Θέλετε να εκτοξεύσετε την παραγωγικότητά σας και να βελτιώσετε τη συγκέντρωσή σας; Θέλετε να παίρνετε καλύτερες αποφάσεις, να πείτε αντίο στην κατάθλιψη, στις διαταραχές του ύπνου και στις διαρκείς μεταπτώσεις της διάθεσής σας; Σας έχουμε καλά νέα. Υπάρχει μια υπηρεσία που είναι εντελώς δωρεάν, άμεσα προσβάσιμη και αποδεδειγμένα αποτελεσματική. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι εξαρτάται απολύτως από εσάς και ότι απαιτεί να κάνετε μια βασική παραδοχή που λέει ότι είστε εθισμένοι, γι’ αυτό και ονομάζεται ψηφιακή αποτοξίνωση.
«Είμαι πρόθυμη να στοιχηματίσω ότι, αν πιάσετε αυτή τη στιγμή το κινητό σας, δεν θα βρείτε ούτε μήνυμα από κάποιον που σας προσφέρει τη δουλειά των ονείρων σας, ούτε ειδήσεις που θα σας κάνουν να νιώσετε υπέροχα, ούτε μια αναπάντεχη πρόσκληση σε δείπνο από έναν ελκυστικό άγνωστο», γράφει εύστοχα η συγγραφέας Κάτριν Πράις. Γιατί επιμένετε, λοιπόν, όταν γνωρίζετε μάλιστα ότι το πιο πιθανό που θα δείτε στο κινητό σας όταν το ανοίξετε είναι κάτι που θα σας αναστατώσει ή θα σας αγχώσει; Γιατί σας είναι τόσο ακαταμάχητο; Αν είστε κι εσείς εθισμένοι με τα κινητά σας, δεν χρειάζεται να σας πω πολλά. Μπορείτε να απαντήσετε μόνοι σας σε αυτές τις ερωτήσεις. Γνωρίζετε ότι δεν είστε οι μόνοι. Έχετε μάτια και βλέπετε γύρω σας. Επειδή όμως ξέρουμε όλοι πόσο πολύ επηρεάζει τη ζωή μας το κινητό και πόσο δύσκολο μας φαίνεται να κόψουμε τη βλαβερή μας συνήθεια, κάποια στιγμή πρέπει να το πάρουμε απόφαση και να αναζητήσουμε βοήθεια.
Ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, το Πώς να χωρίσετε με το κινητό σας της Κάτριν Πράις (εκδόσεις Key Books, μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), έχει να προτείνει μια καλή λύση. Σας το προτείνω χωρίς την παραμικρή επιφύλαξη. Πρώτα όμως επιτρέψτε μου να σας αφηγηθώ τη δική μου ιστορία.
Μια πολύ σκληρή αλήθεια
Συνειδητοποίησα την εξάρτησή μου από το κινητό μου το καλοκαίρι του 2012. Θυμάμαι τότε να έχω ακόμα ένα iPhone 3GS και να τσεκάρω διαρκώς κι εμμονικά τις εφαρμογές των social media που ήταν τότε στο προσκήνιο, κυρίως δε το Twitter. Επειδή είχα ήδη δημοσιεύσει ένα βιβλίο και ένα ντοκιμαντέρ για τα μπλογκ, και ήμουν στη διαδικασία της έρευνας για την επόμενη δουλειά μου, θεωρούσα ότι ήταν επιβεβλημένο να κοιτάζω κάθε τρεις και λίγο την οθόνη του κινητού μου. Αλλά και οι φίλοι μου, που ήταν το ίδιο ή και περισσότερο εθισμένοι από εμένα, έσπευδαν να με καθησυχάζουν, και ίσως να με ζηλεύουν λίγο, γιατί θεωρούσαν ότι η καταναγκαστική ενασχόληση με το κινητό μου ήταν μέρος της δουλειάς μου. Πόσο άδικο είχαμε όλοι. Η στιγμή της συνειδητοποίησης, που δεν ήταν μια στιγμή που λες «αχά!», μου αποκάλυψε μια πολύ άγρια αλήθεια. Ο εθισμένος ψάχνει πάντα λόγους και συνενόχους για να δικαιολογεί τον αφέντη του, δηλαδή το ναρκωτικό του.
