Είναι το talk-of-the-town των ημερών. Η παρουσίαση της συλλογής Cruise 2022 του οίκου Dior στην Αθήνα δημιουργεί ποικίλες συζητήσεις, αντιδράσεις, αναλύσεις. Οι προβολείς που θα φωτίσουν το Καλλιμάρμαρο στις 17 Ιουνίου θα εστιάσουν σε ρούχα με ελληνικά στοιχεία, καθώς ο γαλλικός οίκος έχει ήδη ανακοινώσει ότι η συλλογή περιλαμβάνει και τη δουλειά Ελλήνων δημιουργών και «χεριών». Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα προσφέρει δημιουργική τροφή στο διεθνές στερέωμα της μόδας.
Η χώρα μάς εμπνέει. Από τον αρχαιοελληνικό χιτώνα, τον πέπλο και το ιμάτιο μέχρι την (πολεμική, αρχικά) φουστανέλα, οι ενδυματολογικοί κώδικες συνδέονται και συνδέουν. Όπως το 1909, όταν ο Ισπανός, με βάση την Ιταλία, Μαριάνο Φορτούνι παρουσίασε –και πατεντάρισε– το ένδυμα Delphos, ένα πλισέ φόρεμα εμπνευσμένο από το άγαλμα του Ηνίοχου, που θαυμάζουμε σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών. Εκείνη την εποχή, το γυναικείο σώμα αποχαιρετούσε σιγά σιγά τον στενό –κυριολεκτικά– κορσέ για να περάσει σε μια πιο ελεύθερη σιλουέτα και το Delphos ήταν ένα ιδανικό εργαλείο. Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο ίδιος δημιουργός, επηρεασμένος από τις ανασκαφές του Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό, είχε σχεδιάσει ένα μαντίλι στο οποίο έδωσε το όνομα της μινωικής πόλης.
Fast-forward στο 2019, και στον Ναό της Ομόνοιας στη Κοιλάδα των Ναών του Ακράγαντα, στη νότια Σικελία. Εκεί που ο αρχαίος δωρικός ναός μετατράπηκε σε «σκηνή» για την επίδειξη Alta Moda του οίκου Dolce & Gabbana, η οποία είχε δυνατές επιρροές από την ελληνική μυθολογία και τέχνη. Αυτή η ιστορία ίσως σας θυμίζει κάτι· το 2017 ο Gucci, ο πιο hot οίκος παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, ζήτησε άδεια από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) στην Αθήνα για την πραγματοποίηση ενός ντεφιλέ στον Ιερό Βράχο. Η απάντηση ήταν αρνητική. Φυσική εξέλιξη, αν σκεφτούμε ότι ο Παρθενώνας είναι ένα οικουμενικό σύμβολο το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να ταυτιστεί με την παρουσίαση μιας επίδειξης μόδας – ας σημειωθεί εδώ ότι ο Dior έχει λάβει άδεια μόνο για φωτογράφιση στην Ακρόπολη, ακριβώς όπως πριν από 70 χρόνια, όταν ο Ζαν-Πιερ Πεντρατσίνι φωτογράφισε μοντέλα με τουαλέτες του Κριστιάν Ντιορ για λογαριασμό του Paris-Match.
Στον απόηχο της απόφασης του ΚΑΣ να απορρίψει την πρόταση Gucci, ο Καρλ Λάγκερφελντ ζήτησε από το επιτελείο του στη Chanel να μεταφέρει κάτι από την Ελλάδα στο Παρίσι. Η συλλογή Resort 2018 του γαλλικού οίκου παρουσιάστηκε στο Γκραν Παλέ, ανάμεσα από αναπαραστάσεις κομματιών του Παρθενώνα και του Ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο. «Δεν με ενδιαφέρει η πραγματικότητα. Χρησιμοποιώ ό,τι μου αρέσει. Η δική μου Ελλάδα είναι μια ιδέα», ανέφερε τότε στους New York Times ο πολυμήχανος Γερμανός σχεδιαστής για την «ελληνική» κολεξιόν του με τίτλο Ο μοντερνισμός της αρχαιότητας. Λευκό μάρμαρο, άμμος και ελαιόδεντρα αποτέλεσαν τότε τις «πρώτες ύλες» ενός σκηνικού που φιλοξένησε φορέματα με μοτίβα από αμφορείς, χρυσές λεπτομέρειες σε ρούχα και μαλλιά, πολλά ντραπέ και σανδάλια Αμαζόνας. Λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, τον Φεβρουάριο του 2019, ο Λάγκερφελντ επέστρεψε στη λιτή αισθητική της αρχαίας Ελλάδας, παρουσιάζοντας μια συλλογή λειτουργικών μαρμάρινων γλυπτών, λέγοντας ότι για εκείνον η αρχαιότητα αποτελούσε πάντα «την πηγή της ομορφιάς, του πολιτισμού και του μοντέρνου».
ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ
Αν ρίξουμε μια ματιά στη σύγχρονη ιστορία της μόδας, οι αναφορές δημιουργών και οίκων σε άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες είναι συχνό φαινόμενο. Τελευταία γίνεται όλο και περισσότερη κουβέντα για την έννοια του «cultural appropriation», του πολιτιστικού «δανεισμού». Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτός ο δανεισμός στοιχείων ήταν (σχεδόν) πάντα καθαρόαιμος και ξεκάθαρος. Όταν η Γαλλίδα Μαντλέν Βιονέ, γνωστή ως η αρχιτέκτων της σύγχρονης μόδας και εφευρέτης του bias cut, σχεδίαζε στις αρχές του 20ού αιώνα «ρευστά» ντραπέ φορέματα, τα μοντέλα που τα φορούσαν έμοιαζαν με αρχαιοελληνικά αγάλματα σε κίνηση. Αργότερα, τη σκυτάλη θα έπαιρνε η Αλίξ Γκρε, γνωστή ως Madame Grès, της οποίας οι λεπτές αλλά σίγουρες πιέτες σε βραδινά φορέματα έγραψαν τη δική τους ιστορία. Όπως και οι δημιουργίες του Αλεξανδρινού Έλληνα δημιουργού Γιάννη Ντεσσές (Jean Dessès), ο οποίος εργάστηκε πάνω στην πολιτιστική του κληρονομιά, σχεδιάζοντας πλισέ φορέματα από μουσελίνα.
Την επιρροή του αρχαίου κόσμου πάνω στη σύγχρονη μόδα (Χάλστον, Τζον Γκαλιάνο, Τομ Φορντ κ.ά.) εξερεύνησε η μεγάλη έκθεση Goddess: The Classical Mode στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης το 2003, ενώ έναν χρόνο αργότερα, στην Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, το Μουσείο Μπενάκη παρουσίασε τις Πτυχώσεις· μια έκθεση που αποτύπωσε τη συνεχιζόμενη διαδρομή των πτυχώσεων, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τον Ιάπωνα Ίσεϊ Μιγιάκε, σε επιμέλεια της Ιωάννας Παπαντωνίου και του Βασίλη Ζηδιανάκη.
«Σέβομαι ιδιαίτερα τον ελληνικό πολιτισμό και την αισθητική του, και η φουστανέλα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μένα σε ένα ντεφιλέ υψηλής ραπτικής, το οποίο ήταν ολοκληρωτικά αφιερωμένο στην Ελλάδα, ερμηνευμένη όμως με τον δικό μου τρόπο. Και την έχω φορέσει κι εγώ ο ίδιος», έλεγε ο Ζαν Πολ Γκοτιέ στην Αθήνα το 2017, λίγο πριν από μια ιδιαίτερη φιλανθρωπική βραδιά στο Μουσείο Μπενάκη, όπου παρουσιάστηκαν δημιουργίες του όπως τα λουκ Παρίσι-Αθήνα και Σαπφώ της Μυτιλήνης.
