Στο τέλος του ανηφορικού μονοπατιού που οδηγεί λίγο κάτω από το πυροφυλάκιο της Κυρα-Λένης, το πιο δασώδες, το πιο πράσινο κομμάτι του Υμηττού απλώνεται μπροστά μου σε ακτίνα 180 μοιρών: αριστερά, ξεπροβάλλουν τα κυπαρίσσια που στεφανώνουν τη Μονή Καισαριανής· νοτιότερα, οι λιγότερο πυκνές πλαγιές του Βύρωνα και του Καρέα· δεξιά, το αχανές δάσος που χάνεται στις περιαστικές ζώνες του Παπάγου, του Χολαργού και της Αγίας Παρασκευής. Ύστερα από το πολύ δύσκολο καλοκαίρι που περάσαμε, δεν μπορώ να αποφύγω τη μακάβρια σκέψη. Μου έρχεται στο μυαλό αυτό που είχε γράψει ένας φίλος στο facebook την επομένη της φωτιάς στη Βαρυμπόμπη: «Κάθε φορά που πιάνω τον εαυτό μου να απολαμβάνει αμέριμνος τη θέα ενός δάσους κοντά στην Αθήνα, είναι σαν να αντικρίζω μελλοθάνατο».
Προσπαθώ να διώξω τις σκοτεινές σκέψεις και να «ζήσω τη στιγμή», όπως μας προτρέπουν οι γκουρού της θετικής σκέψης. Και τα τελευταία χρόνια είναι ξεκάθαρα «η στιγμή του Υμηττού». Από παρίας της Πάρνηθας και της Πεντέλης, των δύο υψηλότερων και πιο πληθωρικών ορεινών όγκων της Αττικής που όμως έχουν υποστεί διαδοχικά πλήγματα τις τελευταίες δεκαετίες, ο (επονομαζόμενος και) «Τρελός» κερδίζει όλο και περισσότερους φανατικούς επισκέπτες που τον ανακαλύπτουν στις κοντινές τους αποδράσεις, κυρίως τα Σάββατα και τις Κυριακές. Από απλούς περιπατητές με ή χωρίς κατοικίδια, προσκόπους και φυσιολάτρες, συνταξιούχους που μαζεύουν βότανα και δρομείς ορεινών διαδρομών που «χάνονται» στα δεκάδες καλοδιατηρημένα μονοπάτια μέχρι νεοφώτιστους της γιόγκα και του διαλογισμού, έμπειρους ποδηλάτες, πιτσιρίκια που εξασκούνται σε παράτολμες downhill καταβάσεις, αλλά και αναβάτες μοτοκρός που σε κοψοχολιάζουν στη μέση του πουθενά, ο Υμηττός έχει γίνει το καταφύγιο μιας ολοένα αυξανόμενης μερίδας κόσμου που αναζητά «κάτι άλλο» για το Σαββατοκύριακό του.
Το βουνό της διπλανής πόρτας
«Την περίοδο μετά το πρώτο λοκντάουν, ο κόσμος που ανεβαίνει στον Υμηττό έχει δεκαπλασιαστεί», με διαβεβαιώνει ο δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης και πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας και Ανάπτυξης Υμηττού, Γιάννης Κωνσταντάτος. Αν και στην αρχή εκπλήσσομαι με το νούμερο, δεν έχω λόγους να το αμφισβητήσω με όσα βλέπουν τα μάτια μου. Στην πρώτη μου φθινοπωρινή ανάβαση –και μάλιστα σε ένα από τα πιο δημοφιλή σημεία του βουνού που οδηγεί στη Μονή Καισαριανής– πέφτω πάνω σε σειρές σταθμευμένων ΙΧ στην άκρη του δρόμου. Η Τροχαία τοποθέτησε πρόσφατα τα γνωστά εύκαμπτα πορτοκαλί κολονάκια σήμανσης κοντά στους πιο περιζήτητους προορισμούς (Μονή Καισαριανής, Καλοπούλα, κ.λπ.) προκειμένου να αποθαρρύνεται η άνοδος των φυσιολατρών με το αυτοκίνητό τους. Όμως… του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει και οι Αθηναίοι βρίσκουν τα πιο απίθανα κόλπα για να παρκάρουν τα οχήματά τους.