Το καλοκαίρι του 2012 αποφάσισα να κάνω ένα πείραμα και στις διακοπές του Αυγούστου να σταματήσω να μπαίνω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία εξακολουθούσα να τα θεωρώ μια σπουδαία εξέλιξη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τελικά, κρατήθηκα για 40 ημέρες (κανονική νηστεία) και στο τέλος το δώρο ήταν η συνειδητοποίηση του εθισμού μου. «Ομολογώ ότι γύρισα πίσω πολύ πιο ήρεμος», έγραψα τότε στο μπλογκ μου, «πολύ πιο φρέσκος και ορεξάτος. Και κυρίως: πολύ πιο διαυγής. Σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. Σκέφτομαι μάλιστα να επεκτείνω αυτή την προσπάθεια αποχής και μέσα στην ημέρα και στον μήνα. Ο χρόνος μου είναι πολύτιμος για να τον σπαταλώ σε κατανάλωση θορύβου». Σταδιακά, όμως, επέστρεψα στις συνήθειές μου. Έκανα ένα ντοκιμαντέρ για το Twitter, πήρα ένα πιο αναβαθμισμένο κινητό και συνέχισα να χαϊδεύω κάθε λίγο την οθόνη του.
Το πείραμα
Το καλοκαίρι του 2013 επανέλαβα το πείραμα, για 17 ημέρες αυτή τη φορά. Επιστρέφοντας τον Σεπτέμβριο, έκανα, υπό τον τίτλο «Ψηφιακή αποτοξίνωση», αυτή την ανάρτηση στο μπλογκ μου: «Οι πρώτες ημέρες αποχής από το διαδίκτυο είναι δύσκολες και κρίσιμες.
»Για να αποκοπείς από τη συνήθεια των ψηφιακών μέσων, θα χρειαστεί να αντισταθείς ακόμα και στην πιο μικρή απαίτηση σύνδεσης. Αν δεν τα καταφέρεις πολύ καλά τις πρώτες ημέρες, ξεκίνα από την αρχή. Είναι κάτι που αξίζει. Όταν θα τα έχεις καταφέρει, θα νιώθεις πραγματικά υπέροχα. Η αίσθηση που είχα όταν επέστρεψα από την αποτοξίνωση 17 ημερών ήταν εκείνη της απόλυτης ανανέωσης και φρεσκάδας.
»Αν σε πείθει αυτό που λέω, πάρε μαζί σου ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι. Ξεκίνα να αποτυπώνεις τις σκέψεις και τις ιδέες σου χειρόγραφα. Σύντομα θα συνειδητοποιήσεις ότι με το μολύβι οι ιδέες σου είναι διαφοροποιημένες. Ακόμα κι αν έχεις ξεχάσει το γράψιμο με το χέρι, τώρα έχεις μια πολύ καλή ευκαιρία να ανακαλύψεις ξανά τις χαρές του. Θα εκπλαγείς με το πόσο μπορεί να σε βοηθήσει ένα χαρτί κι ένα απλό μολύβι στην οργάνωση της σκέψης και της έκφρασής σου. Τα καλοκαίρια συνηθίζω να ζωγραφίζω και να σχεδιάζω. Αυτό με βοήθησε πολύ στο να αντικαταστήσω μια καθημερινή και λίγο καταναγκαστική δράση (τη σύνδεση στα μέσα δικτύωσης) με μια αρκετά πιο δημιουργική και χαλαρωτική δραστηριότητα. Εσύ βέβαια μπορείς να κάνεις ό,τι άλλο σε ευχαριστεί πραγματικά και σε ξεκουράζει.
