Παρατηρώντας το με την επαγγελματική λούπα, το βαθύ σκούρο μπλε διαμάντι των δύο καρατίων αποκαλύπτει ακόμα περισσότερες διαθλάσεις απ’ ό,τι στο γυμνό μάτι. Η πολύτιμη πέτρα δεν προέρχεται από κάποιο ορυχείο, όπως το Kollur της Ινδίας, όπου τον 17ο αιώνα εντοπίστηκε το περίφημο μπλε διαμάντι Hope. Στην πραγματικότητα, αυτό το μπλε διαμάντι δύο καρατιών δεν βρέθηκε στα έγκατα της γης, αλλά δημιουργήθηκε μέσα σε έναν αντιδραστήρα πλάσματος υψηλότατης τεχνολογίας.
Τα τελευταία χρόνια, τα lab-grown διαμάντια, οι πολύτιμες πέτρες που γεννιούνται σε μορφή ορυκτών σε εργαστήρια, κερδίζουν έδαφος. «Είναι ένα προϊόν πολυτελείας, για το οποίο δεν θυσιάζεις το μέλλον των επόμενων γενιών», μου λέει ο Γιώργος Γραμματίδης, διευθύνων σύμβουλος της Griamond, της ελληνικής εταιρείας που συστήνει αυτά τα διαμάντια στο εγχώριο κοινό. Το μπλε διαμάντι ανήκει στη συλλογή λίθων του ελληνικού brand, το οποίο προτείνει τις δικές του κολεξιόν κοσμημάτων με lab-grown διαμάντια.
Οικολογική διάσταση
Σύμβολα παντοτινής λάμψης −και πολλών παντοτινών υποσχέσεων− τα διαμάντια αποκτούν πλέον και οικολογική διάσταση. Και αυτή η πιο ηθική πλευρά μιας παγκόσμιας αγοράς, που το 2018 άγγιξε τα 87,31 δισ. δολάρια, είναι ιδιαίτερα συναρπαστική. Τα διαμάντια που αναπτύσσονται σε εργαστήρια βασίζονται σε μια παραγωγή που ελέγχεται και λειτουργεί χωρίς μεσάζοντες – γεγονός που εξηγεί και τις πιο οικονομικές τιμές τους σε σχέση με τα παραδοσιακά. Τα lab-grown διαμάντια μένουν μακριά από κακές συνθήκες εργασίας και παιδική εργασία, βασίζονται στην έννοια της διαφάνειας, ενώ η παραγωγή τους δεν μειώνει δραματικά τους φυσικούς πόρους του πλανήτη, αλλά τις εκπομπές άνθρακα σε σχέση με την εξόρυξη.
Η νέα αυτή μορφή της πολυτέλειας βασίζεται σε μια τεχνολογία που δημιουργεί τις ίδιες συνθήκες που υπάρχουν στη φύση για την παραγωγή ορυκτών, όπου θραύσματα διαμαντιών τοποθετούνται μέσα σε αντιδραστήρες για την παραγωγή ακατέργαστων λίθων. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι το High-Pressure, High-Temperature (HPHT) και το Chemical Vapor Deposition (CVD). Στη συνέχεια, οι πέτρες κόβονται από τα ίδια ειδικά χέρια που κόβουν και τις πέτρες εξόρυξης, ενώ το τελικό αποτέλεσμα παρουσιάζει τις ίδιες ρωγμές, εγκλίσεις και χρωματικούς συνδυασμούς με τις πέτρες που βρίσκονται κάτω από το έδαφος. Στη συνέχεια, οι νέοι πολύτιμοι λίθοι αποκτούν πιστοποίηση.
Η αγορά ενός διαμαντιού, όμως, δεν παύει να περικλείει και μια δόση ονείρου. «Το όνειρο βρίσκεται μέσα στις απίστευτες διαθλάσεις ενός διαμαντιού. Αν δεις ένα διαμάντι στη φύση, δεν θα το καταλάβεις, γιατί είναι μια πέτρα. Η μαεστρία εκείνου που θα κόψει αυτή την πέτρα είναι κάτι μαγικό. Το μόνο επιχείρημα των παραδοσιακών διαμαντιών είναι ότι έχουν ιστορία. Όμως, αυτό είναι κάτι που οι άνθρωποι που έχουν σήμερα οικολογική συνείδηση μπορούν να αφήσουν στην άκρη. Είναι όπως ένα παιδί που γεννιέται με εξωσωματική, δεν το αγαπάς λιγότερο, έτσι δεν είναι;» με ρωτάει ρητορικά ο Γραμματίδης, ο οποίος βρέθηκε πρόσφατα στη λίστα της Forbes με τους 30 Έλληνες κάτω των τριάντα.
