Η Γροιλανδία είναι ένα ημιαυτόνομο κομμάτι του Βασιλείου της Δανίας. Είναι το μεγαλύτερο νησί του πλανήτη, αν υπολογίσουμε πως η Αυστραλία είναι ήπειρος. Το 81% της επιφάνειάς της καλύπτεται από πάγο. Στο υπόλοιπο 19%, στις ακτές του νησιού δηλαδή, έχουν τα σπίτια τους 57 χιλιάδες Γροιλανδοί. Το μυθοπλαστικό πολιτικό δράμα της δανικής τηλεόρασης Borgen: Συνωμοσίες εξουσίας αφιέρωσε ένα επεισόδιο στη σχέση της Δανίας με τη Γροιλανδία, βάζοντας τη Δανή πρωθυπουργό στη σειρά να αποδεχτεί πως η εμπλοκή της Κοπεγχάγης ευθύνεται για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του νησιού, οι οποίοι έχουν εντελώς διαφορετικές ανάγκες και τρόπο ζωής από τους κατοίκους της σκανδιναβικής χώρας. Αν και πρόκειται για μυθοπλασία, στο σενάριο της σειράς υπάρχει μια δόση αλήθειας. Μια εικόνα πιο κοντά στην πραγματικότητα δίνει το λεύκωμα του βιολόγου και φωτογράφου Κάρστεν Έγεβανγκ, με τίτλο Greenland: Unseen (Η αθέατη Γροιλανδία), που περιέχει μια επιλογή από ασπρόμαυρες φωτογραφίες που τράβηξε από το 2004 μέχρι το 2017.
Με σπουδές στη Βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ο Κάρστεν Έγεβανγκ ασχολήθηκε ακαδημαϊκά με την άγρια ζωή της Γροιλανδίας και τη μετανάστευση των πτηνών. Για τριάντα χρόνια μετακινούνταν μεταξύ Κοπεγχάγης και της πρωτεύουσας του νησιού, Νουούκ, για ερευνητικούς σκοπούς. Παράλληλα όμως εκεί, στο αρκτικό περιβάλλον της Γροιλανδίας, εντόπισε την έντονη εξάρτηση ανάμεσα στα ζώα, στους ανθρώπους και στις συνήθειές τους και την απαθανάτισε με τη φωτογραφική του μηχανή. Στη συνομιλία μας χρησιμοποιεί συχνά τις εξής φράσεις: τεράστια χώρα, ανέγγιχτο από τον άνθρωπο τοπίο, αρχέγονη γη. Μιλάει διαρκώς με σεβασμό για ό,τι σχετίζεται με το περιβάλλον της Γροιλανδίας, σαν να είναι κάτι ιερό για τον ίδιο. Συγκεκριμένα ζώα μπορούν να επιβιώσουν εκεί και μόνο οι άνθρωποι μπορούν να αποκωδικοποιήσουν τα σημάδια της φύσης και να βρουν φαγητό στην αρκτική έρημο. «Η ζωή είναι ακριβώς στο όριο του φυσιολογικά εφικτού», συνοψίζει σε μία φράση τις εμπειρίες του.
Ένα διαρκές debate
Με διακρίσεις σε κορυφαίους διαγωνισμούς φωτογραφιών, όπως ο Wildlife Photographer of the Year το 2009, o Δανός βιολόγος προσπαθεί να αναδείξει την ιστορία της σύγχρονης Γροιλανδίας μέσα από τη σχέση που έχουν οι άνθρωποι με τη χαμηλή βιοποικιλότητα του νησιού, καταγράφοντας τις δραστικές αλλαγές του αρκτικού περιβάλλοντος και αναδεικνύοντας την εύθραυστη διασύνδεσή του με τον ανθρώπινο παράγοντα. Δηλαδή, το πώς οι παραδοσιακές κυνηγετικές πρακτικές συνδέονται άρρηκτα με τη διατήρηση της ισορροπίας της τροφικής αλυσίδας στο νησί. «Ως βιολόγος, εργάζομαι με κύριο σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά με τον καιρό άρχισα να προσέχω το πώς οι παραδοσιακές μέθοδοι κυνηγιού των ντόπιων συνδέονται με τη φύση, με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τον δυτικό κόσμο».
Φυσικά, οι αντιδράσεις δεν είναι θετικές. «Όταν δείχνω τις εικόνες μου στη Δανία ή στην Ευρώπη, υπάρχει μια σημαντική μερίδα που αντιδρά σε αυτά που φωτογραφίζω. Ωστόσο, αυτή είναι η καθημερινότητα των Γροιλανδών. Δεν θέλω να κρίνω τι είναι σωστό και τι λάθος, γιατί όλοι μας έχουμε διαφορετικές καταβολές. Γι’ αυτό σκοπεύω να περάσω το μήνυμα πως πρέπει να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο». Υπάρχουν κανόνες γι’ αυτά στη Γροιλανδία; «Φυσικά, είναι όμως περίπλοκο το ζήτημα, καθώς υπάρχουν κάτοικοι σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές που βασίζονται στο κυνήγι για την επιβίωσή τους. Υποθέτω πως, αν ήθελα να πουλήσω πολλά αντίτυπα, θα έπρεπε να βγάζω έγχρωμες φωτογραφίες στη φύση, αλλά για μένα είναι σημαντικό το να επικοινωνήσω αυτές τις εμπειρίες στον κόσμο».
