Με μεγάλη ανυπομονησία και ένα φορητό Wi-Fi, αφήνει για λίγο την παρέα της σε μια παραλία στην Αστυπάλαια και ευελπιστεί να βρει έναν βράχο με καλό σήμα και λίγη ησυχία. Προσπαθεί να ακούσει. Μια φωνή με βρετανική προφορά απαριθμεί βραβεία, αλλά η ώρα περνάει και δεν ακούει το δικό της όνομα. Απογοητεύεται. Αλλά λίγο πριν από το τέλος, το ακούει. Το πρώτο βραβείο. Η Νικόλ Χρυσικού πανηγυρίζει πάνω σε έναν αιγαιοπελαγίτικο βράχο.
Μια καθηγήτριά της στο διεθνούς φήμης Central Saint Martins τής είχε προτείνει να λάβει μέρος στον ετήσιο διαγωνισμό του πανεπιστημίου για την ενίσχυση ανερχόμενων ταλέντων – η Νικόλ Χρυσικού κέρδισε για το project κεραμικής BacTerra. Είχε βρεθεί στη λονδρέζικη σχολή ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια του προγράμματος Material Features, το οποίο στοχεύει στην άμβλυνση των ορίων μεταξύ design, επιστήμης και τεχνολογίας, προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Ήταν μια προσπάθεια για την ίδια να αποφύγει μια δουλειά γραφείου και να δώσει την ευκαιρία στον εαυτό της να ασχοληθεί με αυτό που πραγματικά αγαπά. «Η επαφή με το υλικό και η δημιουργία μέσω της αφής είναι κάτι πολύ σημαντικό για μένα. Το μυαλό αδειάζει και δίνεται ο χώρος ώστε να μπορέσεις να έρθεις σε επαφή με ένα αποκλειστικά δημιουργικό κομμάτι του εαυτού σου».
Η οικογένειά της δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τον κόσμο της τέχνης. Εκείνη; Πώς «έμπλεξε» με την κεραμική; Έχοντας στο παρελθόν αποφοιτήσει από το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων στη Σύρο, μου εξηγεί ότι το πρώτο της πτυχίο στάθηκε αφορμή για να γνωρίσει καλύτερα την τέχνη της κεραμικής. Για τις ανάγκες της διπλωματικής της δημιούργησε ένα σετ κεραμικών αντικειμένων εμπνευσμένο από την αρχαιότητα. Από εκείνη την περίοδο άρχισαν να γεννιούνται ερωτήματα πρακτικής φύσης, τα οποία τελικά αποτέλεσαν «προσάναμμα» για το project της BacTerra.
ΠΩΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ
Αφού έχουν λάβει το επιθυμητό σχήμα στον τροχό, με τεχνικές στο χέρι ή με καλούπια και έχουν στεγνώσει, τα συμβατικά κεραμικά περνούν από διαδικασία ψησίματος ή αλλιώς καμίνι, για να σταθεροποιηθεί ο πηλός. Στη συνέχεια τοποθετούνται γυαλώματα και τα κεραμικά ψήνονται για δεύτερη φορά, με σκοπό να πάψουν να είναι πορώδη και να αποκτήσουν μια αδιάβροχη επιφάνεια με χρηστική αξία. Σε ένα ψήσιμο οι θερμοκρασίες μπορούν να φτάσουν έως και 1.300 βαθμούς Κελσίου – το καμίνι ίσως χρειαστεί 9-10 ώρες για να φτάσει σε αυτές τις θερμοκρασίες. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η διαδικασία ψησίματος αποτελεί αναγκαίο βήμα για την κατασκευή κεραμικών ειδών, όπως και αντιλαμβανόμαστε τις εξαιρετικές δαπάνες ενέργειας που αυτό απαιτεί. «Το πρόβλημά μου ήταν πάντα ότι, ακόμα κι αν ήθελα να κάνω πράγματα στο σπίτι μου, δεν είχα καμίνι, οπότε θα έπρεπε να πηγαίνω να τα ψήνω κάπου. Δεν μπορούσα να αγοράσω λόγω κόστους, άλλωστε πρέπει να έχεις χώρο να το βάλεις, ενώ καίει και πάρα πολύ ρεύμα. Οπότε πάντα έλεγα πόσο ωραίο θα ήταν να μπορώ να φτιάξω κεραμικά χωρίς να χρειάζεται να τα ψήνω. Κάπως να τα φτιάχνω μόνη μου και να είμαι ανεξάρτητη απ’ αυτή τη διαδικασία». Η άφιξή της στο Λονδίνο συνέπεσε με την αρχή της πανδημίας, γεγονός που δυσκόλεψε τα πρώτα της βήματα εκεί. Πέρα από τους περιορισμούς, η Νικόλ ήρθε αντιμέτωπη και με προσωπικούς δαίμονες. «Ο χώρος του design και των τεχνών είναι ένας χώρος αρκετά ανταγωνιστικός, βλέπεις γύρω σου ανθρώπους πάρα πολύ ικανούς και αυτό είναι κάτι που πρέπει να μάθεις να διαχειρίζεσαι, να αναγνωρίσεις πως και εσύ έχεις το δικαίωμα να ανήκεις σε αυτόν τον χώρο και ότι δεν υστερείς σε κάτι σε σχέση με τους υπολοίπους». Οι δυσκολίες, όμως, στη δική της περίπτωση λειτούργησαν ευεργετικά. «Είχα πολύ χρόνο να σκεφτώ την προσέγγισή μου ως σχεδιάστρια, τι σημαίνει η κεραμική για μένα, αλλά και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει και περιβαλλοντικά. Νομίζω ότι όλος αυτός ο χρόνος με βοήθησε να σκεφτώ πράγματα που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να μην είχα σκεφτεί».
ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΒΑΚΤΗΡΙΟ
Στην προσπάθειά της να δημιουργήσει κάτι χωρίς να χρειάζεται ψήσιμο, κάτι που να μιμείται τον πηλό, ξεκίνησε να πειραματίζεται με οργανικά υλικά, όπως φλούδες πορτοκαλιού και κελύφη αυγών, αλλά τελικά κατέληξε στα βακτήρια! Έχοντας ακούσει στο παρελθόν για μια διαδικασία από την επιστήμη της βιοτεχνολογίας (biomineralization) όπου μη παθογενή βακτήρια που βρίσκονται στο χώμα σκληραίνουν υπάρχοντες ιστούς, αποφάσισε πως αυτή είναι η λύση στο πρόβλημά της. Εξ ου και το όνομα BacTerra, του οποίου το πρώτο συνθετικό προέρχεται από τη λέξη «bacteria» (βακτήρια). Αποτελεί μια τεχνική που χρησιμοποιούν κυρίως γεωλόγοι για την ενίσχυση του εδάφους, αλλά και για την αυτοεπούλωση κάποιου τσιμέντου που έχει κάνει ρωγμές. Μια επιστημονική ματιά για την επίλυση ενός προβλήματος design, θα έλεγε κανείς. «Αυτό το βακτήριο είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Έχει τον δικό του χαρακτήρα. Πρέπει να μάθεις να το μεγαλώνεις, να το καλλιεργείς, πρέπει να μάθεις τι του αρέσει και τι δεν του αρέσει. Πρέπει να το παρατηρήσεις, γιατί είναι σαν να μαθαίνεις έναν ζωντανό οργανισμό, αφού αυτός ο οργανισμός θα σε βοηθήσει να πετύχεις αυτό που θέλεις. Οπότε πρέπει να τον κρατάς ικανοποιημένο. Είναι μια συνεργασία μεταξύ design, φύσης και ανθρώπου».
Οι φωτογραφίες από το project μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από κάποιο βιβλίο γοτθικής λογοτεχνίας. Δισκία petri με μικροοργανισμούς και κεραμικά μέσα σε ενυδρεία με νερό. Σε μια σχεδόν χιουμοριστική εξέλιξη των πραγμάτων, η επιδίωξη για την αποφυγή της φωτιάς τελικά κατέληξε στο νερό. Τι δουλειά έχουν λοιπόν τα κεραμικά στο νερό; Η Νικόλ Χρυσικού ανακυκλώνει σπασμένα κεραμικά, που τα μετατρέπει σε μια μορφή σαν άμμο, στην οποία προσθέτει τα βακτήρια. Στη συνέχεια, όλα τα υλικά προστίθενται σε ένα καλούπι, το οποίο μπαίνει σε μια γυάλα με νερό με κάποια άλλα συστατικά. Τα βακτήρια αρχίζουν να «τρώνε» αυτά τα συστατικά που υπάρχουν στο νερό, δημιουργώντας ανάμεσα στους κόκκους του υλικού μικροκρυστάλλους από ανθρακικό ασβέστιο. Μετά από δύο έως τρεις ημέρες, η σκόνη αρχίζει να πετροποιείται. Όταν βγει από το ενυδρείο και στεγνώσει, το αποτέλεσμα είναι ένα αντικείμενο σκληρό και ανθεκτικό. Σ’ αυτή τη φάση τα κεραμικά έχουν περισσότερο διακοσμητικό από ό,τι χρηστικό χαρακτήρα, αλλά είναι στα άμεσα σχέδιά της να το εξελίξει.