύψει».
Η Δήμητρα Βουλγαρίδου ήταν η γυναίκα που είχε καθίσει εκείνο το απόγευμα απέναντι από τον λοιμωξιολόγο. Η 39χρονη είχε μόλις επιστρέψει από επαγγελματικό ταξίδι στη βόρεια Ιταλία και είχε εμφανίσει ήπια συμπτώματα ίωσης. Ακολουθώντας το πρωτόκολλο, πήγε στο νοσοκομείο αναφοράς για κορωνοϊό στη Θεσσαλονίκη, που ήταν τότε το ΑΧΕΠΑ.
Την επόμενη μέρα, η χώρα θα μάθαινε πως είχε μπει στον χορό της πανδημίας. Διά στόματος Σωτήρη Τσιόδρα είχαμε εντοπίσει το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα.
Το κρούσμα μηδέν
«Πήγα στον θάλαμό της και της το ανακοίνωσα από κοντά: “Δήμητρα, έχουμε το αποτέλεσμα και είναι θετικό”. Την έκφρασή της την έχω ακόμα μπροστά μου», ανακαλεί ο κ. Χρυσανθίδης. «Φοβήθηκα πάρα πολύ εκείνη την ώρα! Και για την εξέλιξη της δική μου υγείας, αλλά και για το αν κόλλησαν όλοι όσοι είχα έρθει σε επαφή. Ευτυχώς για μένα, κόλλησε μόνο ο γιος μου», περιγράφει η κ. Βουλγαρίδου, πηγαίνοντας πίσω σε εκείνες τις ημέρες.
Η ερώτηση που βγήκε από τα χείλη της θα γινόταν η ερώτηση όλων: «Και τώρα τι γίνεται;». «Ξαφνικά παρέλυσαν διάφορα πράγματα. Ήταν η μέρα μετά την οποία άλλαξε εντελώς η λειτουργία του νοσοκομείου», παραδέχεται ο κ. Χρυσανθίδης.
Η κ. Βουλγαρίδου νοσηλεύτηκε μαζί με τον γιο της στον θάλαμο αρνητικής πίεσης για περίπου δύο εβδομάδες. «Ήταν δύσκολα. Το παιδί δεν είχε κανένα σύμπτωμα. Φανταστείτε να βάλετε ένα μικρό παιδί σε ένα δωμάτιο, χωρίς να μπορεί να βγει ούτε στον διάδρομο. Ήταν σαν φυλακή γι’ αυτόν. Οι γιατροί και όλο το νοσηλευτικό προσωπικό μάς βοήθησαν όμως πάρα πολύ. Το σύστημα λειτούργησε, γιατί υπάρχουν άνθρωποι με φιλότιμο», λέει. Εκτός από τη δυσκολία της απομόνωσης, η ίδια θα βίωνε και τον στιγματισμό. Την ώρα που ακόμα νοσηλευόταν, θα δεχόταν σκληρή κριτική και αρνητικά σχόλια ακόμα και από αγνώστους. «Δεν το πίστευα ότι μπορεί να γίνεται. Νόμιζα ότι ζούσα σε ταινία».
Αν και πρώτη, η περίπτωση της 39χρονης ήταν ήπια. Λίγο αργότερα, στις 11 Μαρτίου, το νοσοκομείο άρχισε να υποδέχεται τα πρώτα βαριά περιστατικά, αντικρίζοντας το δύσκολο πρόσωπο του κορωνοϊού. «Εκείνη την ημέρα είχαμε στις 11 το πρωί προγραμματισμένη άσκηση για το τι θα κάνουμε όταν θα έρθει ο πρώτος διασωληνωμένος. Τα γεγονότα μάς πρόλαβαν και ο άρρωστος ήρθε στις 5 τα ξημερώματα», λέει η Χρύσα Πουρζιτάκη, αναισθησιολόγος στις ΜΕΘΑ 1 και 2 του ΑΧΕΠΑ και επίκουρη καθηγήτρια Ιατρικής στο ΑΠΘ. Το συναίσθημα που θυμάται από τις πρώτες εκείνες ημέρες δεν ήταν τόσο ο φόβος, όσο η αγωνία. «Αντιμετωπίζαμε μια ξένη για εμάς ασθένεια. Όσο και να διαβάζαμε, δεν υπήρχε τίποτα στη βιβλιογραφία που να εξηγεί όλη αυτή τη βαρύτητα και τη μεγάλη νοσηρότητα. Πολύ δύσκολα περιγράφεται αυτό», λέει στο «Κ».
