Τα ελληνικά
Μία από τις πρώτες εκδόσεις της χρονιάς (μιας χρονιάς που πέραν όλων των άλλων έχει κι αυτόν τον ρόλο της γιορτής ή έστω της υπενθύμισης) ήταν η ανθολογία 1821-2021 Η Ελλάς των Ελλήνων (εκδ. Gutenberg), με τον απαραίτητο υπότιτλο: «Δύο αιώνες εθνικά δεινά στον καθρέφτη της ποίησης». Εξαιρετική ιδέα και ψύχραιμη εκτέλεση, τα εύσημα στον Κώστα Κουτσουρέλη. Ιστορικής αξίας, επίσης, η έκδοση Άπαντα τα Ιταλικά (εκδ. Gutenberg) του Διονύσιου Σολωμού, από τον Γιώργο Κεντρωτή. Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα, θαυμάσια δουλειά από τις εκδόσεις Το Δόντι, που προσφέρουν μια διαφορετική γνωριμία με τον κόσμο του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με αφορμή τα σατιρικά του ποιήματα Οι μονόλογοι του καημένου του Αντωνάκη.
Κυκλοφόρησε επίσης το Ένεκεν της ανωνυμίας σου (εκδ. Κείμενα), το τελευταίο έργο του Χριστόφορου Λιοντάκη πριν από τον θάνατό του, το 2019. Συγκινητικός αποχαιρετισμός σε έναν από τους σημαντικούς ποιητές της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Προτείνω και τα Πήλινα ποιήματα (εκδ. Κέδρος) της Τασούλας Καραγεωργίου με τις αρχαιοελληνικές αφορμές (τέχνη, πρόσωπα, τόποι κ.ά.) και τη φιλολογική ομορφιά, που μοιάζουν πιο ανθεκτικά από τα υλικό που κατασκευάστηκαν. Αλλά και τον Εξάγγελο (εκδ. Περισπωμένη) του Γιώργου Κοζία, οι στίχοι του οποίου κυκλοφορούν σε τόπους και εποχές, στην Ιστορία και στους μύθους, στην αγάπη και, στο τέλος, στους παλιούς ποιητές. Και επίσης τις Γάτες του τρίτου (εκδ. Κίχλη) της Αγγελικής Πεχλιβάνη – πένθος, δύναμη, σαρκασμός, πολύ έντονο το συναίσθημα σε κάθε σελίδα.
Σχεδόν επιγραμματικά ορισμένες ακόμα προτάσεις από τον τεράστιο όγκο (καλοδεχούμενος μεν, δύσκολα προσεγγίσιμος δε) της ποιητικής παραγωγής: τα ευφάνταστα και ευχάριστα βιβλιοφιλικά ποιήματα της Χλόης Κουτσούμπελη Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον (εκδ. Πόλις), την από κοινού (παράδοξο) σύνθεση Κωμωδία (εκδ. Άγρα) του Γιάννη Στίγκα και του Νικόλα Ευαντινού, την ποιητική αφήγηση ενηλικίωσης του Άκη Παπαντώνη στο Βildungsroman (εκδ. Κίχλη), τη φιλόδοξη και καλοδουλεμένη σύνθεση της Βίκυς Κατσαρού που μεταμορφώνεται σε μια σειρά από μυθικές μάγισσες μέχρι να καταλήξει στην ποιήτρια Παπούσα (εκδ. Ενύπνιο), τα Ενδεχόμενα τοπία (εκδ. Αντίποδες) της Δανάης Σιώζιου, που δεν είναι μόνο τοπία, αλλά είναι και άνθρωποι και είναι και η εποχή μας, τη Διάβαση (εκδ. Ενύπνιο) της Σοφίας Λεβαντή, που είχε το θάρρος να μιλήσει για τη γενιά της (και το έκανε καλά) και το Μες στον ψυχρό καιρό (εκδ. Πόλις) της Ελένης Κοσμά – δεν θα βρείτε καλύτερη συμβουλή για το πώς να γεμίσετε ένα σπίτι.