Ο ορκισμένος φυσιολάτρης Ιάσονας Παπαϊωάννου αγάπησε τον Υμηττό μετά τη μεγάλη φωτιά της Πάρνηθας, το 2007. «Αν και κάτοικος Χολαργού, το “σπίτι” μου ήταν η Πάρνηθα. Εκείνη η φωτιά με έστρεψε στον Υμηττό. Αποφεύγαμε να ανεβαίνουμε στην Πάρνηθα, γιατί δεν αντέχαμε τη θέα της καταστροφής. Ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε ότι δίπλα μας υπήρχε ένα άλλο βουνό που τόσα χρόνια το υποτιμούσαμε και μας περίμενε να το ανακαλύψουμε». Έκτοτε ο Ιάσονας δραστηριοποιήθηκε έντονα στον Υμηττό. «Υπήρχε δίψα να γνωρίσουμε το βουνό, να εμπλουτίσουμε τους πεζοπορικούς χάρτες, να το καθαρίσουμε. Ναι. Δυστυχώς, όπου πηγαίνει αυτοκίνητο υπάρχει και σκουπίδι», προσθέτει. Μήπως είναι απόλυτος; «Ο κόσμος που έρχεται εδώ μόνο για μια βόλτα με το αμάξι του συνήθως το σέβεται λιγότερο. Αντίθετα, αυτός που θα το περπατήσει, που θα πάρει αλλά και θα δώσει, πονάει αλλιώς το δάσος».
Αυτοκίνητα στοπ
Δεκατρία χρόνια μετά, πιστεύει ότι έχει φτάσει η ώρα να δοθεί μια οριστική λύση με το θέμα «αυτοκίνητο στον Υμηττό». «Δεν παριστάνω τον αθώο, κι εγώ πριν ασχοληθώ με το βουνό, ανέβαινα με το αυτοκίνητο για τη θέα και τον καθαρό αέρα. Αλλά τώρα αυτή η ιστορία πρέπει να τελειώσει. Το κακό έχει παραγίνει, η διέλευση του ΙΧ θα πρέπει να απαγορευτεί». Και πώς θα ανεβαίνει ο κόσμος που δεν δοαθέτει τη δική του φυσική κατάσταση για να περπατήσει στα μονοπάτια που βρίσκονται στα 500 ή στα 700 μέτρα;
«Νομίζω ότι θα μπορούσαν πολύ εύκολα να δρομολογηθούν μίνι οικολογικά λεωφορεία που θα εκτελούν κυκλικά δρομολόγια με στάσεις κοντά στα βασικά σημεία ενδιαφέροντος και στα πιο δημοφιλή μονοπάτια». Βρίσκω την ευκαιρία να ρωτήσω τον πρόεδρο του Συνδέσμου Προστασίας και Ανάπτυξης Υμηττού, Γιάννη Κωνσταντάτο, αν θα συζητούσε την πρόταση. «Είναι κάτι που υποστηρίζουμε ως σύνδεσμος εδώ και χρόνια. Το αυτοκίνητο δεν έχει καμία δουλειά στο βουνό. Δυστυχώς όμως δεν εξαρτάται από μας. Απαιτείται η συναίνεση του Δασαρχείου και νομοθετική πρωτοβουλία».
Και να ήταν μόνο τα αυτοκίνητα. Η άλλη πληγή είναι οι μηχανές εντούρο, οι αναβάτες των οποίων έχουν ανακαλύψει στον Υμηττό ιδανικές πίστες για τις ριψοκίνδυνες καταβάσεις τους. «Είναι δυνατόν να έχεις μοτοκρός να αλωνίζουν μέσα σε περιαστικό δάσος περιοχής Natura;» αναρωτιέται με το δίκιο της η Μάνια Πιπερίδου, φοιτήτρια στο Μαθηματικό Αθηνών. «Δεν είναι μόνο ο θόρυβος και η αναστάτωση σε ένα περιβάλλον γαλήνης και αποφόρτισης από την αστική ηχορύπανση, αλλά προκαλούν και ζημιές σε μονοπάτια για τα οποία μόχθησαν εθελοντές και δόθηκαν χρήματα». Ο Ιάσονας Παπαϊωάννου πιστεύει ότι υπάρχει λύση και για το θέμα με τις αγωνιστικές μοτοσικλέτες. «Θα μπορούσε να δημιουργηθεί πίστα στο Κακόρεμα, πάνω από τον Καρέα, στο παλιό λατομείο. Είναι στις παρυφές του δάσους και δεν θα ενοχλούσαν κανέναν».
