Ώρα έναρξης της «πρόβας με ορχήστρα» ορίστηκε η 6η απογευματινή του προηγούμενου Σαββάτου. Σε λιγότερο από μία εβδομάδα, οι χορευτές του μπαλέτου της Λυρικής θα τεντώσουν τους ζεστούς μυς τους για πολλοστή φορά, θα βαφτούν, θα φορέσουν τα κοστούμια τους, θα δέσουν τις πουέντ τους, θα πάρουν μια βαθιά ανάσα, κάποιοι από αυτούς θα κάνουν τον σταυρό τους, και θα βγουν στη σκηνή για να χορέψουν τον Καρυοθραύστη στην επίσημη πρεμιέρα του.
Ο κόσμος θα έχει αρχίσει ήδη να προσέρχεται στο θέατρο. Ντυμένοι με τα καλά τους − οι περισσότεροι έχουν ξαναδεί Καρυοθραύστη, κάποιοι το έχουν έθιμο να παρακολουθούν κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα το συγκεκριμένο έργο. Κάποιοι άλλοι θα έρθουν από την επαρχία μόνο γι’ αυτό. Και μετά είναι και τα παιδιά, που ενδεχομένως να είναι αυτός ο πρώτος τους Καρυοθραύστης και περιμένουν πώς και τι να δουν ζωντανά μπαλαρίνες να στροβιλίζονται και την πριγκίπισσα του παραμυθιού να επιδίδεται στο περιβόητο pas de deux με τον πρίγκιπά της. Μεγάλη ευθύνη αυτό το pas de deux… Μεγάλη ευθύνη το παιδικό όνειρο.
Ο κύριος με το μπαλόνι
Με αυτές τις σκέψεις έφτασα στη Λυρική Σκηνή για να παρακολουθήσω την πρόβα του μπαλέτου. Μου άνοιξαν τη μεγάλη πόρτα των παρασκηνίων με μαγνητική κάρτα. Στα πρώτα τρία βήματα που έκανα, με τύλιξε ένα σύννεφο από counterpain (είναι η θερμαντική κρέμα που ανακουφίζει τους μυϊκούς πόνους). Πλάι στη σκηνή υπήρχαν κομμάτια του σκηνικού που θα έμπαιναν αργότερα ή είχαν μόλις βγει. Ένας κύριος κρατούσε ένα μεγάλο μακρόστενο μπαλόνι. Κάθε τόσο γυρνούσα να τον κοιτάξω και ήταν πάντα στο ίδιο σημείο με το μπαλόνι στο χέρι, ετοιμοπόλεμος, με μια τεράστια ευθύνη στο πρόσωπο περίμενε να έρθει η στιγμή να χρειαστεί το μπαλόνι − η στιγμή του δηλαδή. Στο πίσω μέρος κρεμασμένα κοστούμια και μπροστά τους όρθιες πέντε κυρίες −οι κυρίες του βεστιαρίου− περίμεναν κι εκείνες να χρειαστεί να μαζέψουν μια τιράντα, να αφρατέψουν μια τουτού, να βοηθήσουν μια χορεύτρια να χωρέσει σε ένα στενό ρούχο. Στο κέντρο του χώρου, στο έδαφος, ακουμπισμένα στρώματα γυμναστικής που μου είπαν ότι ήταν οι θέσεις όπου κάνουν διάλειμμα οι χορευτές. Κάθε στρώμα και μια θέση, κάθε θέση κι ένας κόσμος, με κοινά στοιχεία όμως: ένα θερμός, ένα βιβλίο, μια διχτυωτή τσάντα που στο εσωτερικό της διέκρινα χιλιοπατημένα παπούτσια χορού, τσαλακωμένα ρούχα κουβάρι, τσιγάρα.
