Χρυσαλλίδες
Η Όλγα Στεφάτου φωτογραφίζει με κοστούμια από κουβέρτες διάσωσης γυναίκες πρόσφυγες που προσπαθούν να ανοίξουν τα φτερά τους.
Οι γυναίκες που απεικονίζονται στις φωτογραφίες της Όλγας Στεφάτου είναι από το Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, την Συρία. Είναι πρόσφυγες και ήρθαν στην Ελλάδα διακινδυνεύοντας την ζωή τους σε κάθε βήμα του ταξιδιού. Θέλησαν να ξεφύγουν από ανυπόφορες ζωές, από προκαθορισμένες μοίρες και φρικτά πεπρωμένα. Ποζάρουν στα χρυσά κουστούμια που δημιούργησε ο εικαστικός Guram Chachanidze εμπνευσμένος από τις χαρακτηριστικές κουβέρτες διάσωσης των προσφύγων. Και στα μικρά κείμενα που συνοδεύουν τα πορτραίτα τους μιλούν για τους λόγους που τις ανάγκασαν να φύγουν, για όσους άφησαν πίσω, για τον φόβο και την επιβίωση. Μιλάνε όμως κυρίως για την ελπίδα και την επιθυμία. «Το ταξίδι με έκανε ατρόμητη», λέει η Mαχμπουλέχ. «Έχω μεγάλα όνειρα», λέει η Λέιλα. «Ελπίζω πως θα καταφέρω ν’ αλλάξω κάτι σ’ αυτό τον κόσμο», λέει η δεκαεξάχρονη Μάριαμ.
Ο τίτλος «Χρυσαλλίς» αναφέρεται στην προνύμφη στο τελικό στάδιο, όταν τυλιγμένη στο χρυσό της κουκούλι περιμένει να μεταμορφωθεί σε πεταλούδα. «Πάντοτε φανταζόμουν την ελευθερία σαν πεταλούδα», μας λέει η Ράχα και μας κοιτάει χωρίς φόβο, κατευθείαν στα μάτια. Το φωτογραφικό πρότζεκτ παρουσιάστηκε σε μια πρώτη εκδοχή τον Φεβρουάριο του 2020 στο Doha Fire Station Museum και στη συνέχεια στο Aga Khan Museum του Τορόντο. Φέτος μια πιο ολοκληρωμένη εκδοχή της (αλλά όχι η οριστική) θα παρουσιαστεί στη Φωτομπιενάλε της Θεσσαλονίκης. Η φωτογράφιση έγινε στον χώρο του Communitism, στην Αθήνα.
Δημήτρης Τσουμπλέκας
ΣΑΜΑΡ
24 ετών, από τη Συρία
Ήθελα μια καλύτερη ζωή και περισσότερη ελευθερία.
Όταν η κατάσταση έγινε βίαιη και επικίνδυνη, αποφάσισα να το σκάσω.
Πρώτα στον Λίβανο, μετά στην Αίγυπτο, στην Τουρκία και τώρα στην Ελλάδα.
Συχνά ένιωθα θλιμμένη.
Η ζωή μου έχει να κάνει μόνο με την επιβίωση.
Στη βάρκα που μας πήγαινε στη Λέσβο ήταν 25 παιδιά.
Έβρεχε.
Δεν μπορούσα να κουνηθώ από το κρύο.
Όταν διασωθήκαμε, προσπαθήσαμε να περάσουμε τα βόρεια σύνορα.
Αλλά φτάσαμε πολύ αργά.
Έμεινα στον καταυλισμό του Χέρσου.
Ξεκίνησα να εργάζομαι ως μεταφράστρια για νοσοκόμες του στρατού.
Ήμουν ένα κορίτσι μόνο του και δεν φορούσα το χιτζάμπ.
Όσοι είναι παραδοσιακοί σε κρίνουν γι’ αυτό.
Ως γυναίκα χρειάζεται πάντα να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ποια είσαι.
Η μητέρα μου μου είπε όταν ήμουν 16 ετών: «Είναι δική σου απόφαση τώρα να είσαι ο εαυτός σου ή να είσαι μέρος μιας ζωής την οποία δεν θέλεις. Δες πόσο όμορφη είσαι».
Μπόρεσα να εργαστώ στη διάρκεια του ταξιδιού, γιατί μιλώ καλά αγγλικά.
Τώρα νιώθω άνετα με όσα κερδίζω για τις προσπάθειές μου.
Ονειρεύομαι να συνεχίσω τη μόρφωσή μου.
Είμαι ανεξάρτητη.
ΝΑΡΤΖΕΣ
27 ετών, από το Αφγανιστάν
Είμαι χωρισμένη μητέρα.
Ο σύζυγός μου ήταν βίαιος.
Ποτέ δεν αγαπήσαμε ο ένας τον άλλο.
Έπρεπε να εργαστώ για να ζήσω εγώ και τα δύο παιδιά μου.
Η ζωή ήταν πολύ σκληρή.
Έφυγα.