Οι πολύτιμες πέτρες που χρησιμοποιούνται στην Griamond προέρχονται από άλλες χώρες, κυρίως από τις ΗΠΑ. Τα εργαστήρια διαμαντιών απαιτούν γερές επενδύσεις και ο κλάδος αναπτύσσεται αργά αλλά σταθερά τα τελευταία χρόνια. Από τους πρωτοπόρους στον τομέα είναι το Diamond Foundry (Χυτήρας Διαμαντιού), στο Σαν Φρανσίσκο, εταιρεία στην οποία μέτοχος, μεταξύ άλλων, είναι και ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, πρωταγωνιστής στο Ματωμένο διαμάντι του Έντουαρντ Ζούικ το 2006, στον ρόλο ενός Νοτιοαφρικανού λαθρεμπόρου διαμαντιών. Το Diamond Foundry συνεργάστηκε πρόσφατα με τον Balmain και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του οίκου Olivier Rousteing, ενώ παράλληλα αναπτύσσει και το δικό του brand, Vrai. Την ίδια στιγμή, ο οίκος Lark & Berry εστιάζει σε lab-grown διαμάντια στο Λονδίνο, ο γίγαντας των παραδοσιακών διαμαντιών De Beers έχει ιδρύσει τη Lightbox, ένα brand που χρησιμοποιεί αποκλειστικά διαμάντια εργαστηρίου, ενώ η εταιρεία Pandora έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να χρησιμοποιεί μόνο lab-grown διαμάντια από το 2022.
Στην Place Vendôme
Στο νούμερο 7 της Place Vendôme στο Παρίσι, τη γειτονιά των μεγαλύτερων οίκων υψηλής κοσμηματοποιίας, ο γαλλικός οίκος Courbet φέρνει νέο αέρα, που πνέει με αρκετά μποφόρ. Ο Courbet είναι ο πρώτος γαλλικός οίκος «ηθικών» κοσμημάτων με δική του παραγωγή διαμαντιών εργαστηρίου και η είσοδός του σε μια διεθνή αγορά, η οποία χαρακτηρίζεται από τεράστια συμφέροντα και ανταγωνισμό, ταράζει λίγο τα νερά. «Είναι το τελευταίο οχυρό των οίκων πολυτελείας», μου εξηγεί η Marie-Ann Wachtmeister, συνιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια του οίκου Courbet, μέσω Zoom. «Και αυτό γιατί το 80% των πωλήσεων κοσμημάτων γίνεται ακόμα από κοσμηματοποιούς και κοσμηματοπώλες οι οποίοι δεν είναι brands. Και έτσι, οι μάρκες “μάχονται” γι’ αυτό το 20%.
Συγχρόνως, υπάρχει και η αναδιάρθρωση της αγοράς μεταξύ των διαμαντιών εξόρυξης και εκείνων που παράγονται σε εργαστήρια. Όταν ξεκινήσαμε, ήταν μια τεράστια πρόκληση, υπήρχαν κάποιες εταιρείες στις ΗΠΑ, όμως δεν υπήρχαν καθόλου τέτοιου είδους διαμάντια στη Γαλλία και εμείς αποφασίσαμε ότι, μαζί με τον ανακυκλωμένο χρυσό, αυτές οι πέτρες έχουν τη δική τους θέση στον χώρο της πολυτέλειας. Πρόκειται για ένα νέο αφήγημα, το οποίο μιλάει για τη διαφάνεια, την ανθρώπινη ικανότητα, την επιμονή και την αντοχή». Γεννημένη στη Σουηδία και υιοθετημένη από τη Γαλλία, η Wachtmeister υπήρξε υψηλόβαθμο στέλεχος στην Procter & Gamble και στη McKinsey, ενώ ανέπτυξε και μια δική της startup στον χώρο των νέων τεχνολογιών. Το 2008 μπήκε στον χώρο του κοσμήματος, δημιουργώντας έναν έξυπνο μηχανισμό για την ανταλλαγή πολύτιμων λίθων πάνω σε κοσμήματα. Στο πλαίσιο αυτής της καινοτομίας συνεργάστηκε με τον γαλλικό οίκο Poiray, όπου γνώρισε τον μελλοντικό της επιχειρηματικό παρτενέρ, Manuel Mallen. Ο τελευταίος, με 30ετή προϋπηρεσία στους οίκους υψηλής ωρολογοποιίας Baume & Mercier και Piaget, είχε ανακαλύψει τη λάμψη και τις αξίες των lab-grown διαμαντιών στην Αμβέρσα, την πρωτεύουσα του διεθνούς εμπορίου διαμαντιών, όταν ένας φίλος γεμολόγος τού είχε δείξει κάποιες πέτρες. «Κανείς από τους δύο δεν πίστευε στα μάτια του και ο Manuel άκουσε τότε τον φίλο του να λέει “αυτό είναι το μέλλον”», μου λέει η Wachtmeister.
