«Προσπαθήσαμε να εξανθρωπίσουμε τον ήρωα και να ηρωοποιήσουμε τον άνθρωπο», λέει με θερμή, ήρεμη φωνή η σκηνοθέτρια Ανιές Σκλάβου, επιχειρώντας να περιγράψει το φιλόδοξο εγχείρημα του ΣΚΑΪ «1821, οι ήρωες», που θα προβληθεί το φθινόπωρο, τιμώντας την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση. Πρόκειται για μια σειρά δραματοποιημένων ντοκιμαντέρ, έξι αυτοτελών επεισοδίων, καθένα από τα οποία είναι αφιερωμένο στους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Γεώργιο Καραϊσκάκη, Ανδρέα Μιαούλη, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους και στους φιλέλληνες Λόρδο Βύρωνα και Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου. «Οι τηλεθεατές θα μπορέσουν να δουν τον άνθρωπο πίσω από τον κάθε ήρωα, πώς σε μια τόσο ταραγμένη εποχή μπόρεσε να ξεπεράσει τον εαυτό του και να θυσιάσει την προσωπική του ευτυχία, και τη ζωή του ακόμα, για το κοινό καλό», συμπληρώνει η δημιουργός, που σε συνεργασία με τον Στέλιο Τατάκη ανέλαβαν την υλοποίηση του πρότζεκτ.
«Το ντοκιμαντέρ ως κινηματογραφικό είδος είναι στο DNA του ΣΚΑΪ. Φέτος επενδύουμε για μία ακόμα φορά σε μια μεγάλη παραγωγή, ένα ιστορικό δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, που αυτή τη φορά θα πραγματεύεται το κορυφαίο γεγονός της ελληνικής ιστορίας, την Ελληνική Επανάσταση. Η χρονική συγκυρία ήταν δύσκολη, αλλά ο πήχης τέθηκε ψηλά, για να φτάσει στο τελικό της αποτέλεσμα μια τηλεοπτική πρόταση με άρτια ιστορική τεκμηρίωση, αλλά και καλλιτεχνική αξία, με υψηλή αισθητική, χάρη στους σπουδαίους συντελεστές της. Στόχος μας στον ΣΚΑΪ είναι αυτού του είδους η τηλεόραση να βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες του προγράμματός μας», σημειώνει η Chief Content Officer του καναλιού Άλκηστη Μαραγκουδάκη. «Παραγωγή-στοίχημα» για την JK Productions χαρακτηρίζει τη σειρά ο Γιάννης Καραγιάννης. «Η συμμετοχή σπουδαίων ηθοποιών στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και άλλων 700 σε βοηθητικούς, τα γυρίσματα σε 50 διαφορετικές τοποθεσίες αλλά και σε πλοία, τα εντυπωσιακά ρούχα και τα αμέτρητα αντικείμενα εποχής, όπως τουφέκια και σπαθιά, αποτυπώνουν μερικώς το μέγεθος αυτής της μεγάλης παραγωγής».
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις αρχές Μαΐου, αφού είχαν προηγηθεί περίπου δύο μήνες έρευνας σε ιστορικά αρχεία, σε συνεργασία με τον επιστημονικό σύμβουλο της σειράς, τον ιστορικό και πανεπιστημιακό καθηγητή Θάνο Βερέμη. ➔ Ολοκληρώθηκαν στα τέλη Ιουλίου − για κάθε επεισόδιο απαιτήθηκαν περίπου επτά έως δέκα ημέρες. Γυρίσματα έγιναν σε Βαρυμπόμπη, Λαύριο, Παιανία, Μουσείο Αθηνών, Μαραθώνα, αλλά και Πόρτο Γερμενό, Πελοπόννησο, Ύδρα, Σπέτσες, Μεσολόγγι. Για τις ανάγκες της σειράς έχουν γίνει αναπαραστάσεις εμβληματικών γεγονότων της Επανάστασης, όπως οι μάχες στα Δερβενάκια και στο Σοβολάκο, η ναυμαχία του Γέροντα κ.ά.
