To ξενοδοχείο Okura, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964 σε σχέδια του Yoshiro Taniguchi, ήταν, τουλάχιστον για τους ξένους, ένα μοναδικό κόσμημα, που συνδύαζε αρμονικά την ιαπωνική παράδοση με τη σύγχρονη δυτική αισθητική. Ο τυχερός επισκέπτης θα μπορούσε να μείνει διαλογιζόμενος για πολλή ώρα στο lobby με τα εξάγωνα φωτιστικά, εμπνευσμένα από κοσμήματα-ευρήματα της περιόδου Kofun (θα λέγαμε «των Τύμβων»), τα τραπέζια που μαζί με τις καρέκλες σχημάτιζαν το λουλούδι του ιαπωνικού δαμάσκηνου ume και τον μοναδικό πίνακα «Η γέφυρα των Ονείρων» στον ημιώροφο, όπως θα έκανε για παράδειγμα σε έναν κήπο Ζεν στο Κιότο.
Οι Ιάπωνες ωστόσο, σαν τον αείμνηστο Καραμανλή με τις αντιπαροχές, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να γκρεμίσουν, τον Σεπτέμβριο του 2016, το υπέροχο αυτό νεότερο μνημείο για να χτίσουν στη θέση του ένα μεγαλύτερο ξενοδοχείο αλλά και χώρους γραφείων, για τις ανάγκες των φετινών Αγώνων. Οι αντιδράσεις από το εξωτερικό υπήρξαν λυσσαλέες, με το περιοδικό Monocle να λανσάρει την καμπάνια savetheokura.com, χωρίς δυστυχώς κανένα αποτέλεσμα.
Για την Ιαπωνία, οι Ολυμπιακοί του 2020/2021 οι οποίοι, εκτός απροόπτου, θα αρχίσουν σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, ήταν, πριν από τον κορωνοϊό, μια ευκαιρία να επαναλάβει, τρόπον τινά, τον θρίαμβο των Αγώνων του 1964, που τότε σηματοδότησαν ότι η χώρα είχε οριστικά γυρίσει σελίδα μετά τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Λίγοι γνωρίζουν σήμερα ότι είχαν προηγηθεί οι Ολυμπιακοί του 1940, οι οποίοι είχαν δοθεί μεν αρχικά στο Τόκιο, αλλά χρειάστηκε να μεταφερθούν στο Ελσίνκι -όπου τελικά ακυρώθηκαν- λόγω της εισβολής ιαπωνικών στρατευμάτων στην Κίνα. Στο κοινοβούλιο εκείνης της εποχής ακούγονταν φωνές υπέρ της ακύρωσης των Αγώνων γιατί στερούσαν πολύτιμους πόρους από την πολεμική προσπάθεια. Είκοσι τέσσερα χρόνια αργότερα, οι πρώτοι Ολυμπιακοί που έγιναν στο Τόκιο, αλλά και στην Ασία γενικώς, ακολούθησαν μια τεράστια εκστρατεία εκσυγχρονισμού των υποδομών της χώρας, μέρος των οποίων ήταν και η ανέγερση του κακότυχου Okura αλλά και του ξενοδοχείου New Otani, νέων αυτοκινητοδρόμων και των πρώτων τρένων υψηλής ταχύτητας Shinkashen, που ξεκίνησαν να λειτουργούν ελάχιστες ημέρες πριν από την έναρξη των Αγώνων. Έδειξαν ότι η Ιαπωνία, μέσα σε μόλις δύο δεκαετίες, είχε μεταμορφωθεί από επικίνδυνο εχθρό σε μια ειρηνική χώρα, που συγκαταλεγόταν πλέον στις τεχνολογικά πρωτοπόρες παγκοσμίως. Οι Ολυμπιακοί του 1964 ήταν μάλιστα οι πρώτοι που μεταδόθηκαν τηλεοπτικώς σε όλο τον κόσμο μέσω δορυφόρου, μερικώς και έγχρωμα! Σημειωτέον ότι, λόγω κλίματος, είχαν οργανωθεί μέσα στον Οκτώβριο, αφού οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας που επικρατούν στο Τόκιο τον Ιούλιο-Αύγουστο κάθε άλλο παρά ιδανικές είναι. Σχεδόν εξήντα χρόνια αργότερα, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή θυσιάζει την άνεση αθλητών και θεατών στον βωμό των εσόδων, δεδομένου ότι τα τηλεοπτικά δικαιώματα των Αγώνων επιτυγχάνουν καλύτερες τιμές το καλοκαίρι, που δεν ανταγωνίζονται με άλλες διοργανώσεις για το ενδιαφέρον των τηλεθεατών.