»Αν δυσκολεύεσαι να μη δεις τα email σου το πρωί, πήγαινε μια βόλτα, ξεκίνα μια συζήτηση, κάνε ένα μπάνιο, διάβασε ένα βιβλίο που για κάποιο λόγο σε ελκύει ιδιαίτερα.
»Μπορεί να ακούγεται πολύ κοινότοπο, αλλά ειδικά οι βόλτες στη φύση, στην πόλη, σε κοντινούς και μακρινούς προορισμούς είναι πολύ ευεργετικές. Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να εστιάσει σε μικρά πράγματα: σε ένα βότσαλο, σε ένα σύννεφο, σε ένα φύλλο, σε κάτι τόσο “ασήμαντο”, που δεν θα το πόσταρες με τίποτα στα Social Media, και σκέψου πόσο σημαντικά είναι αυτά που μοιράζεσαι με τους άλλους στο διαδίκτυο.
»Σύντομα θα πάρεις πιθανότατα την απόφαση που πήρα κι εγώ: θα μοιράζομαι πιο επιλεκτικά, και θα οριοθετώ καλύτερα την παρακολούθηση των ψηφιακών μέσων.
»Σκέψου τους ανθρώπους με τους οποίους επικοινωνείς στα κοινωνικά δίκτυα και στο διαδίκτυο εν γένει. Σκέψου πόσο πολύτιμοι σου είναι και τι θα μπορούσες να τους δώσεις όταν επανέλθεις. Σκέψου μήπως τους κουράζεις με τη φλυαρία σου ή αποσπάς το ενδιαφέρον τους για ψύλλου πήδημα.
»Στοχάσου τη μεγάλη εικόνα, τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιείς τα ψηφιακά εργαλεία. Στη φετινή αποτοξίνωση το κυρίαρχο ερώτημα που αποφάσισα να θέτω εφεξής στον εαυτό μου είναι: Αξίζει αυτό να το μοιραστώ με τους άλλους; Τι τους προσφέρει;
»Ανανέωσε τη σχέση σου με τους ανθρώπους που βλέπεις κατά πρόσωπο. Η διακοπή από το διαδίκτυο θα σου δώσει περισσότερο χρόνο για διαπροσωπικές επαφές, κάτι που δεν είναι καθόλου άσχημο εδώ που τα λέμε. Φέτος ξεκίνησα ή συμμετείχα σε μερικές συζητήσεις μόνο και μόνο για να βλέπω τις εκφράσεις των προσώπων, να αισθάνομαι με όλες τις αισθήσεις την επαφή με τους ανθρώπους. Για μια γενιά που ξοδεύει πάρα πολύ χρόνο μπροστά από οθόνες, αυτό γίνεται όλο και πιο επείγον. Ξεκίνα κάτι καινούργιο, μια καινούργια συνήθεια, ένα καινούργιο χόμπι που μπορεί να σε αποσπά από τα ψηφιακά μέσα και να ελαχιστοποιεί τον χρόνο που σπαταλάς άσκοπα σε αυτά. Προσωπικά, ανακάλυψα μια τεχνοτροπία στη ζωγραφική μου και σκοπεύω να τη συνεχίσω σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Επίσης ανακάλυψα ότι μου αρέσει να γράφω παραμύθια!
»Νομίζω ότι η καλύτερη συμβουλή τόσο για τις διακοπές όσο και για την ψηφιακή αποτοξίνωση είναι να σταματήσεις όλες τις πάγιες συνήθειές σου και να αφιερωθείς σε άλλες, παλιές ή νέες. Το μυαλό θα αρχίσει να κάνει τη δουλειά από μόνο του. Σιγά σιγά θα χαλαρώνεις και το σώμα σου μαζί με τη διάθεσή σου θα ακολουθήσουν.