Διέσχισα το Ιράν και την Τουρκία για να φτάσω στην Ελλάδα, μόνη με τα παιδιά μου.
Θέλω να ξεχάσω την απαίσια περίοδο στον καταυλισμό της Μόριας, στη Λέσβο.
Η μητέρα μου από τη Γερμανία μού έστειλε χρήματα για να περάσω τα βόρεια σύνορα.
Ο λαθρέμπορος μου έκλεψε όλα τα χρήματα μαζί με τα χαρτιά μου.
Το πρόγραμμα επανεγκατάστασης αρνήθηκε την επανένωσή μου με την οικογένειά μου.
Ζούμε δωρεάν σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα, περιμένοντας να μας δοθεί άσυλο.
Ο κοινωνικός λειτουργός που έχει οριστεί δεν μας επισκέπτεται ποτέ.
Νιώθω τόσο μόνη και τόσο άβολα όταν είμαι έξω.
Θα ήθελα όλοι να ξέρουν ότι οι Αφγανοί ζουν μια πολύ σκληρή ζωή.
Δεν έχει σημασία σε ποιο σημείο της Ευρώπης είμαστε.
Θέλουμε απλώς ειρήνη και υποστήριξη για να ξεκινήσουμε ξανά τη ζωή μας.
Θέλω ένα όμορφο σπίτι και μόρφωση για τα παιδιά μου.
Θέλω να απολαύσω την ελευθερία μου.
ΡΑΧΑ
27 ετών, από το Ιράν
Συνέβη πριν από έξι χρόνια.
Είχα όλες τις ομορφιές του κόσμου και σε μία νύχτα όλα χάθηκαν.
Είναι ένα θαύμα που μπορώ να μιλάω και να περπατάω.
Έκανα 52 επεμβάσεις για να αντιμετωπιστούν τα εγκαύματα που είχα.
Στο Ιράν, όλοι –παιδιά και ενήλικες– με έδειχναν.
«Κοίτα, μοιάζει με τον διάολο».
Ξεκίνησα να καλύπτω το πρόσωπό μου με μια μάσκα, αλλά η ζωή μου είχε καταστραφεί.
Το να διασχίσω το δάσος στην Τουρκία για να φτάσω στη θάλασσα ήταν ένας εφιάλτης.
Η σκοτεινιά της θάλασσας ήταν φριχτή.
Οι πληγές μου αιμορραγούσαν.
Αφότου κατέβηκα από τη βάρκα, μεταφέρθηκα σε μια κλινική στη Λέσβο.
Φοβόμουν πολύ να βγάλω τη μάσκα μου.
Αλλά ο γιατρός μού είπε: «Είσαι πολύ όμορφη, δεν υπάρχει λόγος να τη φοράς».
Δεν την ξαναχρησιμοποίησα από τότε.
Στην Ελλάδα κανείς δεν με δείχνει με το δάχτυλο.
Τα μαλλιά μου είναι η περηφάνια μου.
Θα αισθάνομαι πάντα λύπη για τη χώρα μου.
Στο Ιράν τιμωρείσαι αν κυκλοφορείς χωρίς μαντίλα.
Δεν δέχτηκα ποτέ αυτή την καταπίεση.
Ύστερα από έξι χρόνια, στέκομαι ξανά στα πόδια μου και έχω ελπίδες για τη ζωή μου.
Από τότε που ήμουν παιδί, ονειρευόμουν να γίνω μοντέλο και τραγουδίστρια.
Πρέπει να αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη ζωή από την ημέρα που γεννιόμαστε.
Πάντα φαντάζομαι την ελευθερία σαν μια πεταλούδα.
Και έτσι σκέφτομαι και τον εαυτό μου, σαν μια πεταλούδα.
ΡΟΑ
27 ετών, από το Ιράκ
Έφερα τα δικά μου χρυσά παπούτσια στη φωτογράφιση.
Η οικογένειά μου κι εγώ περάσαμε από το Ιράκ στη Συρία και μετά στην Τουρκία.
Περπατούσαμε μόνο τη νύχτα.
Και τα δύο αγόρια μου ακόμα στοιχειώνει αυτή η δοκιμασία.
O ISIS δεν ήθελε οι άνθρωποι από τη Μοσούλη να δραπετεύσουν.
Ήταν η πιο τρομακτική απειλή στη διάρκεια του ταξιδιού.
Φτάσαμε στο Καστελλόριζο με βάρκα.
Ευτυχώς, δεν βούλιαξε.
Τώρα ζούμε στην Αθήνα ως πρόσφυγες.
Εδώ, φοιτώ σε μια σχολή μαγειρικής και εργάζομαι.
Το ότι έχω μια δουλειά με κάνει να νιώθω πιο δυνατή.
Ονειρεύομαι να ανοίξω το δικό μου εστιατόριο με ιρακινή κουζίνα.
Θέλω να ενθαρρύνω κι άλλες γυναίκες από το Ιράκ να αναζητήσουν την αλλαγή.
