Ιστορικά, οι πρώτοι καφενέδες και τα καπηλειά φτιάχτηκαν ως χώροι κοινωνικής συνεύρεσης και διευθέτησης των θεμάτων της καθημερινότητας. Έτσι ακριβώς έγινε και στη Θεσσαλονίκη. Αρχικά, γύρω από τις μεγάλες αγορές τροφίμων του κέντρου, δηλαδή το Καπάνι και τη Μοδιάνο, αλλά και πέριξ της πλατείας Άθωνος, όπου υπήρχαν λογής λογής εργαστήρια, εμφανίστηκαν πρόχειρα μαγαζάκια που σέρβιραν μεζέδες και μαζί χύμα ούζο, τσίπουρο ή ρετσίνα για να κατεβαίνουν ευχάριστα οι μπουκιές. Εκεί, στις αρχές του 20ού αιώνα συγκεντρώνονταν και οι πρόσφυγες από την Ανατολή, οι οποίοι είχαν ανάγκη από ένα μέρος για να βρεθούν με τους συντοπίτες τους.
2. Τα φιλέτα από σκουμπρί μπαίνουν στο καπνιστήριο του Μεζέν.
3. Ο Ιορδάνης σερβίρει με το ίδιο χαμόγελο στο μαγαζί από το 1979.
4. Η χταποδοσαλάτα του Πάνου είναι το ιδανικό συνοδευτικό για ούζο.
Η κουλτούρα της συνάντησης με αφορμή τους μεζέδες, που συνήθως ήταν αλίπαστα, όσπρια και κανένα κομμάτι τυρί, ενσωματώθηκε στο DNA της Θεσσαλονίκης και διευρύνθηκε σε όλο τον αστικό ιστό. Σήμερα, από τα ανατολικά και το παραθαλάσσιο μέτωπο μέχρι τις δυτικές συνοικίες, υπάρχουν αντίστοιχα μαγαζιά που ειδικεύονται κυρίως στις θαλασσινές λιχουδιές και προσελκύουν παρέες που θέλουν να χαλαρώσουν. Ακολουθούν επτά ουζερί της Θεσσαλονίκης που συνεχίζουν την παράδοση του μεζέ.
Ιορδάνης
Η συνηθισμένη διαδρομή που έκανε ο Ιορδάνης Αράπογλου στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ήταν λιμάνι-ιχθυόσκαλα-Πολίχνη. Στο πρώτο δούλευε ως εργάτης, τη δεύτερη την επισκεπτόταν για να χαζεύει τις ψαριές και να ψωνίζει τις αγαπημένες του φρέσκες γαρίδες και κατέληγε στο σπίτι του στη δυτική Θεσσαλονίκη, όπου ζούσαν κυρίως Πόντιοι, όπως κι ο ίδιος, Βλάχοι, Αρμένιοι και λοιποί παλιννοστούντες. Η γυναίκα του ήταν άσος στο να μαγειρεύει θαλασσινά κι έτσι το 1979 άνοιξαν το ομώνυμο ουζερί, σερβίροντας ταπεινούς πλην πεντανόστιμους μεζέδες. Σαράντα δύο χρόνια μετά, ο γιος του Κυριάκος με τη δική του οικογένεια κρατάνε ψηλά τη σημαία του μαγαζιού, που είναι στέκι περιοίκων και μη και συχνά υποδέχεται «επωνύμους» της πόλης.
Κρυμμένο ανάμεσα σε πολυκατοικίες, το ουζερί διαθέτει λιγοστά τραπέζια, κάποια έξω στον δρόμο. Το μενού επιμελείται ο γιος του Κυριάκου, ο Τζόρνταν, που δεν κάνει εκπτώσεις στην ποιοτική πρώτη ύλη. Θα φάτε γαρίδες σαγανάκι με λευκή σάλτσα, κουτσομούρα, που είναι όσο πρέπει χοντρή για σχάρα, το μύδι-κέλυφος λαδολέμονο, ενώ διάσημη είναι η μακαρονάδα βόνγκολε. Επίσης, εδώ θα βρείτε φρέσκα ψάρια, από σαργούς και τσιπούρες μέχρι λυθρίνια και μουρμούρες, εποχικές σαλάτες, εξαιρετικό λάχανο τουρσί και χειροποίητες αλοιφές (spreads/σαλάτες) που συνοδεύουν ιδανικά τα τηγανητά (αθερίνα, καλαμαράκια, μύδια). Ο κατάλογος των ποτών περιέχει βασικές επιλογές σε ούζο και τσίπουρο.
