Με την Ιωάννα ζούμε πολλά χρόνια σε παράλληλα σύμπαντα. Έχουμε κοινούς φίλους και ως εκ τούτου έχω δει σχεδόν όλες τις παραστάσεις της. Το βράδυ που κέρδισε το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη για τον ρόλο της στην παράσταση Στέλλα Κοιμήσου (το 2018), ήμουν στο Oinoscent στη Βουλής με την κολλητή της φίλη. Θυμάμαι ότι είχα συγκινηθεί κι εγώ με τη χαρά της. Ένα βράδυ, πολύ πρόσφατα, τη συνάντησα πάλι σε κάποια συγκέντρωση κοινών φίλων. Σκέφτηκα ότι η δική μας Ιωάννα, η πρόσχαρη και cool Ιωάννα, είναι μια πολύ σοβαρή ηθοποιός, που μόνο εξελίσσεται. Της το είπα και, με αφορμή την παράσταση στην οποία πρωταγωνιστεί φέτος, της πρότεινα να κάνουμε μαζί μια συνέντευξη. «Πο πο, το χειρότερό μου», μου απάντησε, αλλά επέμεινα. Κανονίσαμε από το messenger να έρθει σπίτι μου μια Τρίτη που δεν είχε θέατρο. «Τι να φέρω;» μου έγραψε και, πριν απαντήσω «τίποτα», είχε ήδη γράψει: «Ξέρω τι θα φέρω!». Ήρθε με ένα μπουκέτο με φούξια λουλούδια. Ένιωσα ότι μπήκε σπίτι μου ένα παιδί. Κυλίστηκε στο χαλί με τον γάτο μου και μου είπε σουφρώνοντας χαρακτηριστικά το μουσούδι της ότι το σπίτι μου είναι σαν μπαρ στο εξωτερικό όπου πίνεις το ποτό σου, αλλά διαβάζεις και ένα βιβλίο παράλληλα. Με ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί και μια πίτσα που έκαψα, κάναμε μια πολύ προσωπική κουβέντα. Από αυτήν αφαίρεσα τα κομμάτια που δεν αφορούν κανέναν και κράτησα τα σημεία που φανερώνουν την ακονισμένη της ματιά πάνω στην τέχνη της και την ειλικρινή της αφοσίωση στη δουλειά της − που σε πείσμα των καιρών είναι επί σκηνής και όχι γύρω γύρω.
Καλύτερο αυτό το πλαίσιο συνέντευξης; Πιο υποφερτό;
Είναι πιο προσωπικό. Δεν νιώθω ότι έχω να καταθέσω κάτι που πρέπει να είναι βαρύγδουπο.
Γιατί σου προκαλούν αμηχανία οι συνεντεύξεις; Έχεις απάντηση σε αυτό;
Φυσικά! Ντρέπομαι πάρα πολύ να μιλάω για τον εαυτό μου. Με φέρνει σε τρομερή αμηχανία και θεωρώ ότι δεν ενδιαφέρει κανέναν το ποια είμαι εγώ και ποια είναι η άποψή μου, από τη στιγμή που μιλάω μέσα από τη δουλειά που κάνω. Ό,τι έχω να πω νομίζω ότι μπορώ να το εκφράσω καλύτερα μέσα από μια ταινία, μια παράσταση, έναν ρόλο, μέσα από μια στάση ζωής.
Υπάρχουν καλλιτέχνες που ένα κομμάτι το οποίο απολαμβάνουν στη δουλειά τους είναι ότι έχουν δημόσιο λόγο και βήμα. Ίσως είναι άτοπη η σύγκριση, αλλά λέω…
Θα σου πω το ίδιο που είπα πριν. Ο δημόσιος λόγος ο δικός μου είναι η δουλειά μου. Μόνο μέσα από αυτήν μπορώ να μεταφέρω αυτό που σκέφτομαι. Συν το ότι προσωπικά θαυμάζω πολύ τους ταπεινόφρονες καλλιτέχνες και, κατά κάποιον τρόπο, θα ήθελα να τους μοιάσω…
Ωστόσο γκουγκλάρεις πού και πού το όνομά σου;
Το έχω κάνει μία φορά στα αγγλικά για να δω τι μπορεί να διαβάσει για μένα κάποιος που ζει στο εξωτερικό. Η αξία που βλέπω σε αυτό είναι να φαίνονται οι δουλειές που έχω κάνει ώστε, αν με ψάξει ένας ξένος σκηνοθέτης, να μπορεί να δει την τάδε δουλειά.