Η δομή των επεισοδίων έχει υβριδικό χαρακτήρα, συνδυάζοντας τοποθετήσεις ιστορικών −οι οποίοι παρουσιάζουν και αναλύουν το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής και τα γεγονότα του Αγώνα, σκιαγραφώντας επίσης και εξετάζοντας πτυχές της προσωπικότητας του εκάστοτε ήρωα ή ηρωίδας− και ταυτόχρονα δραματοποίηση, μέσω της ενσάρκωσης του ήρωα από καταξιωμένους Έλληνες ηθοποιούς. Βασικό κριτήριο για την επιλογή τους ήταν φυσικά η υποκριτική τους ικανότητα, ζητούμενο όμως ήταν επίσης, όπως σημειώνει η Ανιές Σκλάβου, «να είναι εμφανισιακά κοντά στον ήρωα, η αύρα τους να ταιριάζει στον χαρακτήρα». Με αυτά τα δεδομένα προχώρησαν στη διαδικασία του κάστινγκ και στην ανάθεση των ρόλων.
Ο στρατηγικός νους και ο «μάγκας»
Για τον Λεωνίδα Κακούρη η «συνάντησή» του με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στάθηκε αφορμή για μερικές πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά ενός ήρωα. «Ένας ήρωας ποτέ δεν γνωρίζει ότι είναι ήρωας. Ήρωας δεν είναι ο ατρόμητος ή αυτός που έχει ένα γονίδιο που τον κάνει να μην αισθάνεται καθόλου φόβο, αλλά αυτός που γνωρίζει τη θνητότητά του και παρ’ όλα αυτά αγνοεί τον θάνατο, είναι έτοιμος να θυσιάσει τον εαυτό του για μια ιδέα». Μελέτησε τα απομνημονεύματα του Γέρου του Μοριά και γοητεύτηκε, λέει, «από την αποφασιστικότητά του, τη στρατηγική του δεινότητα και το γεγονός ότι μπορούσε να μαζέψει, να ενώσει και να εμψυχώσει τους Έλληνες. Όλα αυτά τα ηγετικά στοιχεία που είχε τον έκαναν μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της Επανάστασης. Με εντυπωσίασε επίσης το πόσο βαθιά πίστευε στον Αγώνα».
Η μελέτη των απομνημονευμάτων του Γέρου του Μοριά βοήθησε τον Λεωνίδα Κακούρη να δομήσει τον ρόλο που ανέλαβε να υπηρετήσει.
Με περιέργεια, σεβασμό στον ρόλο και αγάπη για τη δουλειά του, όπως συνηθίζει, λέει, προσέγγισε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη ο Αργύρης Πανταζάρας και ταυτόχρονα «διάβασα, ρώτησα, συζήτησα, άκουσα. Πάντα παίρνω ένα τηλέφωνο τα σωστά άτομα. Και πρώτα τον πατέρα μου, αυτός τα ξέρει όλα! Μέχρι και πώς μιλούσαν μου κάνει από το τηλέφωνο! Μετά ντύθηκα, έβαλα μουστάκι, μαλλί, καβάλησα άλογο, σχεδόν άγριο και άκεφο, οριακά επικίνδυνο. Όλα πήγαν καλά, ο ρόλος ήταν εκεί». Γοητεύτηκε, ομολογεί, από «τον θυμό, την πυγμή, το θράσος, αλλά και τη στρατηγική, το χιούμορ και τη μαγκιά» του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο οποίος «έχει κωμικά στοιχεία πάνω του, αλλά κυρίως πόνο και ορφάνια».
