H δεκαετία του ’90 ώθησε τη μόδα να αναδειχθεί σε ένα αυθύπαρκτο έργο τέχνης. Θρυλικοί φωτογράφοι, στιλίστες, μοντέλα, art directors και make up artists άνοιξαν τον δρόμο για την οικοδόμηση μιας νέας οπτικής κουλτούρας, που εμπνέει τα ταλέντα του σήμερα. Θέλοντας να εξερευνήσει τον πλούτο της φωτογραφίας μόδας της εποχής, η Claudia Schiffer δοκιμάζει για πρώτη φορά τις δυνάμεις της ως επιμελήτρια, υπογράφοντας την έκθεση Captivate! στο Kunstpalast του Ντίσελντορφ, την οποία συνοδεύει ένας πολυτελής τόμος 216 σελίδων.
Φαντάζομαι δυσκολευτήκατε στην επιλογή των εικόνων. Είχατε στη διάθεσή σας χιλιάδες και έπρεπε να καταλήξετε σε 150.
Το βασικότερο κριτήριο της επιλογής μου ήταν η αισθητική. Ήθελα πολύ να βρω εκείνες τις εικόνες που θα αντιπροσώπευαν απόλυτα το ιδιαίτερο στιλ των φωτογράφων και θα αποτύπωναν αυτό που πραγματικά ήταν τα ’90s.
Τι ήταν λοιπόν τα ’90s;
Σε αντίθεση με τη δεκαετία του ’80, που καθορίστηκε από μια αίσθηση τελειομανίας, τη δεκαετία του ’90 την αφορούσαν περισσότερο η ενέργεια, η πραγματικότητα και η προσωπικότητα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας της επιλογής, αναζητούσα εκείνες τις διαχρονικές εικόνες που κατάφεραν να ξεπεράσουν τον χρόνο και εξακολουθούν να έχουν απήχηση στο σήμερα. Είμαι τόσο χαρούμενη και περήφανη που καταφέραμε να εξασφαλίσουμε πολλές από αυτές. Για πρώτη φορά, οι φωτογράφοι, τα μοντέλα και τα ταλέντα της εποχής παρουσιάζονται μαζί σε μια ομαδική έκθεση. Ήθελα πραγματικά να φτιάξω μια γιορτή για το εύρος της δημιουργικότητας που είδαμε να ξεπηδά τη δεκαετία του ’90, από τις πασαρέλες και τις διαφημιστικές καμπάνιες μέχρι τα editorials μόδας. Νομίζω ότι βαθύτερος στόχος μου ήταν να καταφέρω να μεταφέρω το όραμα της μόδας που βοήθησε στη διαμόρφωση της αντίληψης μιας συγκεκριμένης γενιάς ανθρώπων.
Θα μπορούσατε να μου περιγράψετε αυτή την αντίληψη;
Αυτή η δεκαετία αναβάθμισε την κουλτούρα του στιλ, γέννησε τα περίφημα σούπερμοντελ και στήριξε την ατρόμητη δημιουργικότητα. Ανέδειξε ταλέντα που άλλαξαν θεμελιωδώς τον τρόπο που βλέπουμε τη μόδα και το σχέδιο. Υπήρξε μια απίστευτη ένωση της μόδας, της μουσικής, της τέχνης και της ψυχαγωγίας, γεγονός που έκανε την εποχή ακόμα πιο δυναμική και συναρπαστική. Στα ’90s το αδύνατο έγινε δυνατό. Στον χώρο της φωτογραφίας είδαμε να αναπτύσσεται μια τεράστια γκάμα, από τον επικό ασπρόμαυρο ρομαντισμό του Peter Lindbergh και τη σέξι ελευθερία της Ellen Von Unwerth μέχρι τον βρόμικο ρεαλισμό του Mario Sorrenti. Υπήρξε ένας οπτικός πειραματισμός και μια απόλυτη ελευθερία έκφρασης. Ήταν μια περίοδος ριζοσπαστικής έμπνευσης που σήμερα την ανακαλύπτουμε ξανά. Δείτε πόσοι νέοι σήμερα ντύνονται με vintage Levi’s, ακούν βινύλια, αγοράζουν Polaroid, φοράνε slip dresses και Birkenstocks. Δείτε πόσοι influencers στο Instagram μιμούνται τους κορυφαίους φωτογράφους εκείνης της εποχής.