Η Ελλάδα του Γκοτιέ είναι σίγουρα διαφορετική από εκείνη που ζουν και αφουγκράζονται οι Έλληνες σχεδιαστές – γιατί, για τους τελευταίους, η Ελλάδα βρίσκεται στο DNA τους. Όπως για τη Σοφία Κοκοσαλάκη, η οποία είχε πάντα στη σκέψη της τη Θεά των Φιδιών, καθώς έδινε νέα πνοή στην ιδέα του ντραπέ, αλλά και για τον Γιάννη Τσεκλένη, του οποίου τα ελληνικά μοτίβα σε prints ταξίδεψαν ανά τον κόσμο.
Η αρχαιοελληνική διάσταση εμφανίζεται στα πλισέ της Δάφνης Βαλέντε, ενώ ο Δημήτρης Ντάσιος εξερευνά νεο-έθνικ κώδικες. Η μινιμαλιστική διάθεση παραμένει στον οίκο Parthenis, η γραμμικότητα και η συμμετρία υπογραμμίζουν τη ματιά του Άγγελου Μπράτη και η δωρικότητα βρίσκει νέα κατεύθυνση στη Zeus+Δione, υπό τον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή της, Μάριο Schwab.
Η ΜΕΔΟΥΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ
Εικονιστική ή αφαιρετική, η καταγραφή του ελληνικού στοιχείου μεταφέρεται μέσα στον χρόνο. Από την περίοδο του νεοκλασικισμού, που γεφύρωσε τα τέλη του 18ου με τις αρχές του 19ου αιώνα, και οδήγησε στο ενδυματολογικό στιλ empire, μέχρι τον Τζιάνι Βερσάτσε που διάλεξε το κεφάλι της Μέδουσας που βρέθηκε στο Ρέτζιο Καλάμπρια – εκεί που έπαιζε μικρός μαζί με τα αδέρφια του Σάντο και Ντονατέλα- για σύμβολο του οίκου που ξεκίνησε το 1978. Και από τον Αλεξάντερ Μακουίν, ο οποίος το 1997 έκανε το ντεμπούτο του στον οίκο Givenchy με τη χρυσόλευκη συλλογή Αναζητώντας το Χρυσόμαλλο Δέρας, μέχρι τον Νικολά Ζεσκιέρ, στον Louis Vuitton, ο οποίος τον περασμένο Μάρτιο παρουσίασε τη γυναικεία συλλογή για τον χειμώνα που έρχεται στο Μουσείο του Λούβρου, χρησιμοποιώντας αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά στοιχεία του οίκου Fornasetti.
2. Chanel, συλλογή Resort 2018, Ο μοντερνισμός της αρχαιότητας.
3. Δημήτρης Ντάσιος, συλλογή Άρτα και Γιάννενα, 2010.
4. Σοφία Κοκοσαλάκη, συλλογή άνοιξη-καλοκαίρι 2010.
Το 2019, η Μαίρη Κατράντζου, διεθνής και Ελληνίδα μαζί, παρουσίασε μια couture συλλογή-φόρο τιμής στην Ελλάδα της φιλοσοφίας, των μαθηματικών και της γεωμετρίας μεταξύ άλλων. Γιορτάζοντας τα δέκα χρόνια του οίκου της και τα τριάντα χρόνια του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με καρκίνο «ΕΛΠΙΔΑ», η σχεδιάστρια έστρεψε τους εγχώριους και διεθνείς προβολείς στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Οι εικόνες από εκείνο το βράδυ ταξιδεύουν ακόμη.
Η Ελλάδα είναι ιστορία και πολιτισμός. Είναι lifestyle – ναι, αυτός ο πολυκατατρεγμένος όρος που δεν σημαίνει τίποτε άλλο από τρόπος ζωής. Στις 17 Ιουνίου οι προβολείς θα φωτίσουν ένα παγκόσμιο γεγονός της βιομηχανίας της μόδας, ενώ η βραδιά συμπίπτει με τα 200 χρόνια από την έναρξη του ελληνικού αγώνα. Στο Καλλιμάρμαρο, ένας ιστορικός γαλλικός οίκος με την Ιταλίδα Μαρία Γκράτσια Κιούρι στο δημιουργικό του τιμόνι θα μας επιδείξει γιατί η Ελλάδα συνεχίζει να εμπνέει. ■