Επιχείρηση «Αναπνοή»

Πώς θα εκπαιδευτούμε να αναπνέουμε καλύτερα; Γιατί η σωστή αναπνοή είναι το πιο εύκολο και το πιο πολύτιμο αντίδοτο κατά του στρες; Μαθαίνουμε από τους ειδικούς.

8' 32" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κάπου στους πρόποδες του Λυκαβηττού, μια μικρή ομάδα μαθητευόμενων πυγμάχων ξεκινά την ανάβασή της στον λόφο, με σκοπό να κάνει τον γύρο του τρέχοντας, δύο φορές. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά προς το άλσος, ο δάσκαλος, έμπειρος προπονητής και παλιός πυγμάχος Αποστόλης Αγραπίδης, ακούει το γκρουπ να αγκομαχά και αναφωνεί με πάθος, λες και ανακοινώνει το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο: «Αναπνεύστε! Όσο αναπνέετε, θα κάνετε πέντε βήματα μαζί χωρίς να το καταλάβετε! Αναπνέετε, αναπνέετε από τη μύτη!».

Επιστρέφοντας στο γυμναστήριο για τη συνέχεια της προπόνησης, έρχεται η ώρα που οι νέοι πυγμάχοι φορούν τα μπαντάζ και τα γάντια και αρχίζουν να δοκιμάζουν τεχνικές σε ζευγάρια. Ο δάσκαλος ακούγεται ξανά, με μια αγωνία στη φωνή του: «Δεν σας ακούω να αναπνέετε! Αναπνεύστε! Χωρίς αναπνοή δεν γίνεται τίποτα!». Ακόμα και στην αποθεραπεία, στο τέλος της προπόνησης, όταν η ομάδα ξαπλώνει στο πάτωμα για να αναπαυθεί, οι οδηγίες του αφορούν και πάλι την αναπνοή: τους ζητά να εισπνεύσουν από τη μύτη, να κατεβάσουν τον αέρα μέχρι την κοιλιά και να εκπνεύσουν από το στόμα, βγάζοντας ταυτόχρονα έναν ήχο. «Αριστερό χέρι», είναι η επόμενη φράση που λέει και εξηγεί πως η αναπνοή, με τη σκέψη μας, μπορεί να φτάσει σε όποιο σημείο του σώματος θέλουμε.

Το χέρι, καταπονημένο από την εξάσκηση των τεχνικών της πυγμαχίας τώρα, σε συνεργασία με τη σκέψη και την αναπνοή, αρχίζει και χαλαρώνει και πέφτει ανάλαφρο στο πάτωμα. Η ίδια τεχνική εφαρμόζεται και για άλλα σημεία του σώματος και το αποτέλεσμα είναι να αρχίσουν να ακούγονται χασμουρητά (αλλά και… ροχαλητά) στον χώρο. Στο αργό περπάτημα της επιστροφής προς το σπίτι, κοιτώντας τα φώτα της νυχτερινής Αθήνας στο βάθος του αστικού ορίζοντα, ένας από τους μαθητές νιώθει το αίμα να κυκλοφορεί ζωογόνα απ’ άκρη σ’ άκρη στο σώμα του. Οι ανάσες του δεν είναι αυτές που ήταν πριν αρχίσει η προπόνηση. Δύο ώρες πριν έμοιαζαν δύσκολες και μικρές, πνιγμένες μέσα στα πνευμόνια. Τώρα μοιάζουν εύκολες και μεγάλες και αφορούν όλο το σώμα, που είχε ξεχαστεί μέσα στα άγχη της ημέρας και τώρα υπάρχει ξανά.

Επιχείρηση «Αναπνοή»-1

Λίγο πιο δυτικά στην Αθήνα, στους πρόποδες του Αιγάλεω, παρόμοια νιώθει ένα άλλο γκρουπ μαθητών, αυτή τη φορά της Ασπασίας Κόμνα, δασκάλας της μεθόδου Φελντενκράις. Όπως και στο γυμναστήριο της πυγμαχίας, έτσι και εδώ, εξασκείται μια χορογραφία σφιχταγκαλιασμένη με την αναπνοή – αυτή τη φορά ακόμα πιο μινιμαλιστική και διαλογιστική. Οι αργές, διερευνητικές μικροχορογραφίες του σώματος που ζητείται από τους συμμετέχοντες να εκτελέσουν καταφέρνουν να είναι εύκολες και ομαλές μόνο αν συντονιστούν και συνεργαστούν με την αναπνοή. Ο εμπνευστής της μεθόδου, Μοσέ Φελντενκράις (1904-1984), είχε πει: «Η αναπνοή μας αντανακλά κάθε ψυχολογική και σωματική μας προσπάθεια, καθώς και κάθε αναταραχή».