Οι χορευτές καπνίζουν! Ένα γνωστό κλισέ που επιβεβαιώνω ιδίοις όμμασι. Μην το γράψεις αυτό, θα μου έλεγαν. Γιατί όχι; Αφού είναι μέρος της πραγματικότητάς τους. Πλησιάζοντας στη σκηνή, κάποια κινητά στην πρίζα και μπροστά τους μπαλαρίνες καθισμένες κάτω με τα πόδια σε διάταση να σχηματίζουν σχεδόν ευθεία γραμμή και με τα δάχτυλα των χεριών στις οθόνες να αγωνιούν να προλάβουν να στείλουν ένα μήνυμα. Ακόμα πιο κοντά στη σκηνή βλέπω τη Μαρία Κουσουνή. Της έδειχνε κάτι η δασκάλα μπαλέτου της Λυρικής, η Βερόνικα. Μέσα στον χαμό και ένα βήμα από τη σκηνή που έπαιζαν τα όργανα, της τραγούδησε έναν σκοπό εκεί στο όρθιο και η Μαρία έκανε ένα φουετέ. «You see? Possible. It’s another feeling. More passion», της φώναξε η δασκάλα. Φέτος είναι η πρώτη φορά που η Μαρία δεν υποδύεται την πριγκίπισσα, αλλά έναν ρόλο που επινόησε ο Κωνσταντίνος Ρήγος, αυτόν της μητέρας. «Το βίωμά μου από τον Καρυοθραύστη είναι διπλές παραστάσεις ανήμερα και παραμονές. Από το πρωί στο θέατρο, όλοι μακριά από τις οικογένειές μας, σαν οικογένεια μεταξύ μας όμως. Οπότε το έργο μού ξυπνάει μια θαλπωρή με ανθρώπους που σε στηρίζουν, και ας μην είναι οικογένειά σου. Αν το κοινό που θα έρθει εδώ καταφέρει να ταυτιστεί έστω με έναν από εμάς, θα πάρει μέσα του αυτή τη θαλπωρή των γιορτινών ημερών», μου λέει.
Αγάπη για τη διαφορετικότητα
Άκουγα ώρα τον Κωνσταντίνο Ρήγο, χορογράφο και σκηνοθέτη, από την πλατεία του θεάτρου να κάνει διορθώσεις, να δίνει το σύνθημα, και ένιωσα άσχημα που τον διέκοψα. «Ερχόμενος στη Λυρική, ήρθα αντιμέτωπος πάλι με τους κλασικούς χορευτές, την κλασική δομή σώματος και κίνησης που έχουν. Με αυτή τη σκέψη ήθελα να ξανακάνω την τριλογία του Τσαϊκόφσκι. Στον φετινό Καρυοθραύστη τα κοστούμια, τα σκηνικά και η αφήγηση δεν είναι τα κλασικά, είναι “πειραγμένα”. Αυτό που είναι κλασικό, περισσότερο απ’ ό,τι σε κάθε άλλη μου δουλειά, είναι η κίνηση, ο χορός», μου εξηγεί και συνεχίζει: «Σκοπός μου ήταν να κρατήσω τη γοητεία της συγκλονιστικής μουσικής και ταυτόχρονα να μεταφέρω κάτι από τον σκοτεινό κόσμο του παραμυθιού. Το παραμύθι αυτό έχει κάτι πολύ σκληρό, που δεν διακρίνεται συνήθως. Περιγράφει έναν παιδικό εφιάλτη, κατά τον οποίο τα Χριστούγεννα πρέπει όλα να είναι τέλεια, μια πλασματική φούσκα δηλαδή. Η μαγεία έρχεται όταν η Κλάρα ερωτεύεται το διαφορετικό, έναν ξύλινο στρατιώτη που όλοι τον βλέπουν άσχημο και αποκρουστικό. Εκείνη βλέπει σε αυτόν έναν εγκλωβισμένο πρίγκιπα. Η αξία των παραμυθιών είναι αυτή ακριβώς: μας διδάσκουν την αγάπη για τη διαφορετικότητα».
Λίγο παρακάτω συναντώ τον διευθυντή της ορχήστρας, Ηλία Βουδούρη: «Ο Καρυοθραύστης είναι ένα μουσικό μνημείο που έγραψε ο Τσαϊκόφσκι λίγο πριν πεθάνει. Είναι το απαύγασμα της μουσικής μπαλετικής του παραγωγής», είναι το πρώτο που θέλει να σχολιάσει. «Είναι η πολλοστή φορά που το διευθύνω και είναι μεγάλη μου χαρά πάντα. Αυτή η ασυνήθιστη και επαναστατική ενορχήστρωση που ξεπερνάει τα όρια της μουσικής μπαλέτου είναι ένα συμφωνικό έργο, μια εμβάθυνση και επιστροφή στην παιδική ηλικία», ολοκληρώνει.