Japan is back;
Το Τόκιο ανέλαβε για τρίτη φορά τους Αγώνες για να διασκεδάσει την εντύπωση ότι οι μέρες της Ιαπωνίας διεθνώς έχουν «περάσει» και για να δώσει ώθηση στην οικονομία μετά από πολλά χρόνια αναιμικής ανάπτυξης και ύφεσης. Η αγγλική φράση «Japan passing» έχει παρεισφρήσει στην ιαπωνική γλώσσα μετά την πυρηνική τραγωδία στη Φουκουσίμα αλλά και τη ραγδαία άνοδο της γειτονικής Κίνας, η οποία μάλιστα θα φιλοξενήσει τους χειμερινούς Ολυμπιακούς την επόμενη χρονιά στο Πεκίνο. «Japan is back» είχε πει ο τέως πρωθυπουργός Shinzo Abe, για τον οποίο οι Ολυμπιακοί του 2020 ήταν ένα μεγάλο προσωπικό στοίχημα. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους, σε συνδυασμό με τις συμβατικές υποχρεώσεις της πόλης προς τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, που οι Αγώνες θα γίνουν, έστω και χωρίς επισκέπτες από το εξωτερικό, ενώ δεν αποκλείονται -αναλόγως της εξέλιξης της επιδημίας- πρόσθετοι περιορισμοί και για τους Ιάπωνες. Η μεγάλη γιορτή που όλοι περίμεναν ανυπόμονα έχει μετατραπεί σε giri, δηλαδή «υποχρέωση», μια λέξη η οποία ωστόσο αποτελεί δεύτερη φύση για τους πολίτες της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου. Η διοργάνωση θα λάβει χώρα μεταξύ «ασφαλών» ομάδων αθλητών και συνοδών, σχεδόν ερήμην της αναδόχου πόλης και των κατοίκων της, Οι θεατές απαγορεύεται να ζητωκραυγάζουν και είναι υποχρεωμένοι να επιστρέφουν στο σπίτι τους μετά την παρακολούθηση κάποιου αγώνα. Επίσης δεν θα παρέχονται οινοπνευματώδη ποτά, παρότι συνήθως το αλκοόλ ρέει άφθονο στις αθλητικές διοργανώσεις στην Ιαπωνία. Οι συμμετέχοντες, ακόμη και οι δημοσιογράφοι, θα πρέπει να καταγράφουν τις κινήσεις τους με ειδική εφαρμογή γεωγραφικού εντοπισμού στο κινητό τους τηλέφωνο, τα στοιχεία από την οποία θα αξιοποιούνται για ιχνηλάτηση επαφών στην περίπτωση που κάποιος βρεθεί θετικός στον ιό.