»Από την πείρα των τελευταίων χρόνων, έχω καταλήξει στο ότι –για μένα τουλάχιστον– αρκούν τρεις μεγάλες αποτοξινώσεις τον χρόνο και μια δεκάδα μικρότερων μέσα στη διάρκεια του χρόνου. Επίσης, βοηθά και η αποχή για μία με δύο ολόκληρες ημέρες την εβδομάδα».
Έκτοτε, έβαλα τις ψηφιακές δίαιτες στη ζωή μου και ομολογώ ότι όλα αυτά τα χρόνια με έχουν βοηθήσει να νιώθω πολύ πιο υγιής, πολύ πιο παραγωγικός, συγκεντρωμένος και ήρεμος. Ανακάλυψα μόνος, βήμα βήμα, έναν δικό μου τρόπο για να θεραπευτώ από τον εθισμό μου, και τα κατάφερα. Με τον σκληρό τρόπο, που λένε. Υποτροπίασα αρκετές φορές, έχασα την αυτοπεποίθησή μου, δείλιασα. Αν είχα βοήθεια, σίγουρα θα ήταν ευκολότερο. Αυτό ακριβώς σκέφτηκα διαβάζοντας το Πώς να χωρίσετε με το κινητό σας. Το βιβλίο περιγράφει ένα πρόγραμμα 30 ημερών, που, αν το ακολουθήσετε, θα έρθετε στο σημείο που είμαι τώρα. Είστε τυχεροί, κι αυτό το λέω χωρίς ίχνος σαρκασμού. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, που διαβάζεται απνευστί, η συγγραφέας αποτυπώνει στο χαρτί τις αιτίες της εξάρτησης, και στο δεύτερο προχωρά στις πρακτικές συμβουλές. Είναι τόσο καθαρό αυτό που λέει, και δεν ξέρω ποιος θα μπορούσε να το αμφισβητήσει. «Τα κινητά μας είναι σχεδιασμένα για να εθιστούμε σε αυτά». Τελεία. Από εδώ και στο εξής, όλες μας οι ενέργειες θα συγκλίνουν σε ένα πράγμα: στην αντιστροφή αυτής της νοσηρής κατάστασης.
Η Πράις επιβεβαιώνει αυτό που διαισθητικά αισθανόμαστε όλοι. Δεν φταίει κατ’ ανάγκη το κινητό. Αυτό κάνει τη δουλειά του. Το πρόβλημα είναι η δική μας σχέση μαζί του. Γι’ αυτό μας προτείνει να χωρίσουμε με αυτό, σκοπεύοντας στον επανακαθορισμό της σχέσης μας. Δεν μας προτείνει μια ολοκληρωτική αποχή, ούτε μια Λουδιτική στάση, αλλά μια ισορροπημένη, οριοθετημένη, σχέση. Ο στόχος είναι βήμα βήμα να αποκτήσουμε συνειδητότητα. Όπως διατείνεται η συγγραφέας, μετά το τέλος των 30 ημερών θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε εμείς αυτό το σπουδαίο εργαλείο αντί να μας χρησιμοποιεί εκείνο. Προσυπογράφω όλες τις τακτικές της και είμαι βέβαιος ότι, αν θέλετε πραγματικά να φτιάξετε τη σχέση σας με το κινητό σας, θα πρέπει να ακολουθήσετε μια παρόμοια στρατηγική. Κι αν θέλετε τη γνώμη μου, οι καλοκαιρινές διακοπές είναι ο ιδανικός καιρός.
ΙΝFΟ
Τα εξώφυλλα των δύο βιβλίων που θέτουν ερωτήματα για την ψηφιακή μας ρουτίνα. Το best seller της Κάτριν Πράις κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Key Books.
«Kάντε μια εφήμερη σχέση» και άλλες συμβουλές από το πρόγραμμα της Κάτριν Πράις
→Επιστρατεύστε ένα κοντινό πρόσωπο με την ίδια «πάθηση» και περάστε τη διαδικασία της αποτοξίνωσης μαζί.
