Υπομονή. Αυτό είναι το βασικό συστατικό για να ακολουθήσει κάποιος την καριέρα ενός αστροναύτη. Φυσικά, τα ερεθίσματα από τα παιδικά βιβλία, τα εκπαιδευτικά παιχνίδια και τα κινούμενα σχέδια τα πρωινά του Σαββατοκύριακου, το ζωηρό ενδιαφέρον για το άπειρο του σύμπαντος και το διαρκές «πώς γίνεται αυτό;» για κάθε αξιοπερίεργο που μαθαίνει ένα παιδί είναι απαραίτητα εφόδια για το μέλλον, αλλά κυρίως χρειάζεται υπομονή.
Στην Αμερική, οποιοσδήποτε θέλει και πληροί τις προϋποθέσεις μπορεί να απευθυνθεί στη NASA. Στη Ρωσία, αρμόδια για τους αστροναύτες του μέλλοντος είναι η Roscosmos. Στην Ευρώπη υπάρχει o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA), ο οποίος δημιουργήθηκε το 1975. Τριάντα χρόνια αργότερα, η Ελλάδα έγινε το 16ο μέλος μιας προσπάθειας για έναν πιο οργανωμένο συντονισμό των ευρωπαϊκών διαστημικών δραστηριοτήτων.
«Στα προγράμματα του ΕΟΔ που τρέχουμε, τα 22 κράτη-μέλη, τα συνεργαζόμενα κράτη και οι βιομηχανίες τους συνεργάζονται μεταξύ τους πάνω σε θέματα επιστήμης, εξερεύνησης, διαστημικής ασφάλειας και προστασίας, τηλεπικοινωνιών και διεθνών σχέσεων», αποσαφηνίζει στο «Κ» ο Ντιντιέ Σμιτ, υπεύθυνος για τη στρατηγική και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών και για τη ρομποτική εξερεύνηση του ΕΟΔ. «Όταν προτείνεται ένα πρότζεκτ, μπορεί να χρειαστεί και δέκα χρόνια για να διαβάσουμε και να ερευνήσουμε το πώς μπορεί να επιτευχθεί».
Τρία χρόνια προετοιμασίας
Ακόμα και η προετοιμασία των αστροναυτών δεν είναι μια διαδικασία που κρατάει λίγο καιρό, ή τουλάχιστον όσο μια γρήγορη συρραφή σκηνών στο σινεμά σαν να πρόκειται για την προετοιμασία του Ρόκι Μπαλμπόα. «Ο ελάχιστος χρόνος που χρειάζεται για τη συνολική προετοιμασία είναι τρία χρόνια. Η βασική εκπαίδευση κρατάει δύο χρόνια και σε αυτήν περιλαμβάνεται η κατανόηση των διαστημικών συστημάτων, όπως για παράδειγμα αυτών που χρειάζονται για την προσγείωση και την απογείωση στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ακολουθεί ένας χρόνος πιο εξειδικευμένης εκπαίδευσης, ανάλογα με την εξειδίκευση της αποστολής», αναλύει ο Σμιτ.
Τον τελευταίο καιρό, o ΕΟΔ έχει απευθύνει ένα ανοιχτό κάλεσμα για την πρόσληψη νέων μελών στο σώμα αστροναυτών του Οργανισμού. Παράλληλα έχει ξεκινήσει η πιλοτική υλοποίηση του προγράμματος «Parastronaut» για πρώτη φορά στην ιστορία των παγκόσμιων οργανισμών διαστήματος. Στόχος του προγράμματος είναι η συμπερίληψη ατόμων που διαβιούν με συγκεκριμένες σωματικές αναπηρίες ως μέλη ενός διαστημικού πληρώματος.
«Όσον αφορά το πρόγραμμα “Parastronaut”, κοιτάμε πρώτα τα ζητήματα ασφάλειας και προστασίας που προκύπτουν, αναλύοντας τα ενδεχόμενα που μπορεί να συναντήσουν τα μέλη, όπως η έξοδος από το όχημα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, και μετριάζοντας τις δυσκολίες που ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν. Προσπαθούμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο συμπεριληπτικοί, αλλά εξακολουθούμε να αξιολογούμε σωστά τα ζητήματα προσωπικής ασφάλειας», εξηγεί ο Σμιτ.
Τα κριτήρια
Σύμφωνα με τον Σμιτ, τα κριτήρια που απαιτούνται για να γίνει κάποιος αστροναύτης είναι τρία: ιατρική πιστοποίηση για κάτοχο διπλώματος πιλότου, μεταπτυχιακός τίτλος πάνω σε θέματα επιστήμης ή τεχνολογίας και διετής εργασιακή εμπειρία. Φυσικά, η κινητοποίηση και ο ζήλος προσμετρώνται θετικά, όπως στην περίπτωση της Σαμάνθα Κριστοφορέττι.