«Σαν υπολογιστής που δεν δουλεύει το λειτουργικό του»

Στην άλλη άκρη του Λεκανοπεδίου, στους πρόποδες του Υμηττού, βρίσκεται ένας άλλος δάσκαλος, ο ψυχοθεραπευτής-σωματοθεραπευτής Χάρης Κλωνάρης. «Έχουμε ξεχάσει να αναπνέουμε», λέει και αυτός με τη σειρά του και συνεχίζει με έναν τόνο έκπληξης στη φωνή του: «Είναι λες και είμαστε ένας υπολογιστής που δεν δουλεύει το λειτουργικό του». Σήμερα λέει στον θεραπευόμενό του πως θα δοκιμάσουν μια τεχνική αναπνοών βασισμένων στις διδαχές του Βίλχελμ Ράιχ, οι οποίες, όπως ισχυρίζεται, εντοπίζουν το αποτύπωμα του ψυχολογικού τραύματος σε συγκεκριμένο σημείο του σώματος και εν τέλει καταφέρνουν να το απαλύνουν ή ακόμα και να το αποβάλουν εντελώς. Στο πρώτο στάδιο των τεχνικών, ο θεραπευτής καθοδηγεί τον πελάτη του ώστε να εισπνέει για αρκετή ώρα με τη μύτη, κατευθύνοντας την αναπνοή του προς την κοιλιά, και να εκπνέει από το στόμα. Στο τέλος ρωτά: «Πώς νιώθετε το σώμα σας;». O θεραπευόμενος απαντά: «Λες και έχω ένα δυναμό ενέργειας μπροστά στο στήθος μου.

Επιχείρηση «Αναπνοή»-2

Αλλά μήπως αυτό είναι προϊόν αυθυποβολής;». Η απάντηση του δασκάλου καταφθάνει γεμάτη με την υπόσχεση μιας συναρπαστικής νέας συνειδητοποίησης: «Αν το νιώθει το σώμα, τότε είναι αληθινό». Ασκώντας για λίγο καιρό αυτές τις τεχνικές, ο θεραπευόμενος σε μία από τις τελευταίες συνεδρίες καταλήγει να λέει στον θεραπευτή ότι νιώθει σαν να ανακάλυψε ένα θαυμαστό εργοστάσιο ενέργειας και δύναμης μέσα στις εισπνοές και τις εκπνοές του και πως ανάμεσά τους νιώθει ότι περικλείεται ο σπόρος για κάθε καλό και όλα όσα χρειάζεται για να νιώσει ισορροπημένος, ασφαλής και δυνατός. Νιώθει πως, ακόμα και μπροστά στη μεγαλύτερη απώλεια, η επόμενη εισπνοή και εκπνοή θα είναι πάντα εκεί, και πως αυτό είναι το πιο δυνατό όπλο από όλα. «Το μόνο», θα συμπλήρωνε ο δάσκαλος της πυγμαχίας.