Πολλές από τις οικολογικές απόψεις που ακούγονται τα τελευταία χρόνια, αλλά και αρκετές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά των πρακτικών τους προκαλούν την έντονη αντίδραση των Γροιλανδών. Όπως λένε, το αποτέλεσμα θα είναι ο αφανισμός τους. Το 2015, έπειτα από διαμαρτυρίες, η ΕΕ εξαίρεσε τις κοινότητες των Καλααλλίτ (Γροιλανδοί Ινουίτ) από την απαγόρευση του κυνηγιού της φώκιας, αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητά του για την επιβίωση των κατοίκων – το κρέας της φώκιας για τη διατροφή τους και το δέρμα της για τον ρουχισμό τους. Αντίστοιχα, απαραίτητα θεωρούνται και άλλα παραδοσιακά ζώα-θηράματα, όπως οι φάλαινες ναρβάλ, τα καριμπού, τα μοσχοβόδια. Ακόμα και οι πολικές αρκούδες. Το κυνήγι αυτού του άμεσα απειλούμενου ζώου επιτρέπεται υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, π.χ. οι θηλυκές αρκούδες και τα μικρά τους προστατεύονται πλήρως, ο αριθμός των αρκούδων που θα σκοτωθούν δεν θα πρέπει να περνάει συγκεκριμένα όρια, απαγορεύονται οι επιθέσεις με μηχανοκίνητα οχήματα κ.ά. Το ζητούμενο είναι να διαφυλαχθεί μια κουλτούρα αιώνων χωρίς να νοθευτεί από τις πρακτικές των κυνηγών-συλλεκτών.
Πλάι στους ψαράδες και στους κυνηγούς της Γροιλανδίας, ο Κάρστεν Έγεβανγκ έμαθε πώς πρέπει να ντύνεται κατάλληλα για το ψύχος και πώς να διατηρεί «ζεστό» τον φωτογραφικό του εξοπλισμό, καθώς η μπαταρία αχρηστεύεται αν εκτεθεί σε πολικές θερμοκρασίες. Ακόμα θυμάται την πρώτη φορά που αντίκρισε μια πολική αρκούδα από κοντινή απόσταση. «Ήμουν πάνω σε μια βάρκα και τη φωτογράφιζα με έναν φακό αυξημένης εμβέλειας την ώρα που η αρκούδα κολυμπούσε. Έτσι, φαινόταν πιο κοντά από ό,τι ήταν. Είχα απορροφηθεί τόσο πολύ, που μόλις σταμάτησα να φωτογραφίζω, την είδα στα δύο μέτρα μακριά μου. Τρόμαξα τόσο πολύ!» διηγείται.
Η ζωή στη Γροιλανδία
Το Βασίλειο της Δανίας προσάρτησε τη Γροιλανδία το 1953. Με δημοψήφισμα, το 2008, οι Γροιλανδοί ψήφισαν υπέρ της αυτονομίας τους στους τομείς της δικαιοσύνης, της μετανάστευσης και της εκμετάλλευσης των φυσικών πηγών ενέργειας του νησιού. Η Δανία ελέγχει ακόμα την οικονομία και την άμυνα της Γροιλανδίας, αλλά με τα χρόνια εμπλέκεται όλο και λιγότερο και στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας.
Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στη δομή της κοινωνίας και οι παλιοί μαθαίνουν στους νεότερους τα μυστικά του ψαρέματος και του κυνηγιού. «Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να πλοηγούν τις βάρκες σε δύσκολες συνθήκες. Αν κάνουν κάποιο λάθος, μπορεί να αποβεί μοιραίο. Και όλα αυτά δεν τα μαθαίνουν σε δεκατέσσερις μέρες, αλλά σε όλη τους τη ζωή». Προ δεκαπενταετίας, η νέα γενιά επέλεξε τη φυγή στην Αμερική και στην ηπειρωτική Ευρώπη, αλλά επέστρεψαν και μαζί με τους νεότερους επενδύουν στις παραδόσεις. «Τα τελευταία χρόνια, πολλοί νέοι λένε το εξής: “Είμαστε πολύ καλοί σε αυτό που κάνουμε”. Και οι ρίζες σημαίνουν πολλά γι’ αυτούς. Είναι περήφανοι για την κληρονομιά τους», σημειώνει ο φωτογράφος. Όσο για τα επόμενα σχέδιά του, αυτά σίγουρα δεν περιλαμβάνουν το να μείνει στην Κοπεγχάγη. «Σε λίγους μήνες θα ταξιδέψω ξανά στη Νουούκ και θα μείνω για αρκετό χρονικό διάστημα, για να ξεκινήσω το καινούργιο μου φωτογραφικό πρότζεκτ». Φαίνεται πως η Γροιλανδία είναι το σπίτι του.
ΙΝFO → Το φωτογραφικό άλμπουμ Greenland unseen κυκλοφορεί από τις εκδόσεις alle alle στα αγγλικά, με πρόλογο του Γροιλανδού πρωθυπουργού, Κιμ Κίλσεν. Σελίδες 360.
Τιμή: 80 ευρώ.