«Από μικρό κορίτσι ονειρευόμουν να ταξιδέψω στο διάστημα. Το όνειρο αυτό έγινε πιο στερεό όσο μεγάλωνα. Απέκτησα πιο ώριμα ενδιαφέροντα, είχα το πάθος και την περιέργεια για τη φυσική και την τεχνολογία. Οι διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες και η αίσθηση της κοινότητας με κράτησαν στο μονοπάτι του διαστήματος», αφηγείται στο «Κ».
Και ο Σμιτ και η Κριστοφορέττι τονίζουν τη σημασία των διεθνών συνεργασιών μεταξύ του ΕΟΔ και των υπόλοιπων παγκόσμιων οργανισμών στην προσπάθεια εξερεύνησης του διαστήματος. Όλοι οι οργανισμοί συνεργάζονται στην παροχή εξοπλισμού και πληρώματος για κάθε αποστολή στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, στη Σελήνη και (μελλοντικά) στον Άρη.
Τι σημαίνει να είσαι αστροναύτης
«Το να είσαι αστροναύτης σημαίνει πως μπορεί να είσαι και μαθητής, να κάθεσαι όλη μέρα και να μαθαίνεις πώς λειτουργούν τα διαστημικά συστήματα και τα οχήματα μεταφοράς, πώς να πετάς με το ρομποτικό χέρι, πώς να ξεφορτώνεις ή να πακετάρεις κιβώτια με πολύτιμο υλικό, να προετοιμάζεις και να προετοιμάζεσαι για έναν διαστημικό περίπατο».
Η Κριστοφορέττι είναι μέχρι στιγμής η μόνη ενεργή Ευρωπαία αστροναύτης και εύχεται να δηλώσουν συμμετοχή αρκετές Ελληνίδες και Έλληνες στο κάλεσμα του ΕΟΔ. «Στο διάστημα κάνεις λίγο πολύ τα πάντα. Υπάρχει ένα πρόγραμμα που φτιάχνει κάποιος για καλύτερη οργάνωση του χρόνου. Ασχολούμαστε με πειράματα, διορθώσεις, επισκευές, ρομποτικά και με εκπαιδευτικές συνομιλίες, όταν κανονίζουμε μια βιντεοκλήση με ένα σχολείο στη Γη. Πάντοτε όμως συμπεριλαμβάνεται ο χρόνος για γυμναστική, διότι πρέπει να βρισκόμαστε σε καλή φυσική κατάσταση».
Και πώς γίνεται η γυμναστική στο διάστημα; Γιατί, με μια πρώτη σκέψη, η άρση βαρών φαντάζει αστεία υπόθεση με τη μικροβαρύτητα, ενώ με το τρέξιμο δεν θα μπορεί κανένας να μείνει στο έδαφος.
«Υπάρχουν ειδικοί εξοπλισμοί που είναι αγκιστρωμένοι στο έδαφος. Υπάρχει ένας διάδρομος, στο πλάι του οποίου υπάρχουν μπάρες που κρατούν τον αθλητή στην επιφάνεια κύλισης, ενώ φοράει έναν ιμάντα ασφαλείας. Έχουμε ένα ποδήλατο χωρίς κάθισμα, όπου τα πόδια μπορούν να κουμπώσουν στα πετάλια για αντίσταση και, όσο για την άρση βαρών, ο εξοπλισμός διαθέτει έναν μηχανισμό που ρυθμίζει τα επίπεδα αντίστασης».
Η πανδημία ήταν επόμενο να επηρεάσει και τον κλάδο της. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος υπάρχει σε όσους βρίσκονται ήδη στο διάστημα, καθώς με την επιστροφή τους στη Γη το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι εξαιρετικά αδύναμο, γεγονός που τους καθιστά επιρρεπείς σε ασθένειες.
Οι ειδικοί του ΕΟΔ έχουν φροντίσει για όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, προκειμένου να αποφευχθεί η διασπορά του ιού, κάτι που υπερτονίζει η Κριστοφορέττι στο τέλος της συνομιλίας, παρά το γεγονός πως δεν θεωρεί τον εαυτό της «ειδική» σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα. «Υποφέρω όταν εργάζομαι μόνο σε ένα στενό πεδίο. Για την ακρίβεια, δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό αυτό για κάποιον. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω βαθιά πως χρειαζόμαστε τους ειδικούς, καθώς είναι εκείνοι που εξελίσσουν την ανθρώπινη γνώση και τις ικανότητες σε συγκεκριμένους τομείς, και είναι σημαντικό που έχουμε αυτούς τους ανθρώπους να μας κατευθύνουν». ■