Σταδίου 6, Πολίχνη, Τ/ 2310-654956 Τρίτη-Κυριακή 12.00-00.00
Στου Μήτσου
Στις 14 Φεβρουαρίου του 2014, ο Δημήτρης Παντζαρτζίδης ανοίγει ένα μικρό ουζερί-καφενέ στο Καπάνι (Αγορά Βλάλη), την παλαιότερη αγορά της Θεσσαλονίκης, η οποία περιλαμβάνει όλων των ειδών τα καταστήματα τροφίμων, από κρεοπωλεία μέχρι οπωροπωλεία και ελαιοπωλεία. Τότε, μόλις είχε ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα απεξάρτησης, στο οποίο έμαθε να μαγειρεύει, και ονειρευόταν να φτιάξει μια δική του κουζίνα, φαγητό με απλά υλικά από όλη την Ελλάδα. Ξύλινες καρέκλες καφενείου, τσέρκια που κρέμονται γύρω από τον πάγκο και πολύχρωμα φωτάκια κάνουν το ουζερί του να θυμίζει παλιά ταινία του ελληνικού κινηματογράφου. Πολύ σύντομα, το μαγαζί εξελίχθηκε σε αγαπημένο στέκι των Θεσσαλονικιών και γαστρονομικό προορισμό των ταξιδιωτών.
Χάρη στον Μήτσο και στο στέκι του, οι φωνές και τα γέλια δίνουν ζωή στην αγορά ακόμα και το βράδυ που τα καταστήματά της έχουν κατεβασμένα ρολά. Το γεύμα εδώ έχει όλα τα καλά, από τα best-seller χειροποίητα ντολμαδάκια, παστουρμά θαλάσσης και χυλοπίτες με γαρίδες και μύδια μέχρι μελιτζάνα στα κάρβουνα, παλαιωμένη κατσικίσια γραβιέρα Ίου, γαύρο αχνιστό και ελιές από την Πάτρα, παραγωγής της οικογένειάς του. Σημαντικό είναι πως όλοι οι προμηθευτές του είναι κυριολεκτικά δυο βήματα από την πόρτα του. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας το μαγαζί μεγάλωσε, καθώς ο Μήτσος νοίκιασε τον διπλανό χώρο, όπου λειτουργούσε ο πρώτος ηλεκτροκίνητος φούρνος της πόλης από το 1830. Από δω βγαίνουν πλέον τα μαγειρευτά του, όπως είναι ο κόκορας κοκκινιστός στην κατσαρόλα.
Βλάλη 11, κέντρο Θεσσαλονίκης, Τ/ 2315-515504, Δευτέρα-Σάββατο 07.00-00.00
Κοσμάς
O Κώστας Βογιατζής το 1978 άνοιξε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης το ψητοπωλείο «Κοσμάς», το οποίο ήταν γνωστό για τα θρυλικά σουτζουκάκια του με ρώσικη σαλάτα. Ωστόσο, το 1997 ο ιδιοκτήτης του ακινήτου πούλησε το κτίσμα και έτσι αναγκάστηκε να βρει αλλού χώρο. Η αλλαγή τοποθεσίας έφερε στροφή και στον προσανατολισμό της κουζίνας του, αφού αποφάσισε να ασχοληθεί με τα ψαρικά. Η θάλασσα μόνο άγνωστη δεν του ήταν. Με καταγωγή από την Καβάλα, πολλές παιδικές αναμνήσεις με τραπέζια θαλασσινών και αρκετά χρόνια προϋπηρεσίας σε ψαροκάικα, ήξερε πώς να ξεχωρίζει την καλή πρώτη ύλη και πώς να τη διαχειρίζεται. Σήμερα, στα εξήντα έξι του χρόνια, πληθωρικός και γεμάτος όρεξη, παρόλο που κοντεύει να συνταξιοδοτηθεί, επιμένει να δουλεύει στην κουζίνα μαζί με τη γυναίκα του, Σοφία, και να βλέπει στη σάλα τα παιδιά τους, Ανέστη και Γιάννη, που σερβίρουν τους πελάτες. Το φρέσκο ψάρι είναι ο χρυσός κανόνας του και υποστηρίζει πως δεν μπήκαν ποτέ στο μενού ψάρια εκτροφής. Ψωνίζει από την ιχθυόσκαλα της Μηχανιώνας, συνεργάζεται με δικούς του ψαράδες και γενικά ψάχνει αρκετά για να εντοπίσει τα προϊόντα που ανταποκρίνονται στα κριτήριά του. Το καπνιστό σκουμπρί, τις αντζούγιες, την ταραμοσαλάτα από λευκό ταραμά τα φτιάχνει μόνος του, ενώ και όλα τα spreads/αλοιφές είναι χειροποίητα. Θα φάτε υπέροχες κρασάτες σουπιές, πιλάφι με γαρίδες και ψάρια στη σχάρα. Συνοδεύστε με βιολογικό τσίπουρο.