Η Courbet ξεκίνησε το 2018 και ανάμεσα στους επενδυτές της εταιρείας βρίσκεται και ο οίκος Chanel. «Εκείνο που αγαπώ είναι ότι βάζω το δικό μου λιθαράκι στη μεταμόρφωση του τομέα της πολυτέλειας σε έναν χώρο πιο ηθικό − γιατί η πολυτέλεια θα έπρεπε να πρωτοστατεί σε αυτή την προσπάθεια», συνεχίζει η Wachtmeister. «Το είδαμε με την Tesla, γιατί μόνο όταν η Tesla μπήκε στον χώρο του ηλεκτρονικού αυτοκινήτου άρχισαν και οι υπόλοιποι να ασχολούνται. Πριν από αυτό, το ηλεκτρικό όχημα δεν ήταν σέξι. Κάπως έτσι είπαμε και εμείς ότι θέλαμε να γίνουμε η Tesla της κοσμηματοποιίας και γι’ αυτό εγκατασταθήκαμε στην καρδιά του fine jewelry, όπου εργαζόμαστε με τους ίδιους ακριβώς κώδικες και τεχνικές. Και γιατί το όνομα Courbet; Γιατί, όπως και ο ίδιος ο Γάλλος ζωγράφος [σ.σ. της δεύτερης Παρισινής Κομμούνας], θέλουμε να φέρουμε την ειρήνη στην πλατεία».
Η παραγωγή των διαμαντιών Courbet γίνεται κοντά στο Παρίσι, σε συνεργασία με την Alix Gicquel, πρόεδρο της Diam Concept, ενώ ένας γεμολόγος του GIA (Gemological Institute of America) βαθμολογεί τις πέτρες – διαδικασία που ακολουθείται και στους παραδοσιακούς λίθους. Αν, ιστορικά μιλώντας, η ταυτότητα ενός διαμαντιού βασίζεται στα «4C» (color, clarity, cut, carat), δηλαδή το βάρος, την καθαρότητα, το χρώμα και την κοπή του, στην Courbet, λέει η Wachtmeister, η πολύτιμη πέτρα αποκτά ένα 5C, για την έννοια του conscience, της συνείδησης.
Στην Ουάσιγκτον
Ο Γιώργος Γραμματίδης έκανε πρακτική άσκηση σε ένα ταμείο ανταγωνιστικότητας στην Ουάσιγκτον, όταν άκουσε για πρώτη φορά περί lab-grown διαμαντιών. Χωρίς κάποια ειδική γνώση στο κόσμημα, αλλά με την έμφυτη οικολογική ευαισθησία και ανησυχία ενός μιλένιαλ, η ιδέα τον κέρδισε αμέσως. Άρχισε να το ψάχνει και είδε ότι αυτοί οι πολύτιμοι λίθοι δεν είχαν φτάσει ακόμη στην Ελλάδα.
H Griamond ξεκίνησε το 2019, ελάχιστους μήνες πριν από το πρώτο lockdown, και συνεργάζεται με Έλληνες τεχνίτες, οι οποίοι εργάζονται πάνω σε πιστοποιημένα διαμάντια εργαστηρίου. Οι συλλογές του οίκου παρουσιάζονται στο showroom της Griamond στο κέντρο της Αθήνας, ενώ γίνονται και ειδικές παραγγελίες. Η ανάπτυξη της ελληνικής startup γίνεται οργανικά, με προσεκτικές κινήσεις και πρότζεκτ −όπως ένα βραχιολάκι για τους καλούς σκοπούς της Save a Greek Stray, ενώ πρώτοι «πρεσβευτές» της Griamond είναι οι πρωτοχορευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Μαρία Κουσουνή και Βαγγέλης Μπίκος. «Παίζουμε με μεγαθήρια. Προσωπικά, δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι θα αλλάξουν τα πράγματα εν μια νυκτί», τονίζει ο Γραμματίδης. «Προσπαθούμε να κάνουμε πράγματα που έχουν θετικό αντίκτυπο. Αυτό που πραγματικά θέλω είναι να δημιουργήσουμε ένα caring community, μια κοινότητα που νοιάζεται για κάτι πραγματικά όμορφο χωρίς τύψεις».