Εσείς πώς θυμάστε τον εαυτό σας εκείνη την εποχή; Τι ακριβώς σήμαινε να είσαι σούπερ μόντελ;
Ήταν τρελό! Ένιωθα σαν ροκ σταρ! Ήταν αδύνατον να φτάσω στο αμάξι, αν κάποιος δεν φρόντιζε να μου ανοίξει τον δρόμο από τον κόσμο που περίμενε να με δει από κοντά. Να σκεφτείς ότι στις επιδείξεις μόδας είχα έξτρα σεκιούριτι, που ήταν υπεύθυνος για την ασφάλεια των εσωρούχων μου! Κάθε φορά που έβγαινα στην πασαρέλα, εξαφανίζονταν ως διά μαγείας!
Πείτε μου κι άλλες τέτοιες ιστορίες, τις βρίσκω απολαυστικές.
Με θυμάμαι 17 χρονών, ένα ανέμελο κορίτσι, να με φωτογραφίζει η Ellen von Unwerth στο Παρίσι, δίπλα στο Centre Pompidou, φορώντας δικά μου ρούχα. Αυτές τις εικόνες είδε ο Paul Marciano και μας πήρε για την καμπάνια της Guess Jeans. Αυτή ήταν η αρχή μου. Πολύ σύντομα χτύπησε την πόρτα μου η Revlon, ζητώντας μου να γίνω το πρόσωπο του ντεμπούτου του αρώματός της για την Guess. Ο δρόμος είχε ανοίξει. Με θυμάμαι να περιοδεύω για διαφημιστικές καμπάνιες σε όλες τις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, με τον κόσμο να συρρέει όπου κι αν ήμουν. Εμφανιζόμουν σε τηλεοπτικές εκπομπές, από τον Jay Leno και την Oprah μέχρι τον David Letterman. Τότε έμενα σε ένα διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη, κοντά στο Central Park. Ένα πρωί μπαίνω στο ασανσέρ άβαφη, αγουροξυπνημένη, με μαλλιά «κρεβατιού». Η εικόνα μου δεν είχε καμία σχέση με το πώς έδειχνα στις φωτογραφίες των διαφημιστικών. Πίστευα ότι κανείς δεν μπορούσε να με αναγνωρίσει, μέχρι που σταματάει το ασανσέρ, ανοίγουν οι πόρτες και μπαίνει μέσα ένας νεαρός. «Είσαι το κορίτσι της Guess;» με ρωτάει στα πρώτα δύο δευτερόλεπτα. Νομίζω πως εκεί κατάλαβα ότι η ζωή μου είχε αλλάξει για πάντα.
Αν σας ζητούσα να με βάλετε στα παρασκήνια των θρυλικών fashion shows στα ’90s, τι ακριβώς θα έβλεπα;
Τα πρώτα μου σόου ήταν για τον Karl και τη Chanel. Όπως καταλαβαίνεις, είχαν ιδιαίτερη σημασία για μένα. Ήταν η κομβική στιγμή στην καριέρα μου, που από ντροπαλή έφηβη μεταμορφώθηκα σε σούπερμοντελ. Έπειτα ήρθαν τα shows του Gianni Versace, που ήταν σαν ροκ συναυλίες. Περπατούσα στην πασαρέλα υπό τους ήχους των κομματιών του Prince, ο οποίος καθόταν πάντα στην πρώτη σειρά. Για την έκθεση, μάλιστα, η Donatella αναδημιούργησε ένα θεϊκό γαλάζιο φόρεμα που φόρεσα στο A/W couture show του ’94. Αντίθετα, τα σόου του Valentino έμοιαζαν σαν να μπαίνεις σε έναν παραμυθένιο κόσμο, ενώ των Dolce&Gabbana ξυπνούσαν την ιταλική «έξω καρδιά». Ξέρεις, την εμπειρία της πασαρέλας δεν μπορώ να τη συγκρίνω με καμία άλλη. Έπρεπε να καταφέρεις να μπεις μέσα σε έναν χαρακτήρα και να τον αποδώσεις όσο καλύτερα γινόταν. Ήταν δύσκολο και συναρπαστικό ταυτόχρονα.