Πλάτωνος 15, κέντρο Θεσσαλονίκης, Τ/ 2310-232082, Τρίτη-Παρασκευή 13.00-00.00, Σάββατο-Κυριακή 13.00-19.00
Πάνος
Ο 64χρονος Παναγιώτης Κουνδής, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, εδώ και 37 χρόνια έχει ταχθεί στο να προσφέρει εξαιρετικούς θαλασσινούς μεζέδες. Αρχικά, μαζί με τον συνεταίρο του έβγαζαν μόνο μικρά πιατάκια για τσίμπημα, συνοδεία του ούζου ή ακόμη και καφέ. Το 2013 πρόσθεσαν περισσότερα τραπέζια και καρέκλες και έτσι σήμερα, ύστερα από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, και με τον γιο του συνεταίρου του πλέον να εμπλουτίζει το μενού με νέες γεύσεις, επιμένουν να υπηρετούν τις ίδιες αξίες: ποιοτικά και οικονομικά.
Ο Πάνος πηγαίνει στην ιχθυόσκαλα της Μηχανιώνας και προμηθεύεται ψάρια φρέσκα, εξασφαλίζοντας έως έναν βαθμό και την εποχικότητα των ειδών. Δεν θα βρείτε πάντα γαύρο ή μύδια, προτιμά να μη χρησιμοποιεί αλιεύματα εισαγωγής. Όλα τα ψαρικά εδώ μαγειρεύονται απλά, ο Πάνος γνωρίζει όμως πως ο γαλέος σαγανάκι είναι το πιάτο-σταρ του μενού. Ο ίδιος κάνει παστό το σκουμπρί, ψιλοκόβει τα πλοκάμια στη χταποδοσαλάτα και προτιμά ψάρια που δεν έχουν ταλαιπωρηθεί κατά την αλιεία τους, όπως συμβαίνει με τα ψάρια από μηχανότρατα. Ψιλά γράμματα για τους περισσότερους, αλλά απαράβατοι κανόνες για τον ίδιο.
Αλκαμένους 5 και Ετεοκλέους 9, Χαριλάου, Τ/ 2310-321638, Τρίτη-Κυριακή 12.30-00.00
Λόλα
Απέναντι από την Καμάρα, στο μικρό στενό της Αγαπηνού, δίπλα από τον Ιερό Ναό της Υπαπαντής, αυτό το ουζερί θυμίζει Κυκλάδες. Έχει λευκά πανιά στο ταβάνι, λευκά παράθυρα και τα έπιπλα είναι βαμμένα φιστικί. Η διάσημη «Λόλα» μέχρι το 2007 ονομαζόταν «Γιάννης». Ο Καβαλιώτης Γιάννης Γκίνης το άνοιξε πριν από 33 χρόνια. Γρήγορα εξελίχθηκε σε στέκι γιατρών και καθηγητών, οι οποίοι τα μεσημέρια έρχονταν στα «κλεφτά» για ούζο και μεζέδες. Τα βράδια στα τραπέζια κάθονταν οι του θεατρικού συναφιού, που αποφορτίζονταν μετά τις παραστάσεις. Σήμερα, τα παιδιά του Γιάννη, η Λόλα και ο Αντώνης, συνεχίζουν το εγχείρημα του πατέρα τους. Θα τύχετε θερμής υποδοχής από τους ιδιοκτήτες. Τα δύο αδέλφια έχουν εμπλουτίσει σημαντικά το πρότερο μενού, με ψαρικά και μη. Το λιαστό χταπόδι από την Καβάλα είναι το σήμα κατατεθέν του μαγαζιού. Ίσως βέβαια να ανταγωνίζεται σε δημοτικότητα την πίτα «Αντόνιο», μια ψητή λιχουδιά φτιαγμένη με ποντιακό φύλλο, λαχανικά και τυρί. Διαθέτουν ποικιλία σε αλίπαστα, όπως κολιό Κομοτηνής και καπνιστό βακαλάο, σερβίρουν σαλάτα με φρέσκο καβούρι και μαγειρευτά όπως χειροποίητα νιόκι με γαρίδες ή παέγια με θαλασσινά. Αξίζει να δοκιμάσετε τις ουρές πεσκανδρίτσας αχνιστές ή τηγανητές, σαρδέλα σχάρας και γαλέο. Για να συνοδεύσετε το φαγητό είναι διαθέσιμη μια λίστα με 25 αποστάγματα.