Στο σύμπαν των χορευτών
Πίσω στο παρασκήνιο, που δεν μπορούσα να χορτάσω. Έχω αδυναμία στις δυναμικές των χορευτών. Είναι έντονοι, αλλά δεν ενοχλεί ποτέ ο ένας τον άλλο. Καθένας, ένα ξεχωριστό σύμπαν, που οφείλει να μην ξοδέψει αναίτια ούτε μία ρανίδα από τη συγκέντρωσή του, την προσήλωση και το πάθος του γιατί θα γίνει ντόμινο. Εντόπισα την Ελεάννα Ανδρεούδη, πρώτη χορεύτρια της Λυρικής τα τελευταία πέντε χρόνια, και της απέσπασα μια «ρανίδα». Έχεις ξαναχορέψει Καρυοθραύστη; τη ρώτησα. Γέλασε ευγενικά. «Εκτός από την εποχή της καραντίνας, κάθε χρόνο χορεύω τον Καρυοθραύστη τα τελευταία πολλά χρόνια», μου απάντησε. «Η ρουτίνα των Χριστουγέννων;» της αντέτεινα. «Πόσο ρουτίνα μπορεί να είναι το να δίνεις χαρά σε παιδιά;» μου είπε σηκώνοντας τους ώμους. Δίπλα της ο Ντανίλο Ζέκα, πρώτος χορευτής της Λυρικής από το 2007, θα υποδυθεί τον πρίγκιπα και θα χορέψει το pas de deux του φινάλε με την πριγκίπισσα. «Είσαι το φόρτε της βραδιάς λοιπόν», του σχολίασα. «Και το φόρτε της κίνησης», μου απάντησε αγχωμένος. «Και το φόρτε του χειροκροτήματος», επέμεινα. «Φυσικά, και αυτό έχει ευθύνη. Στο σώμα φαίνονται όλα, και αυτό που πρέπει να δει κάθε παιδί και κάθε μεγάλος σε αυτόν τον χορό είναι παραμύθι και μαγεία», καταλήγει.
Στον χώρο κινούνταν διακριτικά και αυτοί οι δύο υπέροχα ταλαντούχοι άνθρωποι που, αν και ήξερα ότι θα είναι εδώ, αιφνιδιαζόμουν κάθε φορά που έπεφτα πάνω τους. Deux Hommes και Λυρική Σκηνή. Υψηλή ραπτική και κλασικό μπαλέτo. Πώς είναι η εμπειρία της δημιουργίας κοστουμιών κλασικού μπαλέτου για δύο σχεδιαστές μόδας-σταρ; «Καθόλου εύκολη. Θέλει άλλη πειθαρχία, άλλο όριο. Οι χορευτές έχουν την ανάγκη να νιώθουν απόλυτη εφαρμογή στα ρούχα, να μη γλιστράει τίποτα. Η διάθεσή μας να δουλέψουμε με διαφορετικά υλικά και όχι μόνο με τα γνώριμα μπαλετικά ελαστικά μάς δυσκόλεψε τεχνικά. Έπρεπε να βρούμε λύσεις για να κουβαλήσουμε ένα κομμάτι από τον κόσμο της μόδας στο χορευτικό θέαμα», μου λένε.
«Δώσε και σώσε!»
Πέρασε η ώρα. Βάσει κανονισμών του Σωματείου Χορευτών, η πρόβα πρέπει να λήξει άμεσα. Καλή η Λυρική και η πρεμιέρα, αλλά τα σώματα παραπονιούνται. Τότε, γιατί κανείς δεν φεύγει; ρωτάω. Μένει όποιος θέλει για διορθώσεις, μου απαντάνε. Μα είναι όλοι ακόμη εδώ, ακόμα και οι σπουδαστές και οι κομπάρσοι. Ακόμα κι εγώ! Πλησιάζω πάλι στη σκηνή και κάθομαι οκλαδόν για να δω τις διορθώσεις. «Μαρκαριστά παιδιά, ήρεμα τώρα», τους φωνάζουν οι δάσκαλοι που είναι από κοντά. Νομίζω χορεύουν βαλς. Κάθε στροφή του κύκλου και ένα σήκωμα. Γίνεται μπροστά μου ένα σήκωμα και ακούω τη χορεύτρια να ενθαρρύνει τον παρτενέρ της τη στιγμή που τη σηκώνει: «Δώσε και σώσε!» του φωνάζει. Πηγαίνω προς την έξοδο. Η ορχήστρα έχει φύγει και πλέον το βαλς παίζει μόνο από backstage η πιανίστρια Έλντα, η «μορφή» όπως την αποκαλούν. «Το μυαλό δεν δουλεύει άλλο. Ως εδώ ήταν», την ακούω να λέει. Άραγε πού θα είναι η κυρία Έλντα την ώρα της πρεμιέρας; Ξέχασα να ρωτήσω. Εγώ πάντως θα τη χειροκροτήσω.
ΙΝFO
Η παράσταση ανεβαίνει από τις 17 Δεκεμβρίου και για επτά γιορτινές παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.