Είσαι φιλόδοξη;
Βέβαια! Φιλόδοξη, όχι ματαιόδοξη. Θέλω να δουλεύω σε αυτόν τον χώρο όσο αντέξει το σώμα μου, η ψυχή μου, η καρδούλα μου. Όσο αντέχω να το κουβαλάω και να το φέρω σαν επάγγελμα αυτό, θέλω να το κάνω. Μέχρι τα 50; Μέχρι τα 80; Μέχρι τώρα; Σίγουρα όχι μέχρι τώρα! Θέλω να κάνω πολλά πράγματα ως ηθοποιός.
Ήξερες ότι έχεις ταλέντο σε αυτό που κάνεις;
Δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ λέξεις όπως το ταλέντο, γιατί έχουν δει τα μάτια μου ανθρώπους με έφεση στην υποκριτική να γίνονται καλοί ηθοποιοί και έχω δει άλλους που θέλουν να γίνουν ηθοποιοί και δεν έχουν την αντίστοιχη έφεση, αλλά με πολύ σκληρή δουλειά γίνονται καλύτεροι.
Εσύ σε ποια κατηγορία από τις δύο ανήκεις;
Εν μέρει και στις δύο. Είχα καταλάβει από την εφηβεία ότι με έλκει η υποκριτική, αλλά, αν αυτό δεν το δούλευα, δεν θα είχα φτάσει εδώ. Στα δεκαέξι μου, που μπήκα στη θεατρική ομάδα του σχολείου, κατάλαβα ότι αυτό το κομμάτι της τέχνης το λατρεύω και με κάνει να νιώθω ζωντανή. Έτσι ξεπέρασα και το αγριεμένο κομμάτι της εφηβείας μου. Το εντόπισα μεν, αλλά, αν το άφηνα, αν δεν το δούλευα σκληρά, δεν θα είχα κάνει τίποτα. Θέλει κόπο, ρε παιδί μου. Και πειθαρχία και υπομονή. Αυτό προσπαθώ να πω.
Πριν μπεις στη δραματική σχολή του Εθνικού, πέρασες από τη Φιλοσοφική Σχολή. Πώς σου φαίνεται η προτροπή «πάρε κι ένα πτυχίο» στα παιδιά που ξέρουν ότι θέλουν να γίνουν ηθοποιοί από νωρίς; Κι εσύ ένα από αυτά είσαι.
Ναι, αυτή ακριβώς ήταν η ατάκα του πατέρα μου και της μάνας μου: «πάρε ένα πτυχίο και κάνε ό,τι θες μετά». Η αλήθεια είναι ότι με βοήθησε. Πώς; Πέρασαν τα τέσσερα χρόνια του πανεπιστημίου και ακόμη η επιθυμία μου ήταν εκεί. Τσέκαρα την ανάγκη μου να ασχοληθώ με την υποκριτική και βεβαιώθηκα ότι δεν ήταν μια επιπόλαιη επιλογή. Είπα ότι τώρα που κατάλαβα ότι αυτό το πράγμα μου λείπει και θέλω να το σπουδάσω, θα το κάνω. Και έδωσα εξετάσεις για το Εθνικό.
