Ανάμεσα σε όλα τα ιθαγενή στη χώρα μας είδη φασκομηλιάς, πιο δημοφιλές, κυρίως λόγω των σπουδαίων ιδιοτήτων του, είναι ο ελελίσφακος (Salvia officinalis), όπως τον ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί. Πρόκειται για έναν εξόχως αρωματικό θάμνο, που συνήθως δεν ξεπερνά σε ύψος τα 60 εκ., ενώ είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός στον καύσωνα και στον παγετό. Αποτελεί έτσι ιδανική επιλογή φύτευσης σε μικρούς κήπους και μεγάλες γλάστρες. Για να ευδοκιμήσει πάντως και να σας μαγεύει για τουλάχιστον πέντε χρόνια με την κυανή και ιώδη σαγήνη της παρατεταμένης εαρινής του ανθοφορίας, απαιτεί ηλιόλουστες θέσεις και έδαφος που στραγγίζει ικανοποιητικά. Τα χνουδωτά στην κάτω πλευρά φύλλα του διαθέτουν σαφώς εντονότερη οσμή από τα άνθη και έτσι είναι αυτά που συλλέγονται για αρτυματική και θεραπευτική αξιοποίηση, καθώς και για την παραγωγή, με απόσταξη, πολύτιμου αιθέριου ελαίου.
Αυτή την εποχή θα βρείτε στα φυτώρια σπορόφυτα φασκόμηλου έτοιμα για μεταφύτευση. Πέρα από τα αρχικά δύο-τρία ποτίσματα, δεν απαιτούν λίπανση ή κάτι άλλο, εκτός ίσως από ένα ελαφρύ κλάδεμα αφού απανθίσουν. Αν πάντως τα φιλοξενήσετε σε γλάστρες, κατά τη διάρκεια του θέρους θα μάθετε να αναγνωρίζετε τα γερμένα και ελαφρώς κατσαρωμένα φύλλα ως σημάδια έντονης δίψας. Φροντίστε, ωστόσο, να μην τα κακομαθαίνετε με το νερό.
Αλισφακιά, το «ελληνικό φασκόμηλο»
Παρά την αδιαμφισβήτητη ελληνικότητά της (στα αγγλικά, στα γερμανικά και στα γαλλικά ονομάζεται «ελληνικό φασκόμηλο»), συναντάμε την αλισφακιά (Salvia fruticosa) αρκετά σπάνια στους κήπους μας. Φαίνεται πάντως πως η ζήτηση για την άγρια χάρη της διαρκώς μεγαλώνει, καθώς εδώ και λίγα χρόνια την εντοπίζουμε στην αγορά με λίγο ψάξιμο. Μοιάζει αρκετά με το προηγούμενο είδος, παρουσιάζει όμως και κάποιες σημαντικές διαφορές από αυτό: είναι λιγότερο ανθεκτική στο ψύχος (αντέχει μέχρι τους -7/8°C), είναι μέχρι μία πιθαμή ψηλότερη, έχει φύλλα μακρύτερα, στη βάση των οποίων διακρίνουμε δύο χαρακτηριστικά φυλλαράκια, ενώ η ανθοφορία της, που εμφανίζεται μερικές εβδομάδες αργότερα, χρωματικώς κινείται ανάμεσα στο ρόδινο και το ερυθροϊώδες. Έχει άρωμα γλυκύτερο, συγκρατημένα διαπεραστικό και λιγότερο καμφορούχο, άρα σαφώς πιο απολαυστικό για τη βαρύνουσα στην κηπουρική αίσθηση της όσφρησης. Έχω μάλιστα παρατηρήσει –αγνοώ πάντως τον λόγο– πως στο μικρό διάστημα που αμφότερα τα φασκόμηλα είναι ταυτόχρονα ανθισμένα, περισσότερες μέλισσες και πεταλούδες προσελκύονται από την αλισφακιά. Όσον αφορά τις θεραπευτικές της εφαρμογές, πλεονεκτεί σαφώς έναντι του ελελίσφακου, καθώς έχει πολύ χαμηλότερη περιεκτικότητα στην τοξική ουσία θουγιόνη. Έτσι, όταν καταναλώνεται τακτικά το έγχυμα ή το βάμμα της για να αντιμετωπιστούν πονοκέφαλοι και δυσπεψίες ή για να περιοριστεί η έντονη εφίδρωση, δεν εκδηλώνονται ταχυκαρδίες και ίλιγγοι. Φρονιμότερο βεβαίως είναι να γίνεται χρήση των φασκόμηλων μόνο για τις εξαιρετικές επιδόσεις τους σε φλεγμονές, όπως η αμυγδαλίτιδα, η λαρυγγίτιδα και η ουλίτιδα, με γαργαρισμούς του αφεψήματος των φύλλων τους.
Στην κουζίνα
Χάρη στο πλούσιο άρωμα που διαθέτουν, αλλά και στις σπουδαίες ορεκτικές και χωνευτικές ιδιότητές τους, τα φύλλα των φασκόμηλων αξιοποιούνται στη μεσογειακή μαγειρική εδώ και πολλούς αιώνες. Απαιτείται όμως φειδώ στη χρήση τους, καθώς, ιδίως σε ξηρή μορφή, έχουν πολύ έντονο χαρακτήρα.
Μπορούμε να καρυκεύσουμε σάλτσες, ξίδια, σαλάτες και κίτρινα τυριά με τα ψιλοκομμένα πικρούτσικα φύλλα ή να τα μεταχειριστούμε τριμμένα για να νοστιμίσουμε όσπρια και ζυμαρικά. Θα τα συλλέξουμε λίγο πριν από την άνθιση νωρίς το πρωί και θα τα αποξηράνουμε έπειτα σε σκιερό μέρος που αερίζεται καλά.
ΙΝFO
Αυτή την εποχή θα βρείτε στα φυτώρια σπορόφυτα φασκόμηλου έτοιμα για μεταφύτευση.