Την επιθυμία του για μια αργή και σταθερή ανάπτυξη δείχνει και ο οίκος Courbet. Ύστερα από μια shop-in-a-shop εμφάνιση στο πολυκατάστημα Printemps στο Παρίσι, η πελατεία συνεχίζει να κλείνει τα ραντεβού της στο showroom της Place Vendôme. Ανάμεσα στις συλλογές που σχεδιάζει η Wachtmeister βρίσκεται η «καθημερινή» Céleste, ενώ στα επόμενα βήματα του οίκου περιλαμβάνονται κομμάτια υψηλής κοσμηματοποιίας (high jewelry) αλλά και μια συνέργεια με γνωστή Βρετανίδα η οποία θα αναλάβει ρόλο πρέσβειρας.
Ποια είναι η μεγαλύτερη κριτική που δέχεται ο ανερχόμενος κλάδος των ηθικών διαμαντιών; «Πολλοί αναρωτιούνται το εξής: αν κάποιος μπορεί να φτιάξει ένα διαμάντι, τότε αυτό δεν παύει να είναι σπάνιο; Το ερώτημα είναι λογικό. Όμως, σκεφτείτε ότι οι ποσότητες που ήδη υπάρχουν στη γη είναι τεράστιες. Οπότε, δεν είναι ακριβώς σπάνια, αλλά περισσότερο η ιδέα», παρατηρεί η Wachtmeister.
Πόσο μπορεί να αλλάξει η παγκόσμια αγορά των διαμαντιών; Πόσο έτοιμη είναι η εποχή να αποδεχτεί μια καινούργια έννοια της πολυτέλειας όπου η ιδέα του heritage, της κληρονομιάς ενός brand, μπορεί σήμερα να αντικατασταθεί από κάτι άλλο; «Υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία εκεί έξω που θέλει να αγοράζει κοσμήματα αλλά το κάνει με βαριά καρδιά. Αν λοιπόν μπορεί να αλλάξει αυτό, θα είναι πολύ ευχάριστο. Το δικό μας μότο είναι ότι, χωρίς το καλό, το όμορφο δεν λέει τίποτα», καταλήγει η Wachtmeister. «Για μας, όλο αυτό έχει να κάνει με μια νέα έννοια του luxury, της πολυτέλειας, όπου το προϊόν είναι άρτιο, η ποιότητά του η υψηλότερη που γίνεται, ενώ συγχρόνως υπάρχει μια ρευστότητα μέσα από τη χρήση τεχνολογίας. Ο πελάτης αισθάνεται πιο κοντά στο προϊόν και στο brand και εμείς απαντάμε στις ανάγκες του. Είναι η smart επιλογή. Σε άλλους οίκους, αυτή η αίσθηση της πολυτέλειας μπορεί να σε αποξενώσει κάποιες φορές, όπως όταν μπαίνεις σε μια μπουτίκ και σε κοιτάζουν από πάνω μέχρι κάτω. Σε εμάς υπάρχει ζεστασιά. Είμαστε το μέλλον».
Στο μεταξύ, μία από τις τωρινές προκλήσεις στην παραγωγή των lab-grown διαμαντιών είναι η ανάπτυξη χρωματιστών λίθων (fancy diamonds), όπως μπλε, κίτρινα και ροζ. Σε αυτή την πολύχρωμη και πολύτιμη προσπάθεια ανήκει και το βαθύ μπλε διαμάντι των δύο καρατίων της Griamond. Ο Γιώργος Γραμματίδης συνεχίζει τη δική του προσπάθεια με την ενέργεια ενός νέου ανθρώπου που πιστεύει ακράδαντα σε αυτό που κάνει. «Τα διαμάντια που παράγονται σε εργαστήρια είναι η κορύφωση της ανθρώπινης διανόησης, το πώς έφτασε ο άνθρωπος να παραγάγει κάτι τόσο μοναδικό», λέει καθώς με αποχαιρετά. «Είναι μια ωδή στην ανθρώπινη νοημοσύνη».