Οι θαλασσινοί
Με όργανο τη φαντασία του προσπάθησε να πλησιάσει και να ενσαρκώσει τον Υδραίο ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη ο Ερρίκος Λίτσης. «Διάβασα κάποιες πληροφορίες για τη ζωή του, ώστε να έχω την απαραίτητη ιστορική γνώση, και στη συνέχεια άφησα τη φαντασία μου ελεύθερη, θέλοντας να τον δω ως έναν απλό άνθρωπο που αποφάσισε να κάνει ό,τι έκανε, να φανταστώ πώς θα μπορούσε να είναι και να μπω στη θέση του. Πολύ χρήσιμη για τη σκιαγράφηση του χαρακτήρα του υπήρξε και η πληροφορία ότι σε μια έκρηξη θυμού ή λόγω αντίθεσης με την πολιτική εξουσία είχε καταστρέψει τον στόλο!». Εντυπωσιασμένη από την προσωπικότητα και τη δράση της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας δηλώνει η Θεοφανία Παπαθωμά. «Είναι απίστευτο το μέγεθος αυτής της ηρωίδας και όλων των ηρώων που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα, το πώς κατάφεραν να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και να θυσιαστούν για τα ιδεώδη τους. Με γοήτευσαν η δύναμη του χαρακτήρα της, το πείσμα της, η μεγαλοπρέπειά της, η υπομονή της και η αυταπάρνηση με την οποία αντιμετώπισε όλα τα δεινά που τη βρήκαν. Δεν το έβαλε κάτω και δεν σταμάτησε να δοξολογεί τον Θεό, σαν να ήξερε ότι η μοίρα μας είναι προδιαγεγραμμένη και ότι πληρώνουμε αυτά που χρωστάμε».
Η Ευρωπαία
Η Μαντώ Μαυρογένους ήταν γεννημένη στην Τεργέστη, από αστούς γονείς, με καταγωγή από τη Μύκονο. «Αυτά τα στοιχεία, την ευρωπαϊκή της ταυτότητα, την αστική της προέλευση, τη λαχτάρα της για τον Αγώνα και την αγάπη της για την Ελλάδα και την ελευθερία αξιοποίησα για να δομήσω τον ρόλο», σημειώνει η Ιφιγένεια Καραμήτρου, που δεν έμεινε ασυγκίνητη από την πορεία της ηρωίδας που κλήθηκε να υποδυθεί. «Τότε, αλλά και τώρα, δεν πιστεύω ότι έχουν αλλάξει οι συνθήκες εντελώς. Υπήρχε μια πατριαρχική κοινωνία όπου οι άντρες έκαναν κουμάντο και είχαν όλες τις άρχουσες θέσεις. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η γυναίκα κατάφερε να εμπνεύσει κόσμο, επάνδρωνε πλοία μόνη της, οργάνωνε μάχες, επικοινωνούσε με γυναίκες στο Παρίσι, γνωστοποιούσε στην Ευρώπη το τι συνέβαινε στην Ελλάδα. Αυτή της η λαχτάρα, να ανατρέψει το κατεστημένο και να δείξει ότι και μια γυναίκα μπορεί να υπάρξει και να βοηθήσει και να εμπνεύσει, με γοήτευσε πάρα πολύ. Νομίζω ότι είναι κάτι που χρειάζεται και σήμερα, τέτοιες προσωπικότητες που να μας εμπνέουν, και μάλιστα γυναίκες».