Νοσταλγείτε εκείνη την εποχή ή σας αρέσει να ζείτε το τώρα;
Καμιά φορά τη νοσταλγώ. Ξέρετε, μιλάμε για μια περίοδο-ορόσημο, που ανέτρεψε τα ιδανικά της ομορφιάς και της μόδας. Οι διαφημιστικές καμπάνιες διαμόρφωσαν την κουλτούρα μας και η φωτογραφία μόδας πρόσφερε ένα όραμα εξιδανίκευσης, αλλά και μια νέα, δημοκρατική μορφή τέχνης. Υπήρχε ένας τρομερός ανταγωνισμός για τις παγκόσμιες διαφημιστικές καμπάνιες, οι οποίες άλλαξαν εντελώς τα δεδομένα. Σκεφτείτε την Kate Moss του Mario Sorrenti για τον Calvin Klein, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Fabien Baron, ή τη θρυλική σειρά του Testino για την Gucci. Αυτές οι καμπάνιες δεν άνοιξαν μόνο τη συζήτηση για το στιλ. Δίδαξαν στιλ. Υπήρχε μια παγκόσμια όρεξη για τη μόδα τότε.
Ήταν, βέβαια, απίστευτη και η γκάμα των μέσων ενημέρωσης που τότε έχτιζαν αληθινές καριέρες.
Φυσικά! Από το MTV μέχρι τη Vogue, το Harper’s Bazaar, το The Face, το Self Service, το i-D και το V Magazine. Αυτά τα μέσα «γέννησαν» όρους που δεν ξέραμε έως τότε, όπως του σούπερ μόντελ αλλά και του σούπερ σταρ σχεδιαστή, στιλίστα και φωτογράφου. Και η μόδα! Τότε γεννήθηκε ο τόσο κουλ συνδυασμός του υψηλής ραπτικής και high street fashion. Φορούσες ένα σακάκι Chanel με vintage τζιν και φορέματα Alaïa με αθλητικά παπούτσια. Υπήρχε η καινοτομία και ο πειραματισμός. Αυτό είναι δύσκολο να το ξεπεράσεις σήμερα.
Πιστεύετε ότι σήμερα η βιομηχανία της μόδας είναι πιο δημοκρατική, αν σκεφτούμε ότι πλέον προσπαθεί να αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα και να υποστηρίζει κάθε είδους ομορφιά;
Ναι, το πιστεύω. Από την δημιουργία των social media, η μόδα γνώρισε μια μεγάλη αλλαγή. Υπάρχουν τόσα διαφορετικά ταλέντα σήμερα, όλων των φυλών, των ηλικιών και των μεγεθών. Η μόδα υπερασπίζεται όσο ποτέ άλλοτε το ατομικό στιλ και την προσωπική έκφραση. Μη επαγγελματίες μοντέλα αποτελούν σήμερα μια σημαντική πηγή έμπνευσης για τους σχεδιαστές. Βρίσκω υγιή αυτή την ποικιλομορφία στα πρόσωπα και στο στιλ.