Στο Τόκιο σήμερα οι περισσότεροι φορούν ακόμη μάσκες, κάτι σύνηθες για την περιοχή και πριν από την έλευση του κορωνοϊού, αλλά μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αφού οι Ιάπωνες επί γρίπης ή και απλού κρυολογήματος τις φορούσαν για να προστατεύσουν τους συμπολίτες του, ιδιαίτερα στα πρωτοφανούς συνωστισμού μέσα μαζικής μεταφοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μετρό του Τόκιο, όπου φοιτητές έσπρωχναν, έναντι επιμισθίου, τους επιβάτες στην είσοδο των βαγονιών γιατί ήταν ο μόνος τρόπος να αυξηθεί η μεταφορική ικανότητα του συστήματος. Παρά την πειθαρχία και τα αυστηρά μέτρα, τα κρούσματα αυξάνονται και πάλι, προκαλώντας ανησυχία για τις επιδημιολογικές επιπτώσεις των αγώνων. Μπροστά στον κίνδυνο αυτοί να εξελιχθούν σε super spreader event, η πλειονότητα των Ιαπώνων αντιτίθεται στη διοργάνωση, η οποία θα προτιμούσε να αναβληθεί εκ νέου ή και να ακυρωθεί εντελώς.
H Γιαπωνέζα σταρ του τένις Ναόμι Όσακα δήλωσε ότι «προφανώς θα πω ότι θέλω να γίνουν οι Ολυμπιακοί, επειδή είμαι αθλήτρια και είναι κάτι που περίμενα όλη μου τη ζωή. Αλλά νομίζω ότι έγιναν πολλά πράγματα που δεν περιμέναμε και, εάν αυτό εκθέτει τους ανθρώπους σε κίνδυνο και τους κάνει να νιώθουν πολύ άβολα, τότε σίγουρα πρέπει να το συζητήσουμε». Μπορεί το κύριο θέμα να παραμένει σήμερα η ασφάλεια των συμμετεχόντων και των θεατών, δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι για τους ίδιους τους αθλητές οι Αγώνες είναι μια σπουδαία ευκαιρία να διακριθούν, που έχουν μόλις μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια. Το ότι το Τόκιο ως διοργανώτρια πόλη δεν τους στερεί τη συμμετοχή σε μια κορυφαία διοργάνωση για την οποία προπονήθηκαν σκληρά για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πολύ σημαντικό.
Η ζωή συνεχίζεται
Στην ίδια την πόλη των τριάντα και πλέον εκατομμυρίων ψυχών, παρά τις αντιξοότητες, η ζωή συνεχίζεται. Ακριβώς εκατό ημέρες πριν από την τελετή έναρξης, ο Πύργος του Τόκιο στο Ροπόνγκι, η επιβλητική «Γέφυρα του Ουράνιου Τόξου» αλλά και άλλα σημαντικά τοπόσημα φωτίστηκαν στα ολυμπιακά χρώματα. Ίσως, προφητικά, εκείνη την ημέρα ο καιρός ήταν νεφελώδης και βροχερός. Σε κάθε περίπτωση, η πόλη άντεξε και αντέχει. Από τη μεγάλη καταστροφή της πυρκαγιάς του Edo το 1657, που έκαψε τα δύο τρίτα των σπιτιών, η ιαπωνική πρωτεύουσα έχει ζήσει βομβαρδισμούς, σεισμούς, επιθέσεις με αέριο, αντιμετωπίζοντας τα πάντα με καρτερία αλλά και αποφασιστικότητα. Η ιαπωνική ψυχή έχει άλλωστε, ιστορικά, σμιλευθεί μέσα στις δυσκολίες. Γι’ αυτό όλοι περιμένουμε να οργανώσει άψογα τους πρώτους στην ιστορία Ολυμπιακούς Αγώνες εν μέσω πανδημίας, δείχνοντας, όπως πάντα, τον καλύτερό της εαυτό.
Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τα ίδια: «Δεν μου είναι τόσο ευχάριστοι [οι Ολυμπιακοί Αγώνες] όπως την προηγούμενη φορά», λέει στον σύζυγό της μια ηλικιωμένη κυρία που πρόλαβε τη διοργάνωση του 1964, περπατώντας αργά το βράδυ για να περιορίσουν την πιθανότητα να κολλήσουν κορωνοϊό. Ας ελπίσουμε οι φετινοί Αγώνες να είναι μια μεγάλη γιορτή για δισεκατομμύρια τηλεθεατές από όλο τον κόσμο και ας ευχηθούμε στους οικοδεσπότες: 気を付けて (ki o tsukette – έχει την έννοια του ¨πρόσεξε¨ που λέει η μητέρα στο παιδί της όταν βγαίνει από το σπίτι) και 頑張ってください (Ganbatte kudasai! – Καλή τύχη – Κάντε ό,τι καλύτερο).
Τέσσερα νέα αθλήματα κάνουν το ντεμπούτο τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο: το σκέιτμπορντ, το καράτε, το σέρφινγκ και η αναρρίχηση. Το μπέιζμπολ και το σόφτμπολ επιστρέφουν μετά από 13χρονη απουσία ξανά στους Αγώνες.
- Σύμφωνα με το New Yorker, 12 δισεκατομμύρια είναι το ποσό που θα δαπανήσει το NBC για τα δικαιώματα προβολής και μετάδοσης των Αγώνων μέχρι το 2032, ενώ ο προϋπολογισμός των Αγώνων θα αγγίξει τα 22 δισεκατομμύρια (σίγουρα και παραπάνω).
- Ένα από τα κτίρια που δεν θυσιάστηκαν στον βωμό της ανάπτυξης των Ολυμπιακών Αγώνων είναι το Εθνικό Γυμναστήριο Γιογιόγκι. Το αρχιτεκτόνημα του, βραβευμένου με βραβείο Πρίτσκερ, Κένζο Τάγκε, με τη διάσημη στέγη που ενέπνευσε το σχέδιο του Ότο Φράι για τη στέγη του Ολυμπιακού Σταδίου του Μονάχου, φιλοξένησε τα αθλήματα κολύμβησης στους Ολυμπιακούς το 1964. Το 2021 θα φιλοξενήσει αγώνες χάντμπολ και, στους Παραολυμπιακούς, αγώνες μπάντμιντον.
- Ο Κοχέι Τζίννο υποχρεώθηκε σε έξωση από τις δημοτικές αρχές του Τόκιο δύο φορές, για χάρη του Ολυμπιακού Σταδίου. Το 1964 αναγκάστηκε να αφήσει το σπίτι που απέκτησε με τη σύζυγό του, όντας λυπημένος, μα περήφανος για τη συμβολή του στον εθνικό θρίαμβο της Ιαπωνίας. Η δεύτερη μετακόμιση δεν τον γεμίζει τέτοια συναισθήματα, ειδικά με τη χαμηλή αποζημίωση των 1.500 δολαρίων από τις δημοτικές αρχές, που απέχει μακριά από τα 9.000 δολάρια που απαιτούνται για μια απλή μετακόμιση στο Τόκιο.
- Αν και χαρακτηρίζονται ως οι πιο οικολογικοί αγώνες στην ιστορία των Ολυμπιακών, οι μαζικές κοπές ξύλου για τις αρχιτεκτονικές ανάγκες εγείρουν προβληματισμό για τον παραπάνω χαρακτηρισμό.
- Oι συμμετοχές στον διαγωνισμό σχεδίου μασκότ των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων ξεπέρασαν τις δύο χιλιάδες. Μια ειδική επιτροπή επέλεξε τις τρεις καλύτερες και άφησε το αποτέλεσμα στα χέρια μαθητών Δημοτικού. Oι δημιουργίες του Ρίο Τανιγκούτσι, Miraitowa και Someity, ωστόσο, δεν αγγίζουν τη δημοφιλία της χαριτωμένης αρκούδας των Ολυμπιακών του 1980, Μίσα, η τελευταία μασκότ που δημιούργησε αίσθηση στην σχετικά πρόσφατη ιστορία των Αγώνων.