Νέες συνθήκες
Ο νέος ιός επέβαλε και νέες συνθήκες εργασίας. Η ίδια και οι συνάδελφοί της εκπαιδεύτηκαν στο πώς να βάζουν και να βγάζουν τις ειδικές προστατευτικές στολές που έπρεπε στο εξής να φορούν συνέχεια: γάντια, μάσκες, γυαλιά, ποδονάρια, ολόσωμες φόρμες. Ο βαρύς εξοπλισμός έκανε πολύ πιο δύσκολη τη δουλειά του προσωπικού, αλλά παρέμενε ο μοναδικός τρόπος να φροντίσουν τους ασθενείς τους. «Αυτό που λένε όλοι οι εντατικολόγοι είναι ότι έχουμε συνηθίσει να ζούμε μέσα στην εντατική, δίπλα στους αρρώστους. Αυτό δεν μπορούσαμε πια να το κάνουμε. Έπρεπε να είναι αποκλεισμένοι οι νοσηλευόμενοι και να ψάχνουμε τρόπους να τους έχουμε σε στενή παρακολούθηση». Στις ΜΕΘ του νοσοκομείου εγκαταστάθηκαν κάμερες και τηλεμετρίες για να λυθεί το πρόβλημα της απομόνωσης, ενώ γιατροί και νοσοκόμοι πρόσεχαν πια να ακολουθούν κυλιόμενα προγράμματα, για να μην είναι μόνοι οι ασθενείς στην εντατική. «Τους μιλάμε, τους κρατάμε το χέρι, τους χαϊδεύουμε. Προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε», αναφέρει η γιατρός.
Το δεύτερο κύμα
Τους πρώτους τέσσερις μήνες της πανδημίας, το ΑΧΕΠΑ ήταν το μοναδικό επίσημο νοσοκομείο αναφοράς στη Θεσσαλονίκη. Όσο προχωρούσε ο καιρός και ανάλογα με τον αριθμό των περιστατικών, το νοσοκομείο «θυσίαζε» όλο και περισσότερο ζωτικό του χώρο στον ιό. «Υπήρχε πάντα το σενάριο για το τι κάνουμε στο επόμενο, χειρότερο σκαλοπάτι», αναφέρει ο Θεόφιλος Χρυσανθίδης.
«Εμείς που ασχολούμασταν με αυτό βλέπαμε ότι έπρεπε να αλλάξουν και άλλα πράγματα. Θα χρειαζόμασταν πιο πολλούς χώρους, θα χρειαζόταν να νοσηλεύσουμε πιο πολλούς ασθενείς. Τμήματα του νοσοκομείου έπρεπε να κλείσουν, είτε για να διατεθεί χώρος για ασθενείς είτε για να αποφύγουμε τη διασπορά. Αυτό σήμαινε πως κάποιοι γιατροί έμειναν χωρίς υποδομές για να δουλέψουν, κάποιοι ασθενείς με άλλα προβλήματα δεν μπορούσαν να απευθυνθούν στο νοσοκομείο που ήξεραν, ανεστάλησαν εξωτερικά ιατρεία, ανεστάλησαν χειρουργεία», περιγράφει.
Το αποκορύφωμα ήρθε στο δεύτερο κύμα. Η Θεσσαλονίκη χτυπήθηκε γρήγορα και σκληρά. Το νοσοκομείο είδε τα όρια της αντοχής του. Τον Νοέμβριο έφτασε να νοσηλεύει σε μία ημέρα περίπου 280 ασθενείς από κορωνοϊό. Το πενταώροφο κτίριο μπροστά στην Αγίου Δημητρίου φιλοξενούσε σχεδόν αποκλειστικά ανθρώπους που έπασχαν από Covid-19, ενώ οι ΜΕΘ, που μέχρι τότε είχαν τετραπλασιάσει τη δυναμική τους, είχαν καλυφθεί κατά 100%.