Νιώθετε ότι τα σημερινά μοντέλα είναι πιο πολύπλευρες προσωπικότητες από τα μοντέλα της εποχής σας;
Είναι αληθινά πολυμαθή. Ασχολούνται με θέματα όπως ο ακτιβισμός, η βιωσιμότητα, το σχέδιο μόδας, η τεχνολογία, η ευεξία, η υποκριτική. Μπορούν να ακολουθήσουν διαφορετικά επαγγελματικά μονοπάτια. Νομίζω ότι τα σούπερ μόντελ δώσαμε το πρότυπο. Κοιτάξτε τη Naomi Campbell, την Kate Moss, την Amber Valletta, τη Cindy Crawford, την Georgina Grenville, την Carolyn Murphy κι εμένα. Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε, εξερευνώντας διαφορετικά μονοπάτια. Μιλώντας για μένα, επιμελήθηκα αυτή την έκθεση κι αυτό το βιβλίο, και ειλικρινά ένιωσα ότι άνοιξα έναν τόσο διαφορετικό αλλά και τόσο γεμάτο δρόμο στη ζωή μου. Στην περίπτωσή μας –και στην περίπτωσή μου– δεν υπάρχει αυτό που λέμε «γήρανση».
Παρουσιάζετε τη φωτεινότερη πλευρά της βιομηχανίας εκείνη τη δεκαετία, παρά ταύτα ήταν και μια περίοδος σκοτεινών πτυχών, χυδαίων συμπεριφορών και κακοποιήσεων κάθε μορφής, που τώρα έρχονται στο φως. Σας δυσκόλεψε ποτέ αυτό το νοσηρό κομμάτι της δουλειάς σας;
Κατά τη διάρκεια της καριέρας μου πάντα ένιωθα προστατευμένη. Στα πρώτα μου βήματα είχα συνέχεια στο πλάι τη μητέρα μου, ακριβώς για να μπορώ να νιώθω ασφαλής και να μην υπάρξει πιθανότητα να έρθω σε επαφή με αυτή τη δυσάρεστη πλευρά της βιομηχανίας. Φυσικά, αυτή είναι η δική μου εμπειρία. Ξέρω ότι άλλες γυναίκες δεν βίωσαν την ασφάλεια που βίωσα εγώ, γι’ αυτό και είμαι αναμφισβήτητα στο πλευρό όλων των θυμάτων κακοποίησης ή ανάρμοστης συμπεριφοράς.
Στην καριέρα σας ήσασταν τυχερή και με άλλους τρόπους, όμως. Συναντηθήκατε με τα μεγαλύτερα ταλέντα του πλανήτη. Τι αποκομίζει κανείς όταν έρχεται τόσο κοντά σε ένα αυθεντικό ταλέντο;
Νομίζω ότι όλοι αυτοί οι πολύ ιδιαίτεροι άνθρωποι με τους οποίους συναντήθηκα μου έδειξαν μια πολύ αληθινή εικόνα για την τέχνη. Η Ellen von Unwerth, ο Herb Ritts, ο Richard Avedon, ο Arthur Elgort, ο Karl Lagerfeld με δίδαξαν τέχνη. Είναι σημαντικό το ότι υπήρξα ένα μικρό συστατικό της δημιουργίας τους, καθώς ρόλος μου ήταν να ζωντανεύω το όραμά τους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν μέντορές μου. Για παράδειγμα, στις φωτογραφίσεις για τις καμπάνιες του Versace, ο Avedon έφερνε έναν χορογράφο που μας μάθαινε πώς να κινούμαστε. Είχε, ακόμα, μια συγκεκριμένη μέθοδο. Συνήθιζε να σε φωτογραφίζει δίπλα σε έναν καθρέφτη, τον οποίο είχε στραμμένο προς το μέρος σου, ώστε να βλέπεις τον εαυτό σου όπως εκείνος. Με αυτόν τον τρόπο μπορούσες να συνεργαστείς πραγματικά στη δημιουργία του πλάνου, αποκτώντας μια καλή ιδέα γύρω από το τι λειτουργεί, τι όχι ή τι θα μπορούσες να αλλάξεις για να το κάνεις καλύτερο. Από την άλλη, η Ellen Von Unwerth ήταν η πρώτη φωτογράφος με την οποία δούλεψα και οι φωτογραφίες της εκτόξευσαν την καριέρα και των δυο μας. Μαζί της μπορούσα να είμαι όσο ανόητη και άτακτη ήθελα, γιατί υπήρχε εμπιστοσύνη. Θα πρέπει, επίσης, να πω ότι ο Herb Ritts άσκησε μεγάλη επιρροή στην καριέρα μου.