Τα ξένα
Η περιήγηση στις εκδόσεις της ξενόγλωσσης ποίησης των τελευταίων μηνών οφείλει να ξεκινήσει από την Αμερικανίδα Λουίζ Γκλικ, τη φετινή νομπελίστρια της λογοτεχνίας, καθώς με την Πιστή και ενάρετη νύχτα (εκδ. Στερέωμα) διαβάσαμε στα ελληνικά μία από τις πιο σημαντικές ποιητικές φωνές του καιρού μας. Πρόκειται για τη συλλογή που κέρδισε και το Εθνικό Βραβείο των ΗΠΑ το 2014 – μια πρόθεση προσέγγισης του θανάτου μέσα από την οπτική της παιδικής ηλικίας, μέσα από τους μύθους, τη φαντασία, την παρανόηση. Εξαιρετική και η συλλογή του Όσεαν Βουόνγκ Νυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου (εκδ. Gutenberg), μέσω της οποίας συνομιλεί με τον πεζογράφο εαυτό του (τα δύο βιβλία του Βουόνγκ κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα στα ελληνικά), παρατηρώντας μέσα από το πρίσμα του μεταμοντέρνου μια παρόμοια εκδοχή της πραγματικότητας, της δικής του και της εποχής του. Ως πεζογράφο είχαμε γνωρίσει στα ελληνικά και τον Έιρικουρ-Ερν Νορδντάλ (στο θαυμάσιο Illska, Το Κακό), τώρα μαθαίνουμε και την ποιητική του δουλειά, Μη αναστρέψιμη απώλεια ψευδαισθήσεων (εκδ. Σαιξπηρικόν).
Στα απολύτως απαραίτητα: η ανθολογία Η ζωή εδώ και τώρα (εκδ. Καστανιώτη) της Βισουάβα Σιμπόρσκα (Νόμπελ 1996), μια επιλογή ποιημάτων της Πολωνής νομπελίστριας από το σύνολο του έργου της μέχρι και τον θάνατό της το 2012. Αν κάποιος δεν έχει διαβάσει ποτέ στη ζωή του ποίηση, μπορεί να αρχίσει από εδώ. Αν γενικά διαβάζει, θα βρει στους στίχους της Σιμπόρσκα την καλύτερη εκδοχή της.
Πολύ σημαντική έκδοση και τα Ανθρώπινα τοπία της πατρίδας μου (εκδ. Βακχικόν) του Ναζίμ Χικμέτ: πρόκειται για ένα «ποιητικό μυθιστόρημα» αποτελούμενο από 17.000 στίχους, ένα αφηγηματικό έπος για τη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας και τους ανθρώπους της. Κυκλοφόρησε επίσης η περίφημη πεζογραφική ποιητική σύνθεση Η κόρα στην κόλαση (εκδ. Printa) του Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, συνοδευόμενη από άλλα ποιήματά του, μια κατατοπιστική εισαγωγή κι ένα κείμενο με συμβουλές προς νέους ποιητές. Ωραία, φροντισμένη έκδοση. Κυκλοφόρησαν επίσης δύο συλλογές του Αυστριακού εξπρεσιονιστή Γκέοργκ Τρακλ: Σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς (εκδ. Κείμενα) και Επιλεγμένα ποιήματα (εκδ. Βακχικόν), ενώ επιγραμματικά αναφέρω το Ρεμπώ (εκδ. Κάπα Εκδοτική), τα Ποιήματα του Αντρέ Σπιρ (εκδ. Εκάτη), το Βιβλίο των ωρών (εκδ. Αρμός) του Ρίλκε, το φιλελληνικό λυρικό δράμα Ελλάς (εκδ. Gutenberg) του Πέρσι Σέλεϊ, την ανθολογία Ξένη ποίηση του 20ού αιώνα (εκδ. Ρώμη) με επιλογές της Μαρίας Λαϊνά.