Για ποιον παίζεις; Εννοώ ότι όλοι όσοι κάνουν κάτι που είναι σε κοινή θέα συνήθως έχουν κάποιον στο μυαλό τους από τον οποίο θέλουν το «χειροκρότημα», την αποδοχή. Αυτό ισχύει ακόμα και για εμάς που δημοσιεύονται τα κείμενά μας. Πόσω μάλλον για εσάς…
Υπάρχει αυτό, ναι. Κάθε φορά είναι διαφορετικός ο «φανταστικός» αποδέκτης. Κάποιες φορές είναι κάποιος που γνωρίζω προσωπικά, κάποιες άλλες είναι κάποιος που δεν γνωρίζω. Αυτό με βοηθάει να γίνομαι προσωπική και άρα αληθινή. Μπορεί να είναι ο πατέρας μου, η μητέρα μου, ένας ερωτικός σύντροφος, ο εαυτός μου όπως ήταν στο παρελθόν, ένας παιδικός φίλος, ένα γεγονός που έχει συμβεί σε μια άλλη χώρα, ένα συμβάν που έχει γίνει τη συγκεκριμένη μέρα και αφορά ανθρώπους που δεν ξέρω. Γενικά, ο ανθρώπινος νους είναι τεράστιο δοχείο και παίζει παιχνίδια. Ανάλογα με την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, αν θέλεις να ενεργοποιήσεις τον εαυτό σου, επιλέγεις μια σκέψη και ένα πρόσωπο που σου δημιουργούν έντονα συναισθήματα.
Είναι το Στέλλα Κοιμήσου το προσωπικό σου «τρόπαιο»;
Ναι, γιατί ήθελα πάρα πολλά χρόνια να δουλέψω με τον Γιάννη Οικονομίδη. Οριακά τον κυνηγούσα. Ήξερα ενστικτωδώς ότι, αν συναντηθούμε, θα ταιριάξουμε και θα κάνουμε ωραία πράγματα μαζί. Το ότι το κατάφερα και του κέντρισα την προσοχή μού δίνει τεράστια ικανοποίηση. Οπότε από αυτή την άποψη ναι, το θεωρώ προσωπικό «τρόπαιο», τύχη και επιτυχία.
Ποια δουλειά του Οικονομίδη σε είχε εντυπωσιάσει;
Έβλεπα τις ταινίες του και αυτή η ωμή σκληράδα του για κάποιον λόγο με κινητοποιούσε, τσιγκλούσε έναν θυμό που είχα μέσα μου. Βλέποντας το Σπιρτόκουτο με την ωμή λεκτική του βία και το Μικρό Ψάρι με την υποβόσκουσα βία του, ασφυκτιούσα. Κατάλαβα ότι είχα έναν καταπιεσμένο θυμό και ότι, αν συναντιόμασταν, θα είχα την ευκαιρία να τον εξερευνήσω.
Έχεις άλλα τρόπαια;
Θα μπορούσα να πω ότι μέχρι στιγμής έχω την τύχη να έχω δουλέψει και με άλλους σκηνοθέτες που αναζητούσα να δουλέψω μαζί τους. Αν και
η λέξη «τρόπαιο» μου ακούγεται βαριά. Προτιμώ τη λέξη «δυνατότητα» ή «ευκαιρία».
Πόσο άλλαξαν τα πράγματα μετά το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη; Ανέβηκε ο πήχης;
Δεν άλλαξαν πολλά πράγματα, πέρα από την αναγνωρισιμότητα σε ανθρώπους που δεν είχαν τόσο στενή σχέση με το θέατρο. Υπήρχε μια παραπάνω προβολή. Αλλά, στο αμιγώς επαγγελματικό κομμάτι, είχα καταφέρει από πριν να χτυπάει το τηλέφωνό μου για δουλειά. Και το λέω με χαρά, γιατί αυτός ήταν ο στόχος μου: να έχω δουλειά στον χώρο αυτόν. Τη χρονιά που πήρα το βραβείο, πριν καν το πάρω, με είχε ήδη πάρει ο Γιάννης Αναστασάκης και μου είχε προτείνει να παίξω την Ηλέκτρα στην Επίδαυρο επειδή είχε δει το Στέλλα Κοιμήσου. Το βραβείο ήταν ένα δώρο, μια επιβεβαίωση ότι τα έχω κάνει καλά και ότι αξίζει να συνεχίσω.
Σου φαίνεται γραφικό που τρία χρόνια μετά αναφερόμαστε ακόμη στο βραβείο;
Να σου πω την αλήθεια, προτιμότερο είναι που συζητάμε τώρα για το βραβείο απ’ ό,τι τη στιγμή που συνέβαινε. Τώρα έχει περάσει ο καιρός, το βλέπω κι εγώ πιο ώριμα, παρατηρώ την πορεία μου μετά από αυτό και μπορώ να το αξιολογήσω πιο ουσιαστικά.