Η κουλτούρα της «καλημέρας»
Αντίθετα από την άσφαλτο, μέσα στο βουνό επικρατεί ένας διαφορετικός πολιτισμός. Κάτι που κάνει πάντα εντύπωση σε έναν νεόκοπο επισκέπτη του δάσους, του οποιουδήποτε δάσους, είναι η κουλτούρα ανταλλαγής χαιρετισμών ανάμεσα στους περιπατητές. «Το πιστεύετε ότι αυτή η “καλημέρα” και η “καλησπέρα” είναι ένας από τους βασικούς λόγους που έρχομαι και περπατάω εδώ;» μου λέει χαρούμενη η Βούλη Πετράκη από τον Βύρωνα. «Μου θυμίζει το χωριό μου, το βρίσκω υπέροχο!» Και το καλό με τον Υμηττό είναι ότι διαθέτει πολλά χιλιόμετρα μονοπατιών, τα περισσότερα απολύτως προσβάσιμα και για τους απολύτως… αρχάριους. Το μονοπάτι νούμερο 5, για παράδειγμα, ξεκινά από την είσοδο του Αισθητικού Δάσους στην Καισαριανή, ανηφορίζοντας μέχρι τις πηγές της Καλοπούλας και το δημοφιλές αναψυκτήριο, πριν συνεχίσει για τον πύργο της Ανθούσας και καταλήξει στην Παιανία.
Μια άλλη εξαιρετικά βατή διαδρομή είναι αυτή που ξεκινά από το αναψυκτήριο της Καλοπούλας, περνά κάνοντας μια μικρή παράκαμψη από τη Μονή Καισαριανής και καταλήγει στον λόφο των Ταξιαρχών με το ερειπωμένο Φραγκομονάστηρο.
Όλος ο Υμηττός στο κινητό σας
Τα καλά νέα είναι ότι ο Σύνδεσμος Προστασίας και Ανάπτυξης Υμηττού ολοκληρώνει το 2022 ένα μεγάλο έργο, που είναι η πλήρης χαρτογράφηση και ανάδειξη μονοπατιών συνολικού μήκους 100 χιλιομέτρων σε όλη την έκταση του βουνού (23 χλμ.), από το βορειότερο άκρο του στην Αγία Παρασκευή μέχρι το νοτιότερο στη Βάρη. «Συνδέουμε αξιοθέατα, πολιτιστικά και φυσικά μνημεία, δημιουργούμε κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και σταθμούς φόρτισης κινητών τηλεφώνων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούμε εφαρμογή με την πλήρη χαρτογράφηση του δικτύου ασφάλτινων διαδρομών, χωματόδρομων και μονοπατιών, διαθέσιμη σε όλους», προσθέτει ο Γιάννης Κωνσταντάτος. Και συνεχίζει: «Θέλουμε να ανεβάσουμε κόσμο στο βουνό, αλλά συντεταγμένα, οργανωμένα. Όταν έχεις κόσμο στο βουνό, το βουνό δεν κινδυνεύει», πιστεύει ο ίδιος. Η αλήθεια είναι ότι, παρά τα διαδοχικά επεισόδια πυρκαγιάς κάθε καλοκαίρι στις πλαγιές του Υμηττού, ποτέ αυτά δεν απείλησαν τον «σκληρό πυρήνα», το καμάρι του βουνού, που είναι φυσικά το Αισθητικό Δάσος της Καισαριανής (χτυπάμε ξύλο, για καλό και για κακό). Ένας βασικός λόγος είναι η ύπαρξη πληθώρας εθελοντών που κατά κύριο λόγο προέρχονται από τους όμορους δήμους. Αυτή τη στιγμή οι ενεργοί εθελοντές ξεπερνούν τους 1.500, μου λέει ο δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης. «Ο Υμηττός διαφέρει σε αυτό σε σχέση με την Πάρνηθα και την Πεντέλη, γιατί έχει πολύ κοντά στους πρόποδές του πυκνό αστικό ιστό, με αποτέλεσμα ο βασικός όγκος των επισκεπτών του να προέρχεται από τους όμορους δήμους και ο κόσμος να δένεται πολύ περισσότερο ψυχικά με το βουνό», σημειώνει η Νατάσσα Σημαιοφορίδου από του Παπάγου. «Για μας ο Υμηττός είναι κάτι περισσότερο από μια κυριακάτικη βόλτα, είναι προέκταση της γειτονιάς μας, κομμάτι της καθημερινότητάς μας, είμαστε εδώ για να τον υπερασπιστούμε με κάθε κόστος».