Η δύναμη του παγωμένου νερού

Το ίδιο φαίνεται να λέει και ένας μεσήλικας εκκεντρικός Ολλανδός κάπου πολύ πιο βόρεια, στο ποταμόπλοιο στο οποίο κατοικεί, σε ένα από τα κανάλια του Άμστερνταμ. «Η αναπνοή είναι μια πόρτα», αναφωνεί δραματικά με τη δυνατή φωνή του, και τα διαπεραστικά μπλε μάτια του αστράφτουν λες και έχουν ανακαλύψει την πιο σημαντική αλήθεια. Μισόγυμνος, καταχείμωνο, μέσα στο κρύο, σε στάση λωτού, θερμαίνει το σώμα του με τεχνικές αναπνοών, προετοιμαζόμενος να βουτήξει μέσα στα παγωμένα νερά. «To κρύο νερό είναι σκληρό, αλλά δίκαιο. Θα σας δείξει τον δρόμο», λέει ο Βιμ Χοφ ή «Ιceman» όπως τον αποκαλούν, που έχει αποκτήσει αμέτρητους πιστούς ακολούθους σε όλο τον κόσμο. Οι μέθοδοί του, που επικεντρώνονται στην άμεση έκθεση του σώματος στο παγωμένο νερό και στη θέρμανση και την ίαση του σώματος με τις αναπνοές, φαίνεται πως κάνουν αυτό που υπόσχονται: καταπολεμούν το στρες, το τραύμα, την κατάθλιψη, τα σωματικά άλγη – ακόμα και χρόνιες ασθένειες. Και πώς να μην τον πιστέψεις, όταν έχει αποκτήσει τον μύθο ενός σούπερ ήρωα που κατέχει 26 παγκόσμια ρεκόρ και έχει κάνει μερικά απίστευτα πράγματα, όπως το να τρέξει έναν ημιμαραθώνιο ξυπόλητος στον Αρκτικό Κύκλο ή να παραμείνει μέσα σε μια δεξαμενή γεμάτη παγάκια για περίπου δύο ώρες; «Είναι σαν να μαθαίνεις γιόγκα από τον Θορ», όπως έχει πει ο Άγγλος κωμικός Ράσελ Μπραντ.

Επιχείρηση «Αναπνοή»-3

Ο Τζεϊμς Νέστορ και η εκδοτική επιτυχία

Πολύ πέρα από τον Ατλαντικό, στην άλλη άκρη της Αμερικής, στο Σαν Φρανσίσκο, ένας δημοφιλής Αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο Τζέιμς Νέστορ, δεν σταματά να δίνει συνεντεύξεις για το τελευταίο του, κορυφαίο σε πωλήσεις βιβλίο με τίτλο «Breathe» (Riverhead Books, 2020), που περιγράφει την επίμονη, πενταετή του έρευνα πάνω στην αναπνοή, καθώς και τα συναρπαστικά της συμπεράσματα και αποκαλύψεις. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και έχει γίνει μπεστ σέλερ και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού (από το φθινόπωρο, και στην Ελλάδα). 

Οι απανταχού κριτικές είναι διθυραμβικές – ακόμα και ο ίδιος ο Iceman, στη σελίδα του στο Ιnstagram, μας προτείνει ανεπιφύλακτα να το διαβάσουμε. Άραγε, αυτή η τεράστια εκδοτική επιτυχία, αλλά και το ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού για τη «νέα επιστήμη» αυτής της «χαμένης τέχνης», όπως λέει ο Νέστορ, έχει καθόλου να κάνει με την ίδια την πανδημία; Στη μικρή συνέντευξη που έδωσε στο «Κ» μέσω Ζoom τον ρωτήσαμε για την παγκόσμια αναπνευστική πανδημία που καταστρέφει τους πνεύμονες και μας κλέβει τη βασική μας βιολογική ανάγκη, την αναπνοή: «O Δυτικός άνθρωπος είναι αντιδραστικός· μόνο όταν χάσει κάτι αρχίζει και του δίνει σημασία. Υπάρχει λοιπόν μια φωτεινή πλευρά σε αυτή τη φρικτή πανδημία, και πιστεύω πως είναι το γεγονός ότι γίναμε πιο ενήμεροι για την αναπνοή μας. Τον τελευταίο καιρό, μίλησα με αρκετούς ερευνητές που έχουν ξοδέψει δεκαετίες ψάχνοντας το θέμα αυτό. Οι πιο πολλοί ήταν αποκαρδιωμένοι και απορούσαν πώς είναι ποτέ δυνατόν να μένει στην αφάνεια μια τόσο σημαντική και προσβάσιμη σε όλους λύση για αυτοΐαση και θεραπεία. Τώρα όμως, επιτέλους, απολαμβάνουν περισσότερης προσοχής και υπάρχουν πλέον χιλιάδες έρευνες πάνω στο θέμα. Ακαδημαϊκοί σε κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως το Στάνφορντ και το Χάρβαρντ είναι πια πρόθυμοι να εμπλουτίσουν με τις ανακαλύψεις τους την έρευνα πάνω στην αναπνοή».