Μίλησέ μου για τη φετινή παράσταση. Αρχικά να πω ότι βρίσκω εξαιρετικό τον τίτλο Συμφορά από το πολύ μυαλό του συγγραφέα Γκριμπογέντοφ.
Μου αρέσει η αντίδρασή σου γιατί, σε όποιον έχω πει τον τίτλο, γελάει ή χαμογελάει! Μάλλον βγάζει κάτι πικρά κωμικό. Είναι ένα έργο που γράφτηκε το 1823 από έναν συγγραφέα που υπήρξε πολύ πριν από τον Ντοστογιέφσκι και τον Τσέχωφ και που τους έχει επηρεάσει. Έγραψε λοιπόν αυτή την τραγική φάρσα με πολλά πολιτικά και δραματικά στοιχεία. Πρόκειται για έναν νεαρό –ανήσυχο πνεύμα–, ο οποίος απουσιάζει για τρία χρόνια από τη Ρωσία πηγαίνοντας να ανακαλύψει τον κόσμο –δηλαδή την Ευρώπη– και επιστρέφει στην πατρίδα του και στην κοπέλα του, την οποία άφησε πίσω πάνω στον μεγάλο έρωτα. Επιστρέφει στη Μόσχα με την ιδέα ότι δεν θα έχει αλλάξει τίποτα και τα βρίσκει όλα τελείως διαφορετικά. Η κοπέλα του, η Σόφια, την οποία υποδύομαι, ζει πλέον σε ένα σπίτι ξεπεσμένης αριστοκρατίας. Όχι μόνο δεν βρίσκει ανταπόκριση στον έρωτά του, αλλά συναντά μια τυφλή μίμηση της Ευρώπης από την οποία γύρισε. Και αντιδρά. Δεν ξέρω αν πρέπει να πω παραπάνω.
Αυτή η δουλειά συνδέεται με τη νέα φάση του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής και με την πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Στάθη Λιβαθινού μετά την όχι τόσο ομαλή αποχώρησή του από τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Κι εσύ είσαι μέσα σε όλο αυτό.
Να, για παράδειγμα, συνεχίζοντας αυτό που λέγαμε πριν για τα τρόπαια, ήθελα πάντα να δουλέψω σε αυτό το θέατρο και μου δόθηκε η ευκαιρία. Είναι ιστορικό θέατρο. Ο Στάθης Λιβαθινός, με την πρόταση που μου έκανε τον Μάιο του 2020 (σ.σ. η παράσταση αναβλήθηκε τότε λόγω της πανδημίας), μου έδωσε αυτή την ευκαιρία. Γνώριζα την πορεία του ως σκηνοθέτη και διευθυντή του Εθνικού, εκτιμούσα τη δουλειά του και δέχτηκα γιατί με ενδιέφερε πολύ να μάθω τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει.
Τηλεόραση έχεις κάνει;
Όχι, αλλά θα κάνω φέτος. Θα συμμετάσχω στην τρίτη σεζόν του Έτερος Εγώ στην Cosmote TV και έπονται κι άλλα όμορφα πράγματα.
Ιωάννα, θεωρώ ότι είσαι ένα πολύ συγκροτημένο άτομο, παρόλο που μερικές φορές δίνεις άλλη εντύπωση. Υπάρχει κάποια αντίφαση στην προσωπικότητά σου;
Μάλλον υπάρχει και την είδα κατάματα τον τελευταίο χρόνο, που πέρασα πολύ χρόνο με τον εαυτό μου, όπως οι περισσότεροι. Η ελαφρότητα, η παιδικότητα και η αφέλεια που πολλές φορές με χαρακτηρίζει, όπως πολύ σωστά έχεις παρατηρήσει κι εσύ που με ξέρεις, είναι ένας τρόπος άμυνας και αντίστασης απέναντι στον χρόνο. Είναι ένας τρόπος που κάποιες φορές με διευκολύνει, αλλά τις περισσότερες με εμποδίζει από το να είμαι ξεκάθαρη και να δείχνω τον πραγματικό μου εαυτό. Οπότε βρίσκομαι ακόμη στην έρευνα!
ΙΝFO → Το έργο Συμφορά από το πολύ μυαλό σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού παρουσιάζεται στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής έως τις 23/1.