Στην είσοδο υποδοχής του πρώην Λιθογραφείου της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτου που φιλοξενεί μεγάλη εταιρεία εξυπηρέτησης πελατών ένας ευγενικός κύριος ελέγχει τα στοιχεία μου. Στα δύο λεπτά που περιμένω μου τραβάει την προσοχή ένας υπάλληλος της Teleperformance: είναι πολύ νέος, ευδιάθετος και βάζω στοίχημα ότι δεν είναι Έλληνας. «Βγαίνω για μεσημεριανό», ενημερώνει στα αγγλικά τον άνδρα της ασφάλειας του κτιρίου με τον οποίο ανταλλάσσουν συνωμοτικά βλέμματα. «Καλή όρεξη!». «Efharisto!» απαντάει χαρούμενος ο άγνωστος ξένος από τον ευρωπαϊκό Βορρά, που βιάζεται να βγει στον δυνατό ελληνικό ήλιο και ο οποίος ένας Θεός ξέρει πώς βρέθηκε να εργάζεται στον Άγιο Διονύσιο, στην αθέατη ατμομηχανή της επόμενης ημέρας του Πειραιά.
«Δεν είναι ο μόνος», θα μάθω λίγο αργότερα, όταν θα βρεθώ ένα οικοδομικό τετράγωνο ανατολικότερα, εκεί που από το 1931 χτυπούσε η καρδιά της κραταιάς ελληνικής καπνοβιομηχανίας. Πρόκειται για το τελευταίο από τα τρία μεγάλα συγκροτήματα της Παπαστράτος που αποπερατώνεται. Κι αυτός είναι ο λόγος που στην εσωτερική του αυλή – αίθριο με υποδέχεται η ηγεσία του Ομίλου της Eurobank: ο διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας, Φωκίων Καραβίας, και ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος Σταύρος Ιωάννου. Τις επόμενες ημέρες μετακομίζει εδώ το ανθρώπινο δυναμικό της γενικής διεύθυνσης του Retail Banking της Eurobank, η οποία διαχειρίζεται πλέον το σύνολο της επένδυσης στα τρία κτίρια της Παπαστράτος μετά την απορρόφηση της Grivalia Properties. Yπεύθυνη για τη διαχείριση της ανάπτυξης του έργου που φέρει την ονομασία Piraeus Port Plaza ήταν η «Dimand Α.Ε.».
Η ολοκλήρωση των εργασιών και στην παλιά έδρα της ιστορικής ελληνικής καπνοβιομηχανίας (που έχει μετεγκατασταθεί από το 2008 στον Ασπρόπυργο) σηματοδοτεί τη λειτουργία ενός πρωτοφανούς (για τα ελληνικά δεδομένα) επιχειρηματικού complex, στο οποίο υπολογίζεται ότι θα προσέρχονται συνολικά περισσότεροι από 7.500 εργαζόμενοι. Το τι σημαίνει για την ευρύτερη περιοχή του Αγίου Διονυσίου αλλά και για τον Πειραιά το πρότζεκτ της Παπαστράτος μπορεί να το δει κανείς περπατώντας στον εξαιρετικά ρυμοτομημένο πολεοδομικό κάναβο που απλώνεται πίσω από το μέτωπο κτιρίων δυτικά του τερματικού σταθμού του Ηλεκτρικού, που απέχει μόλις λίγα λεπτά με τα πόδια. Εστιατόρια, καφέ, γκαλερί, πολυτελή συγκροτήματα κατοικιών και κτίρια Αirbnb μας προϊδεάζουν ήδη για το νέο κεφάλαιο της περιοχής στο οποίο επενδύει συστηματικά και ο Δήμος Πειραιά με προγράμματα αστικών αναπλάσεων. Λίγα τετράγωνα πιο πάνω από τον Παπαστράτο είδα να ξεφυτρώνει ένα τεράστιο εργοτάξιο σε ένα οικόπεδο που με τα μάτια μου υπολόγισα κοντά στα 10 στρέμματα.