«Τον Οκτώβριο, τον Νοέμβριο, τον Δεκέμβριο ζήσαμε εφιαλτικές στιγμές. Ήταν εξωπραγματικό. Η σωματική κούραση σε συνδυασμό με την ψυχική καταπόνηση είναι αυτό που θα μείνει σε όλους μας. Και τριάντα χρόνια να περάσουν, δεν θα ξεχάσει κανένας την εποχή αυτού του κύματος», μου λέει η κ. Πουρζιτάκη, έχοντας αμέτρητες δραματικές στιγμές να εξιστορήσει. Για κάθε στιγμή νίκης που βίωνε, βλέποντας έναν ασθενή να αποσωληνώνεται, ακολουθούσε η στιγμή που έπρεπε να ενημερώσει τηλεφωνικά έναν συγγενή ότι πέθανε ο άνθρωπός του ή που παρακολουθούσε έναν νέο άνθρωπο να σβήνει στο κρεβάτι της εντατικής.
«Σας ευχαριστούμε»
Λίγο πριν από το τέλος του έτους, τα πρώτα εμβόλια της Pfizer φτάνουν στις αποθήκες του ΑΧΕΠΑ και στις 29 Δεκεμβρίου αρχίζει ο εμβολιασμός των υγειονομικών του νοσοκομείου.
«Για εμάς ήταν πολύ μεγάλη στιγμή, η στιγμή που εμβολιαστήκαμε», αναφέρει η αναισθησιολόγος. Το προηγούμενο διάστημα, γιατροί και νοσηλευτές είχαν εκτεθεί στον ιό, ενώ μια νοσηλεύτρια και μια χειρίστρια αξονικού τομογράφου έχασαν τη ζωή τους από την Covid-19. «Αυτά είναι από τα άσχημα και τα δύσκολα που μένουν», λέει ο κ. Χρυσανθίδης. Κοιτάζοντας πίσω, αναγνωρίζει πως, παρά το βαρύ τίμημα, το νοσοκομείο έχει αποκτήσει πλέον μεγάλη εμπειρία. «Τα πράγματα από τότε μέχρι τώρα, από άποψη γνώσεων και βιβλιογραφίας, έχουν μεγάλη διαφορά. Είμαστε πιο προετοιμασμένοι. Είμαστε πιο έτοιμοι να αναγνωρίσουμε τις περιπτώσεις που μπορεί να έχουν δύσκολη πορεία. Δεν έχει βρεθεί όμως ακόμα αυτό το κάτι που θα δώσει τη σωτήρια λύση». Μέχρι τότε, γιατροί και νοσηλευτές εύχονται να μη ζήσουν ένα σκληρό τρίτο κύμα.
Η κ. Βουλγαρίδου δεν έχει μπει ποτέ ξανά στο νοσοκομείο από τότε που νοσηλεύτηκε. «Κάθε φορά που περνάω, σκέφτομαι όλους όσοι είναι εκεί μέσα και την αγωνία που μπορεί να έχουν. Σκέφτομαι τους συγγενείς τους. Στην ασθένεια αυτή δεν υπάρχει επαφή. Είναι όλοι εντελώς μόνοι».
Το ΑΧΕΠΑ ήταν το πρώτο και παραμένει ένα από τα νοσοκομεία αναφοράς στη Θεσσαλονίκη για τον κορωνοϊό. Από την αρχή της πανδημίας, έχουν νοσηλευτεί σε αυτό περίπου 1.650 ασθενείς με τον νέο ιό, που άλλαξε τα πάντα μέσα σε έναν χρόνο. Το καλοκαίρι, στην πρόσοψή του προστέθηκε ένα γκράφιτι: δείχνει έναν άνθρωπο με μάσκα και δίπλα ένα μήνυμα: «Σας ευχαριστούμε». ■