→Διαγράψτε τις εφαρμογές της κοινωνικής δικτύωσης από το κινητό σας. Είναι από τα πρώτα πράγματα που κάνει κανείς, κι αυτό με τα πιο γρήγορα κι εντυπωσιακά αποτελέσματα.
→Επιδιώξτε να περνάτε ένα μέρος του χρόνου που συνήθως αφιερώνετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ανθρώπους που αγαπάτε – εκτός διαδικτύου. Πάρτε τηλέφωνο έναν φίλο. Καλέστε κάποιον για καφέ. Κάντε ένα πάρτι.
→Βγάλτε το κινητό από το προσκεφάλι σας, αλλάξτε σημείο φόρτισης και αγοράστε ένα ξυπνητήρι.
→Απενεργοποιήστε όλες τις ειδοποιήσεις και οργανώστε τις εφαρμογές σας με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι στο προσκήνιο οι πιο εθιστικές.
→Βγάλτε το κινητό από το τραπέζι του φαγητού. Και μόνο η ύπαρξή του τριγύρω είναι περισπασμός.
→Εγκαταστήστε μια εφαρμογή που μπλοκάρει εφαρμογές.
→Όταν είστε με παρέα και ασχολείστε με το κινητό σας, κάνετε κάτι απαράδεκτο που ονομάζεται phubbing. Κόψτε το.
→Διαβάστε έντυπες εκδόσεις.
→Κάντε διαλογισμό. Κάντε μια εφήμερη σχέση. Κάντε κάτι διασκεδαστικό με ζωντανούς ανθρώπους.
→Μην εκπλαγείτε αν νιώθετε ευερέθιστοι, ανυπόμονοι ή πλημμυρισμένοι από ένα κύμα υπαρξιακής δυσφορίας. Αποτοξίνωση κάνετε.
Ένας δημοσιογράφος γυρίζει πίσω στη ζωή
Ο Κέβιν Ρουζ είναι συνάδελφος, δημοσιογράφος τεχνολογικών θεμάτων στους New York Times. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα εξαιρετικό βιβλίο με τον τίτλο Διαχρονικότητα, 9 κανόνες για τους ανθρώπους στην εποχή της αυτοματοποίησης (Futureproof, 9 rules for humans in the age of automation, εκδ. John Murray, 2021).
Ο Ρουζ θέτει το ερώτημα «πώς θα μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι κι επιτυχημένοι ως άνθρωποι, σε έναν κόσμο που θα κυριαρχούν οι μηχανές;». Ανάμεσα στους εννέα κανόνες που προτείνει, ο κανόνας νούμερο 3 είναι σαφής: «Υποβιβάστε τις συσκευές σας». Η στιγμή που ο Ρουζ συνειδητοποίησε τον δικό του εθισμό ήρθε τον Δεκέμβριο του 2018. Έγινε οξύθυμος, δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί σε ένα βιβλίο ή να κάνει μεγάλες συζητήσεις με φίλους. Δοκίμασε διάφορα, αλλά τίποτα δεν λειτουργούσε. Μέχρι που συνάντησε την Πράις, ακολούθησε το πρόγραμμά της, και κατόρθωσε να ξεφύγει από την παγίδα. Χωρίζοντας με το κινητό του, άρχισε να εκτιμά περισσότερο την τεχνολογία στη ζωή του, να γίνεται πολύ πιο παραγωγικός και πολύ πιο δεκτικός συναισθηματικά. Το πιο αναπάντεχο όμως όφελος ήταν ότι η δική του ψηφιακή αποστασιοποίηση έκανε και τους άλλους γύρω του να τον μιμηθούν. Από τότε, έχει πουλήσει ακούσια μερικές εκατοντάδες βιβλία της Πράις, όπως λέει αστειευόμενος, μιλώντας συνέχεια για το πλάνο της ως μια πρωτοβουλία που τον έφερε πίσω στη ζωή.