Θερμοκήπιο νέας εργασιακής κουλτούρας
«Δεν πρόκειται για μια απλή μετεγκατάσταση εργαζομένων από το ένα κτίριο στο άλλο», τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Φωκίων Καραβίας ενώ συζητάμε στο αίθριο του νέου συγκροτήματος που φέρει την αρχιτεκτονική υπογραφή του γνωστού αθηναϊκού γραφείου «3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες». Η νέα εσωτερική αυλή διαμορφώνεται κυρίως με σκληρές επιφάνειες, τα υλικά των οποίων «ζωγραφίζουν» τον χάρτη του Πειραιά και είναι προσβάσιμη διαμπερώς από τις οδούς Παπαστράτου, Βλαχάκου και Γραβιάς.
«Εδώ δημιουργούμε τις υποδομές έτσι ώστε να μπορούμε να εφαρμόσουμε την τηλεργασία στη μετά κορωνοϊό εποχή. Και αρχίζουμε από τα νέα μας γραφεία εδώ στον Πειραιά. Έχουμε υιοθετήσει ένα υβριδικό σχήμα με βάση το σενάριο ότι ο εργαζόμενος θα βρίσκεται τρεις ημέρες την εβδομάδα στον χώρο εργασίας και δύο ημέρες θα έχει την επιλογή να δουλέψει από το σπίτι του. Αυτό φυσικά είναι στην πλήρη ευχέρεια του εργαζομένου: αν δεν θέλει καθόλου τηλεργασία, θα μπορεί να εργάζεται από το γραφείο. Εμείς του δίνουμε την επιλογή. Όμως η εικόνα που έχουμε από τους εργαζομένους μας όπως επίσης και από νέους ανθρώπους που επιθυμούν και επιθυμούμε να έρθουν να εργαστούν σε εμάς είναι πως η δυνατότητα επιλογής βρίσκεται ψηλά στα κριτήριά τους».
Η τράπεζα υιοθετεί τις αρχές του λεγόμενου smart working, ενός συστήματος προκράτησης θέσης, τηλεφώνου, ερμαρίου ανάλογα και με το αντικείμενο ή το πρότζεκτ που έχει αναλάβει. Στο τέλος της ημέρας υπάρχει clean desk policy, που σημαίνει ότι φεύγοντας οι συγκεκριμένοι υπάλληλοι θα πρέπει να αφήσουν τα γραφεία ή τον χώρο που έχουν δουλέψει όπως ακριβώς τον βρήκαν. «Αυτές τις πρακτικές τις είχαμε δει πριν από την πανδημία κυρίως από εταιρείες τεχνολογίας όπως η Google ή η Microsoft, είναι ένα μοντέλο που “τεσταρίστηκε” με την υγειονομική κρίση και είδαμε ότι δουλεύει και παραλλαγές που τώρα θα εφαρμοστούν και στην εποχή μετά τον Covid», επισημαίνει ο κ. Σταύρος Ιωάννου. «Ειδικά οι μικρές ηλικίες», επανέρχεται ο CEO της Eurobank Φωκίων Καραβίας, «οι εργαζόμενοι που τώρα ξεκινούν την καριέρα τους ή έχουν λίγα χρόνια προϋπηρεσίας, έως δηλαδή 35 ή 40 χρονών, είναι μια γενιά που θεωρεί τη δυνατότητα τηλεργασίας προαπαιτούμενο για να συζητήσουν οποιαδήποτε επαγγελματική πρόταση. Σε μία πενταετία από σήμερα, όταν θα έχει αλλάξει και ο ηλικιακός χάρτης, όπως λέμε ότι η μεγάλη πλειοψηφία θα κάνει χρήση της ηλεκτρονικής τραπεζικής έτσι και στον εργασιακό χώρο προβλέπουμε ότι το μοντέλο της υποχρεωτικής παρουσίας στο γραφείο θα θεωρείται σαν κάτι παρωχημένο».