Αγαπηνού 10, κέντρο Θεσσαλονίκης, Τ/ 2310-276201 Δευτέρα-Σάββατο 12.00-00.00, Κυριακή 12.00-18.00
Καραβοκύρης
Ο Ιωσήφ Σάαντ από τη Συρία ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1989 για να παίξει μπάντμιντον. Γρήγορα διαπίστωσε πως δεν υπήρχαν προοπτικές και έτσι άρχισε να δουλεύει ως βοηθός σερβιτόρου στον Χάρκα, στην ψαροταβέρνα στην Καλαμαριά, «στο μεγάλο πανεπιστήμιο», όπως λέει. Στον στρατό τελείωσε τη θητεία του ως μάγειρας στη Λέσχη Αξιωματικών, με ειδίκευση στα ψάρια, και το 1997 άνοιξε τον πρώτο «Καραβοκύρη» στη Χαριλάου, όπου έμεινε 16 χρόνια. Στην τωρινή θέση με τη μικρή αυλή, ο Ιωσήφ έχει φτιάξει ένα μενού με απλά υλικά, καλομαγειρεμένα. Σερβίρει μπακαλιάρο με σκορδαλιά, ψιλά ψαράκια τηγανητά, όπως αθερίνα, γαρίδες σαγανάκι, μύδια με το κέλυφος, λακέρδα και αντζούγιες. Μεγάλη έκπληξη οι εναλλακτικοί μεζέδες για ούζο, όπως μπαμπαγκανούς, φαλάφελ και ταμπουλέ, που ετοιμάζει ο Ιωσήφ τιμώντας τη γαστρονομική παράδοση της χώρας του.
Κατσιμίδη 12, Τ/ 2310-934030, Δευτέρα-Κυριακή 12.30-00.00
Μezen
Σουτζουκάκια μπακαλιάρου σερβιρισμένα με κρεμμύδι και ντομάτα, μαϊντανό, λευκό ταραμά και πίτες. Δίπλα τους και άλλες γαστρονομικές εξτραβαγκάντζες: γύρος τόνου (!), κοκορέτσι θράψαλο, μαντί γαρίδας και καπνιστό σκουμπρί στη σχάρα με παντζάρι και θόγαλο. Ύμνος στη δημιουργικότητα με θαλασσινά είναι η κουζίνα του «Μezen» τα πιάτα της οποίας επιμελείται ο R&D σεφ της εταιρείας, Γρηγόρης Χέλμης. Από το 2018, όταν η Μαρίνα και ο Σίμος αποφάσισαν να μεταφέρουν στη Θεσσαλονίκη το επιτυχημένο τσιπουράδικο του Βόλου, το διώροφο μαγαζάκι γεμίζει με κόσμο που λατρεύει τα δεκάδες αποστάγματα και τους ιδιαίτερους μεζέδες τους. Το μενού διαμορφώνεται σχεδόν κάθε μέρα, ανάλογα με το τι θα βρουν οι μάγειρες στην ιχθυόσκαλα της Μηχανιώνας. Δοκιμάστε παξιμαδάκια χαρουπιού με τοματίνια και κοπανιστή Βόλου και αλμύρα με καπνιστό χέλι και κουμκουάτ.
Ρογκότη 3, κέντρο Θεσσαλονίκης, Τ/ 2310-232749, Δευτέρα-Κυριακή 12.00-00.00