Η ταινία της σε κρατάει καθηλωμένο για 111 λεπτά, και αυτό δεν είναι ένα καθόλου αυτονόητο επίτευγμα για μια σκηνοθέτιδα που κάνει τα πρώτα της βήματα. Διαισθάνομαι ότι την 37χρονη Αρασέλη Λαιμού, της οποίας η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους Αγία Έμυ (Holy Emy) παρουσιάζεται μεθαύριο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και έχει ήδη κερδίσει μια ειδική μνεία στο φεστιβάλ του Λοκάρνο το περσινό καλοκαίρι, δεν θα την ξεχάσουμε εύκολα.
Η Αγία Έμυ είναι μια ιστορία ενηλικίωσης, αγάπης και διαφορετικότητας, που προσεγγίζεται με έναν τρυφερό και αλλόκοτο τρόπο και περιέχει πλήθος συμβολισμών και νοημάτων. Η Έμυ (Αμπιγκέιλ Λόμα) και η Τερέζα (Χασμίν Κιλίπ), δύο νεαρές Φιλιππινέζες αδελφές, ζουν μόνες στον Πειραιά, αφού η μητέρα τους αναγκάζεται, υπό σκοτεινές συνθήκες, να φύγει για τις Φιλιππίνες. Εκείνη, όπως μαθαίνουμε στην πορεία της ταινίας, είχε κάποιες μεταφυσικές δεξιότητες – τα χέρια της ήταν μαγικά, θεραπευτικά. Η μεγάλη κόρη, η Έμυ, που είναι λιγομίλητη και κλειστή, μια παρίας σε μια ήδη περιθωριακή κοινότητα, μάλλον έχει κληρονομήσει κάποια από τα ταλέντα της μητέρας της. Ταλέντα; Αν αυτό που είσαι μπορεί να είναι και ευχή και κατάρα ταυτόχρονα, τότε ναι, η Έμυ είναι προικισμένη. Η μικρότερη αδελφή της, η Τερέζα, πιο παραδοσιακή, προσπαθεί να ενσωματωθεί στη φιλιππινέζικη χριστιανική κοινότητα, η οποία συναντιέται κάθε Κυριακή στη λειτουργία και έχει απεγνωσμένα την ανάγκη να ανήκει κάπου. Όταν η Τερέζα μένει έγκυος από έναν Έλληνα τυχοδιώκτη ιχθυοπώλη, η λεπτή ισορροπία μεταξύ των δύο αδελφών ταράζεται, και αυτό οδηγεί και την Έμυ να ανακαλύψει τον δικό της δρόμο, στα χνάρια της μητέρας της.
Όπως θα μου εξηγήσει στην κουβέντα που κάνουμε διαδικτυακά, εκείνη από το σπίτι που μοιράζεται με τον σύντροφό της και τη μικρή της κόρη στο λουσμένο στο φως Λος Άντζελες, «η Έμυ ζει στο περιθώριο και αρνείται να αφομοιωθεί από τη χριστιανική φιλιππινέζικη κοινωνία». Η ταινία αφήνει να εννοηθεί πως η μητέρα της Έμυ και ενδεχομένως η Έμυ πάσχουν από διπολική διαταραχή. Όταν πηγαίνει να δουλέψει ως βοηθός στο σπίτι μιας πλούσιας ηλικιωμένης αστής, της Χριστίνας (μια εντυπωσιακή Ειρήνη Ιγγλέση στον τελευταίο της ρόλο πριν από τον θάνατό της, το 2020), η Έμυ ανακαλύπτει τη δύναμή της. «Με τράβηξε το ότι η Έμυ, σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, μπορεί να ήταν μια εκλεκτή, ένα ον με ιδιαίτερες δυνάμεις, με μια εξελιγμένη διαίσθηση, ενώ στην Ελλάδα στο μικρό της διαμέρισμα δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Δεν μας ταιριάζει, οπότε είναι ένα προβληματικό άτομο, για τους εξωτερικούς παρατηρητές».
Ανταλλαγή ενέργειας
Η μητέρα της Αρασέλης, κατά την εφηβεία της, είχε κάποια προβλήματα υγείας και ήταν ανοιχτή σε εναλλακτικές θεραπείες. «Εγώ ήμουν έξω από αυτό, και το έβλεπα με δισταγμό ή, με έναν τρόπο, εντυπωσιαζόμουν. Είναι κάτι που, αν το πιστέψεις και σε γεμίσει, ίσως είναι αποτελεσματικό. Φυσικά, οι ορθολογιστές έχουν άλλη άποψη». Η Αρασέλη, επίσης, μεγάλωσε κοντά στη μητέρα της και στη θεία της, που είχαν μια πολύ έντονη αδελφική σχέση, «με τις κόντρες, την αγάπη και την εξάρτηση που μπορεί να περιέχει αυτό». Θυμάται πως: «Είχα διαβάσει ένα διήγημα, το Ημερολόγιο Εγκυμοσύνης, της Yoko Ogawa, και από κει εμπνεύστηκα. Μου άρεσε η ιδέα ότι η μία αδελφή μένει έγκυος και η άλλη τραβάει έναν διαφορετικό δρόμο, ενώ πριν μοιράζονταν τα πάντα. Αυτή είναι η καρδιά της ιστορίας μου. Με γοήτευε η ιστορία μιας αδελφικής σχέσης που είναι έξω από τις κοινωνικές νόρμες».
Η Αρασέλη σκέφτηκε ότι το χάρισμα της Έμυ θα μπορούσε να έμενε κρυμμένο μόνο αν τα δύο κορίτσια ανήκαν σε μια κλειστή κοινότητα. Στην Ελλάδα, όπου ήθελε να γυρίσει την ταινία, μια τέτοια κοινότητα θα μπορούσε να ήταν η φιλιππινέζικη, οπότε έψαξε και βρήκε μια εκκλησία της κοινότητας στον Πειραιά. «Ήταν πολύ συγκινητικά. Δεν είχα βιώσει ξανά τέτοια εμπειρία. Τα τραγούδια τους είναι τρομερά, και όταν πηγαίνεις για πρώτη φορά, σε βάζουν μπροστά μπροστά, και όλοι έρχονται, σε φιλούν και σε καλωσορίζουν», λέει η Αρασέλη. Μέχρι που μια μέρα βίωσε μια εμπειρία που θα βοηθούσε στο καλλιτεχνικό της πρότζεκτ: «Ήταν εκεί κάποιος που διάβαζε τη Βίβλο και προσεύχονταν όλοι μαζί. Ξαφνικά μια γυναίκα πέφτει στο πάτωμα και μου θύμισε τους θεραπευτές της εφηβείας μου. Δεν γνώριζα τη σχέση μεταξύ θρησκείας, πνευματικότητας και θεραπείας». Αυτό της ξύπνησε μνήμες, οπότε ενσωμάτωσε στον χαρακτήρα της Έμυ αυτή την πλευρά, του θεραπευτή. Η Αρασέλη δεν μεγάλωσε πηγαίνοντας στην εκκλησία, αλλά έχει βιώσει την ανταλλαγή ενέργειας. «Ανακάλυψα ότι είναι πολύ σύνηθες στις Φιλιππίνες και υπάρχουν πολλοί θεραπευτές που έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την εκκλησία. Κάποιους η εκκλησία τούς αποδέχεται, άλλους τους λένε witch doctors ή θεωρούν ότι κάνουν βουντού».
Από την ΑΣΟΕΕ στο Λος Άντζελες
Η ταινία της χρειάστηκε σχεδόν οκτώ χρόνια για να ολοκληρωθεί. Η πορεία της Αρασέλης δεν είναι γραμμική. Μετά το σχολείο, σπούδασε Οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ (νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο), αλλά ταυτόχρονα ήθελε να ασχοληθεί και με κάτι πιο δημιουργικό. «Περνάς όλα τα χρόνια σου προσπαθώντας να μπεις στο πανεπιστήμιο και όταν είσαι εκεί δεν ξέρεις τι θέλεις να κάνεις». Άρχισε να παίρνει παράλληλα μαθήματα στο New York College και έκανε μερικές μικρού μήκους με φίλους. Μία από αυτές εστάλη στο Πανεπιστήμιο Calarts του Λος Άντζελες, και έτσι έγινε δεκτή στο MFA τριετές πρόγραμμά του. «Μου άρεσε πάρα πολύ γιατί συνάντησα κόσμο που ήταν σαν κι εμένα. Ενώ η σχολή είναι στο Λος Άντζελες, δεν είναι από αυτές που σε ετοιμάζουν να ενσωματωθείς στη βιομηχανία του σινεμά. Στη σχολή βρήκα τη φωνή μου, κάποιους από τους στενούς μου συνεργάτες, είδα πολύ σινεμά. Αλλά, όταν αποφοίτησα, δεν ήξερα πώς βρίσκεις χρηματοδότηση για μια ταινία, πώς συνεργάζεσαι με έναν παραγωγό ή με μια μεγάλη δημιουργική ομάδα». Άρχισε να γράφει το σενάριό της με την Τζούλια Καρούσο, μια συμφοιτήτριά της, κατά τη διάρκεια της κρίσης, και δεν ήταν απλό να μαζευτούν οι πόροι για να γυριστεί η ταινία. Με τη βοήθεια του παραγωγού της Κωνσταντίνου Βασίλαρου και των υπόλοιπων συντελεστών, κατάφερε να ολοκληρώσει τα γυρίσματα μόλις δύο εβδομάδες πριν ξεσπάσει ο κορωνοϊός. «Θα ήθελα και οι επόμενες ταινίες μου να είναι κάπως έτσι, με προσωπικά βιώματα αλλά να ανακαλύπτω και πτυχές μου που δεν γνώριζα, για να μη βαρεθώ», σημειώνει. Εμείς, μια φορά, δεν βαρεθήκαμε παρέα με την Έμυ.