100 χρόνια μοναξιάς
Η συνοικία του Αγίου Διονυσίου ξεκίνησε σαν προέκταση των ντόκων του λιμανιού, για να φιλοξενήσει τα εργαστήρια επισκευών της αρματωσιάς των καραβιών και τα εμπορικά που φρόντιζαν για την τροφοδοσία τους. Κοντά στο 1870 χαράχτηκαν οι πρώτοι δρόμοι και διαμορφώθηκε ο ορθογώνιος καμβάς για να βρουν χώρο και τρόπο εγκατάστασης οι πρώτες μονάδες: μηχανουργεία, εργαστήρια, ναυπηγεία, αποθήκες, ταβέρνες, αλλά και το δημοτικό συγκρότημα των οίκων ανοχής των Βούρλων. Όλα για την εξυπηρέτηση του λιμανιού.
Το εργοστάσιο του Παπαστράτου στον Πειραιά εγκαινιάστηκε το 1931 στον απόηχο της οικονομικής κρίσης του 1929. Στο κτίριο (η μελέτη ανήκει στον καθηγητή του ΕΜΠ Π. Παρασκευόπουλο) εφαρμόζεται η πλέον σύγχρονη αντίληψη της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής για την ποιότητα των εργασιακών χώρων. Εδώ πραγματοποιούνταν η προετοιμασία του καπνού, η παραγωγή σιγαρέτων, η φίλτρανση και το πακετάρισμα. Σε όροφο του κτιρίου Β που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’40 και το οποίο θα αξιοποιήσει στις αμέσως επόμενες εβδομάδες η Eurobank υπήρχαν αποθήκες καπνού. Πριν από το 1998, στο εν λόγω κτίριο πραγματοποιούνταν η συσκευασία και αμέσως μετά η σιγαροποιία. Η εσωτερική αυλή του συγκροτήματος, πέρα από βασικός χώρος φορτοεκφόρτωσης, λειτουργούσε συχνά και ως χώρος εκδηλώσεων του προσωπικού (γιορτές, γάμοι). Αυτός ο ίδιος χώρος της εσωτερικής αυλής αποτελεί σήμερα και την καρδιά της ανάπλασης του συγκροτήματος και της σύνδεσής του με την ευρύτερη περιοχή, καθώς όλες οι όψεις των κτιρίων εσωτερικά προς την αυλή σχεδιάστηκαν από την αρχή με μικρές αναφορές στο παρελθόν, ενώ εξωτερικά το σύνολο του συγκροτήματος επισκευάζεται και διατηρείται στην αρχική του γεωμετρία, αποκτώντας ένα σύγχρονο ενεργειακό κέλυφος. Στη νότια όψη δημιουργείται μια όψη με κατακόρυφη φύτευση, στοιχείο πολύτιμο που απουσιάζει δραματικά από την περιοχή. Εδώ θα τεθούν σύντομα σε λειτουργία χώροι εστίασης που θα είναι στη διάθεση των εργαζομένων.
Τώρα που η βασική επένδυση στον Άγιο Διονύσιο φτάνει στο τέλος της και οι υπερσύγχρονοι γραφειακοί χώροι του παλιού Παπαστράτου θα γεμίσουν σταδιακά με ζωή, το ερώτημα παραμένει: αρκεί από μόνο του το πρότζεκτ του παλιού καπνεργοστασίου για να τραβήξει στους ώμους του μια ολόκληρη πόλη που τυχαίνει να είναι και το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας; Ευτυχώς για τον Πειραιά έχουν δρομολογηθεί σειρά πολύ σημαντικών έργων υποδομής (από την άφιξη του μετρό και του τραμ, την απευθείας σύνδεση με το αεροδρόμιο μέχρι τα έργα στο Μικρολίμανο και στο λιμάνι) που μας επιτρέπουν να ποντάρουμε τα λεφτά μας στο θετικό σενάριο. Ο Παπαστράτος είναι η αρχή μιας μεγάλης διαδρομής.