Επιχείρηση «Αναπνοή»-4

Η αναπνοή της κοινωνίας

Από τα κορυφαία πανεπιστήμια της Αμερικής έως τα γυμναστήρια και τα στούντιο της Αθήνας και από το ποταμόπλοιο του Iceman έως την παθιασμένη εξερεύνηση του Τζέιμς Νέστορ, φαίνεται να σκιαγραφείται ένας παγκόσμιος χάρτης κοινού στοχασμού και νέου ενδιαφέροντος για το ανθρώπινο σώμα και την πιο βασική του λειτουργία. Ίσως αυτό που προδίδει το νέο, συλλογικό ενδιαφέρον να είναι το αναπόφευκτο του να ανακαλύψουμε την έννοια του ψυχοσωματικού και να ξαναβάλουμε το σώμα και την αναπνοή στην εξίσωση. Είναι λοιπόν εύλογο και αναμενόμενο να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι άραγε ποτέ δυνατόν να είχαμε συλλογικά ξεχάσει και παραμελήσει την πιο βασική διεργασία που τελεί το σώμα μας. Δύο από τους δασκάλους που αναφέρθηκαν παραπάνω διατύπωσαν με μια κοινή κραυγή αγωνίας το ίδιο ερώτημα, που εκφέρεται σχεδόν σαν ένσταση.

Και ο Νέστορ, στη διαδικτυακή συνέντευξη, μας προσέφερε μια κυνική απάντηση που φανερώνει μία ακόμα πιο κυνική αλήθεια: «Δεν μπορείς να βγάλεις λεφτά από την αναπνοή».

«Ας μην κατηγορούμε τους ανθρώπους που ξέχασαν το σώμα τους», αναφωνεί σε έναν άλλο τόνο η Γαρυφαλλιά Λ., μία από τις μαθήτριες στο γκρουπ του Φελντενκράις της Ασπασίας Κόμνου, και συνεχίζει χαμογελώντας: «Δεν φτάνει που η κοινωνία μας αφαίρεσε από τους ανθρώπους την αναπνοή και το σώμα τους, τώρα θα τους κατηγορήσουμε κι από πάνω;». Στη φωνή της ακούγεται ένας ουμανισμός και μια επιείκεια που καθρεφτίζει τις διδαχές του ίδιου του Μοσέ Φελντενκράις. Η ίδια συμπληρώνει: «Όσο μαθαίνουν να αναπνέουν οι άνθρωποι, τόσο πιο πολύ θα αναπνέει και η κοινωνία».

Επιχείρηση «Αναπνοή»-5

→ Δύο τεχνικές & ένα tip για να αναπνέουμε καλύτερα

  • Η τεχνική αναπνοής 4-4-8 λειτουργεί εξισορροπητικά για το νευρικό σύστημα και είναι ιδανική σε περίπτωση που χρειαζόμαστε να βρεθούμε γρήγορα σε κατάσταση ηρεμίας, όταν είμαστε σε συνθήκη στρες. Καθισμένοι, αναπνέουμε από τη μύτη μας μετρώντας ως το 4 και πάμε την αναπνοή στην κοιλιά μας. Την κρατάμε εκεί, μετρώντας για άλλη μία φορά ως το 4, και την αφήνουμε να βγει με έναν ήχο από το στόμα, μετρώντας ως το 8. Χωρίς διακοπή, συνεχίζουμε με την επόμενη εισπνοή, επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία για 3-4 φορές στη σειρά. Επικεντρωνόμαστε στο μέτρημα καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, κάτι που αποσπά το μυαλό μας από τις σκέψεις.
  • Στη λεγόμενη ταοϊστική αναπνοή χαλαρώνουμε τους ώμους, κλείνουμε τα μάτια και τοποθετούμε τη γλώσσα στον ουρανίσκο, πέντε εκατοστά πίσω από τα πάνω δόντια. Κατά την εισπνοή, κατευθύνουμε την ανάσα μας προς την κοιλιά, την οποία γεμίζουμε κατά το 70%. Αμέσως εκπνέουμε πάλι από τη μύτη και συνεχίζουμε, με σταθερό ρυθμό, με την επόμενη εισπνοή. Η τεχνική αυτή χαλαρώνει τον οργανισμό μας, εφαρμόζοντας ένα απαλό μασάζ στα εσωτερικά μας όργανα.
  • Η εισπνοή μας πρέπει να είναι πάντοτε ρινική. Το περίπλοκο ρινικό μας σύστημα όχι μόνο φιλτράρει τον αέρα και τα βακτήρια, αλλά παράγει και το απαραίτητο νιτρικό οξύ, που οξυγονώνει σωστά την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία. Αναπνέοντας από τη μύτη παίρνουμε στο σύστημά μας 20% περισσότερο οξυγόνο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή