Δεν ξέρω κανέναν που να καίγεται να μάθει αν οι γάτες είναι εξυπνότερες από τους σκύλους ή αντίστροφα. Παρ’ όλα αυτά, και επειδή τα ερευνητικά κονδύλια υπάρχουν για να ξοδεύονται (όχι πάντα, αλλά πολύ συχνά, όπως διαπίστωσα παρεισφρέοντας σε μια πολυπληθή ομάδα ερευνητών εδώ, στην καρδιά των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων της Ευρώπης), πολύ πρόσφατα μια εργαστηριακή έρευνα επιχείρησε να απαντήσει για πολλοστή φορά στο γνωστό και κουρασμένο ερώτημα: Πώς; Μετρώντας τους νευρώνες στον εγκεφαλικό φλοιό των δύο ζώων.
Οι νευρώνες είναι κύτταρα που συμμετέχουν σε λειτουργίες σχετικές με το νευρικό μας σύστημα και τη νόηση. Και ναι, κάποτε πιστεύαμε ότι όσο υψηλότερος ο αριθμός τους τόσο πιο περίπλοκες και αποτελεσματικές οι δραστηριότητές τους. Ύστερα όμως (και όταν λέω «ύστερα», δεν εννοώ και πολύ πρόσφατα) καταλάβαμε ότι ο εγκέφαλος είναι μια απείρως πιο πολυσύνθετη, δαιδαλώδης και πολυχρηστική μηχανή απ’ ό,τι μας επέτρεπε να πιστέψουμε αυτή η απλοϊκή προσέγγιση του «όσο περισσότερα τόσο καλύτερα».
Καταλάβαμε, ας πούμε, ότι νευρώνες αφανίζονται και δημιουργούνται ακατάπαυστα στη διάρκεια της ζωής μας. Ότι τα ενεργά κύτταρα του εγκεφάλου αιματώνονται περισσότερο και παρουσιάζουν πολύ πιο έντονη δραστηριότητα έναντι όσων παραμένουν σχετικά αδρανή. Όπως επίσης και ότι τεράστια σημασία έχει η πολυσυνδετικότητα μεταξύ των νευρώνων, μέσω ενός δικτύου συνάψεων και διαμέσου των μικρών νευρωνικών απολήξεών τους, που ονομάζονται δενδρίτες.
Με άλλα λόγια, φτάσαμε στο σημείο να γνωρίζουμε ότι η διαδικασία της λειτουργίας του εγκεφάλου μας είναι μια πολυποίκιλη και θαυμαστή διαδικασία, όπου η αρχική «προίκα» σε νευρώνες αφηγείται μόνο τη μισή ιστορία. Η άλλη μισή έχει να κάνει με το πώς αξιοποιεί κανείς αυτή την «προίκα».
Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Γιατί έχει σημασία να γνωρίζουμε, είτε είναι γάτα είτε σκύλος ο τετράποδος σύντροφός μας, πως μεγαλύτερη σημασία από όλο αυτό το αποτυχημένο κίνημα του βιολογικού ντετερμινισμού που μετράει κουκιά και νευρώνες έχει –όπως οτιδήποτε άλλο στη διάρκεια της φυσικής ύπαρξής μας– η άσκηση. Η εκγύμναση, η καλλιέργεια και το ακόνισμα της ευφυΐας και της συνείδησης. Διαρκώς, με κάθε τρόπο και αφορμή. Σε συνδυασμό με το σώμα; Ακόμα καλύτερα!
Τα πιο έξυπνα ζώα που έχω συναντήσει είναι αυτά που έχουν έξυπνα αφεντικά. Αφεντικά που ασχολούνται μαζί τους, γιατί η αρχική τους απόφαση να τα αποκτήσουν ήταν μια συνειδητή επιλογή που έχει να κάνει με μια βαθιά εσωτερική ανάγκη και μια επίπονα τεκμηριωμένη επιλογή – όχι μια έμπνευση της στιγμής.
Τώρα που έρχονται οι γιορτές και κάποιοι θα μπουν στον πειρασμό να κάνουν δώρο ένα κατοικίδιο ζώο σε κάποιον που δεν το χρειάζεται ούτε το θέλει πραγματικά (γιατί αλλιώς θα είχε ήδη κάνει τα αδύνατα δυνατά για να το αποκτήσει), σκεφτείτε το.
ΥΓ. Α, παρεμπιπτόντως! Στην έρευνα που λέγαμε προηγουμένως, οι σκύλοι μετρήθηκαν να έχουν διπλάσιο αριθμό νευρώνων από τις γάτες. Ειρήσθω εν παρόδω, όχι τίποτ’ άλλο.