Ο ροκ σταρ και ο γιατρός
«Ο Λόρδος Βύρωνας υπήρξε ένας πολύ ξεχωριστός άνθρωπος. Προσέγγιζε τη λογοτεχνία με έναν πολύ ρομαντικό τρόπο. Θα μπορούσε κανείς να πει, λόγω της φήμης του, ότι ήταν ένας σύγχρονος ροκ σταρ», λέει ο Αντώνης Καραθανασόπουλος, που ανέλαβε τον ρόλο του γνωστού φιλέλληνα. «Είχε πλευρές φωτεινές, αλλά και σκοτεινές, τις οποίες συνδύασα για να συνθέσω τον χαρακτήρα του». Επιθυμεί ο τηλεθεατής να μπορέσει να αντιληφθεί «όσα αισθανόταν ο Λόρδος Βύρωνας για την Ελλάδα, η οποία είχε μια πολύ ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του». Τους λόγους που οδήγησαν τον 24χρονο φιλέλληνα γιατρό Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου να εγκαταλείψει τις Ηνωμένες Πολιτείες και να σπεύσει σε βοήθεια των επαναστατημένων Ελλήνων αναζήτησε ως πυξίδα της προσωπικότητάς του ο Σπύρος Σταμούλης, γοητευμένος από το γεγονός ότι αυτός ο εύπορος νέος άφησε την πατρίδα του για να έρθει σε μια εμπόλεμη ζώνη. Αισθάνεται δε μεγάλη ικανοποίηση για τη συμμετοχή του στη σειρά, «στην οποία δεν γίνεται ηρωοποίηση, δεν είναι μια στείρα απεικόνιση κάποιων ανθρώπων οι οποίοι αγωνίστηκαν για την Ελληνική Επανάσταση, αλλά δείχνει διάφορες πτυχές της ζωής τους». Για ένα εγχείρημα «που έρχεται πιο κοντά στη βιωμένη γνώση» κάνει λόγο ο Αργύρης Πανταζάρας. «Επιχειρούμε να εξιστορήσουμε, να μάθουμε, να φανταστούμε και να βιώσουμε. Οι ιστοριογράφοι, η σκηνοθεσία, το μοντάζ θα φέρουν την αφήγηση στα μέτρα μας πια. Σε μια εποχή και μια γενιά αρκετά κακομαθημένη και αυστηρή με την αισθητική, τη δομή και το αποτέλεσμα. Νομίζω θα τα καταφέρουμε να αρχειοθετήσουμε καλύτερα αυτές τις ήδη γνωστές ιστορίες, που όλοι μας έχουμε κάπως στη συλλογική μνήμη. Τώρα ίσως έρθει η ώρα να εστιάσουμε στις λεπτομέρειες».
Πηγή έμπνευσης
«Είναι μια δουλειά προσεγμένη, καλογυρισμένη, με ωραίες ερμηνείες. Κάποιος μπορεί να μάθει πολλά ιστορικά στοιχεία για την εποχή, αλλά και για τους ήρωες», σημειώνει η Θεοφανία Παπαθωμά. «Την ιστορία δεν πρέπει να την ξεχνάμε, αλλά να τη θυμόμαστε, γιατί είναι γνώση, είναι παράδειγμα, μας διδάσκει. Τους ήρωες που θυσιάστηκαν για τα ιδανικά τους πρέπει να τους τιμούμε, να μην ξεχνάμε τι έχουν κάνει για όλους εμάς και για την πατρίδα μας. Οι επέτειοι βοηθούν οι μεγάλες στιγμές στην ιστορία μας να μην ολισθαίνουν στη λήθη». Ως αφορμή για αναστοχασμό θεωρεί ο Ερρίκος Λίτσης ότι μπορεί να αντιμετωπίζεται η ιστορική μνήμη: «Μπορούμε να στοχαστούμε τα γεγονότα, να διδαχτούμε και να προχωρήσουμε, αν δεν αντιμετωπίζουμε την ιστορική μνήμη απλώς σαν αφορμή για ταρατατζούμ, παρελάσεις και πανηγυρικούς λόγους». Ότι μπορεί ο τηλεθεατής να τρομάξει με την αλήθεια φοβάται, ομολογεί ο Αργύρης Πανταζάρας. «Ο πόλεμος δεν ήταν εύκολο πράγμα, ούτε είναι. Και δεν έχει καμία σχέση το πώς γινόταν πριν από 200 χρόνια με το πώς γίνεται τώρα. Το μόνο ίσως που μένει ίδιο είναι τα “παιχνίδια” που παίζονται από πίσω, ο φανατισμός, το ψέμα, η ελπίδα, η προδοσία, το αίμα και η ανακωχή. Ίσως η ειρήνη που βιώνουμε τελικά να μοιάζει περισσότερο με αναβολή πολέμου». Σε κάθε περίπτωση, τονίζει ο Λεωνίδας Κακούρης, η σειρά μπορεί να θυμίσει στους τηλεθεατές ότι «υπήρξαν άνθρωποι που έδωσαν τη ζωή τους, την ψυχή τους, για να είμαστε εμείς ελεύθεροι».