Το εξώφυλλο που μου έκανε για τη βρετανική Vogue ήταν ο λόγος που ο Karl με κάλεσε για πρώτη φορά στο στούντιό του στη Rue Cambon στο Παρίσι. Ο Herb ήταν μέρος μιας μερίδας φωτογράφων που δεν έκαναν ποτέ λάθος.
Οι φωτογραφίες του δεν χρειάζονταν ρετούς. Είχε μια σπάνια αντίληψη για την ομορφιά, που δεν έχω δει συχνά στην καριέρα μου.
Τι γνώμη έχετε για τους σημερινούς φωτογράφους μόδας;
Υπάρχει πολύ ταλέντο. Διασκέδασα πολύ δουλεύοντας με τους Inez & Vinoodh, απολαμβάνω όμως πολύ το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν πολλές περισσότερες γυναίκες φωτογράφοι, όπως η Tierney Gearon, η Cass Bird και η Zoë Ghertner, που τραβάει όμορφα πορτρέτα γυναικών όλων των ηλικιών. Η Harley Weir είναι έξοχη στο να αποτυπώνει περίπλοκα συναισθήματα. Η Collier Schorr είναι τρομερά αυθεντική. Δουλέψαμε μαζί για ένα εξώφυλλο της Vogue Italia πέρυσι, αποτίνοντας φόρο τιμής στον Helmut Newton. Το στιλ της μου θύμισε τον Richard Avedon. Θαυμάζω, επίσης, τη δουλειά του Tyler Mitchell. Έχει φρέσκια ματιά και βλέπω πολύ τον Guy Bourdin στις εικόνες του. Γενικά μιλώντας, νομίζω ότι ένας φωτογράφος σήμερα πρέπει πρώτα να μελετήσει το παρελθόν και μετά να ξεφύγει για να δημιουργήσει ένα όραμα στο παρόν.
Πείτε μου κάτι που σας κάνει να νιώθετε τυχερή σήμερα.
Εκτός από την έκθεση που επιμελήθηκα, συνεργάστηκα με δύο υπέροχα πορτογαλικά brands, το Vista Alegre και το Bordallo Pinheiro, για μια σειρά κεραμικών και γυαλικών. Οι συλλογές, που κυκλοφόρησαν πέρυσι, είναι εμπνευσμένες από την αγάπη μου για τη φύση. Οι νέες σειρές θα κυκλοφορήσουν το 2022. Έμαθα να σχεδιάζω σχήματα και μοτίβα, εξάσκησα τη δημιουργικότητά μου. Πρόσφατα συνεργάστηκα και με το υπέροχο brand Réalisation Par, που ανακάλυψα μέσω της κόρης μου, της Clementine. Η σειρά έχει ήδη κυκλοφορήσει και είναι εμπνευσμένη από τα ρούχα που συνήθιζα να φοράω σε καθημερινή βάση τη δεκαετία του ’90. Για να σας απαντήσω, όμως, νιώθω τυχερή γιατί αγαπώ όλα αυτά με τα οποία καταπιάνομαι. Όταν η αγάπη και η τύχη συναντηθούν, γίνονται θαύματα.
ΙΝFO → H έκθεση Captivate! Fashion Photography from the 1990s, σε επιμέλεια της Claudia Schiffer, παρουσιάζεται στο Kunstpalast Museum του Ντίσελντορφ και θα διαρκέσει έως τις 9/1/22. Η ομότιτλη πολυτελής έκδοση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Prestel.