Υπήρξε το γραφείο του από το 2002 μέχρι τον θάνατό του – σε λίγες μέρες συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια. Σύμφωνα με συναδέλφους του, ο Στίβεν Χόκινγκ δεν έφτανε στην πανεπιστημιούπολη του Κέιμπριτζ πολύ νωρίς, αλλά έμενε μέχρι αργά το απόγευμα, εκεί δούλευε, εκεί συναντούσε φοιτητές και συνεργάτες, εκεί φύλασσε το πολύτιμο αρχείο του και πολλά αγαπημένα του αντικείμενα. «Νομίζω ότι θα πρέπει να διατηρηθεί ως έχει, με τα αντικείμενα ακριβώς στα σημεία που ήταν τοποθετημένα», είπε μετά τον θάνατο του πατέρα της η Λούσι Χόκινγκ, και αυτό περίπου έγινε: Την περασμένη άνοιξη, τα προσωπικά αντικείμενα του Χόκινγκ πέρασαν στην ιδιοκτησία της βιβλιοθήκης του Κέιμπριτζ και του Science Museum του Λονδίνου, το οποίο αυτές τις μέρες και μέχρι το καλοκαίρι παρουσιάζει το «γραφείο» του Χόκινγκ στην έκθεση Stephen Hawking at Work.
Το ενδιαφέρον δεν έγκειται απλώς στο ότι εκτίθενται τα αντικείμενα και ο προσωπικός χώρος ενός από τους σημαντικότερους ανθρώπους του καιρού μας, αλλά και στο ότι ο χώρος αυτός είχε κάποια πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Για την ακρίβεια, το γραφείο του ήταν τόσο «φορτωμένο», που λειτουργούσε ως μια ζωηρή αποτύπωση όλων όσα ήταν ο Χόκινγκ ως άνθρωπος, ως επιστήμονας, ως διασημότητα. «Στο γραφείο αντανακλάται ό,τι έκανε τον Στίβεν Χόκινγκ ξεχωριστό», σχολίασε στον Guardian ο Χουάν-Αντρές Λεόν, επιμελητής της έκθεσης.
ΟΙ ΓΡΙΦΟΙ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΠΙΝΑΚΑ
Το πρώτο που περιμένει να δει κανείς είναι προφανώς η καρέκλα του, ένα μοντέλο Permobil F3, η τελευταία που χρησιμοποίησε (μια παλιότερη πωλήθηκε το 2018 σε δημοπρασία έναντι 300.000 λιρών), στην οποία ήταν ενσωματωμένος ο υπολογιστής Intel που του επέτρεπε να διατηρεί την επαφή του με τον κόσμο – τη φωνή του την είχε χάσει από το 1985. Εκτίθενται τα γυαλιά του, επίσης, κατασκευασμένα με έναν ειδικό αισθητήρα που αναγνώριζε την κίνηση του μοναδικού –από το 2008 κι έπειτα– ενεργού μυός του προσώπου του, μέσω του οποίου επικοινωνούσε. Με αδιανόητο κόπο, φυσικά. Προς το τέλος της ζωής του μπορούσε να γράφει μία με δύο λέξεις το λεπτό. Σκεφτείτε τη βαρύτητα που είχαν τα λόγια του όταν εμφανίστηκε σε ένα τηλεοπτικό διαφημιστικό σποτ και με την ψηφιακή του φωνή είπε: «Για εκατομμύρια χρόνια η ανθρωπότητα ζούσε όπως τα ζώα. Μετά κάτι έγινε που απελευθέρωσε τη δύναμη της φαντασίας μας. Μάθαμε να μιλάμε». (Αν σας θυμίζει κάτι αυτό το μήνυμα, ψάξτε το τραγούδι Keep Talking των Pink Floyd.)
Ο Χόκινγκ διαγνώστηκε με τη νόσο του κινητικού νευρώνα στα 21 του και οι γιατροί τού έδωσαν δύο χρόνια ζωής. Η ιστορία είναι γνωστή και μπορεί να είναι κλισέ, αλλά όντως έζησε σαν κάθε μέρα του να ήταν η τελευταία. Στο γραφείο του είχε φωτογραφίες από ταξίδια, από την οικογένειά του (παντρεύτηκε δύο φορές και έκανε τρία παιδιά), από τη συνάντησή του με τον Ομπάμα κ.ά. Το πιο εντυπωσιακό από τα εκθέματα, πάντως, τουλάχιστον οπτικά, είναι ένας μαυροπίνακας που ο Χόκινγκ φύλασσε ως θησαυρό, όπως λέγεται, πάνω στον οποίο είχαν αφήσει το μήνυμά τους οι καλεσμένοι επιστήμονες στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσε ο ίδιος στο Κέιμπριτζ το 1980.
Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα από σκιτσάκια, μαθηματικούς τύπους και κάποια εσωτερικά αστεία που λογικά έβγαζαν νόημα εκείνη την εποχή ανάμεσα στους συμμετέχοντες. Η εικόνα του πίνακα μοιάζει να αποτυπώνει τον αυθορμητισμό μιας στιγμής στην επιστημονική κοινότητα, αλλά, από αισθητικής πλευράς, παραπέμπει μάλλον σε ένα αλλόκοτο έργο τέχνης. Αν μάλιστα αφήσουμε λίγο τη φαντασία μας ελεύθερη, όπως θα ήθελε ο Χόκινγκ, όσο κοιτάζουμε τον πίνακα, τόσο πιο πολύ ταιριάζει με το αντικείμενο εκείνου του συνεδρίου, την περίφημη «θεωρία των πάντων», μέσω της οποίας ο Χόκινγκ προσπάθησε να εξηγήσει τον κόσμο. Φιλοδοξία των ανθρώπων του μουσείου είναι να εμφανιστεί κάποιος που ήταν παρών στο συνέδριο, ώστε να διαλευκάνει, μετά τέσσερις δεκαετίες, κάποιον από τους εικονιζόμενους γρίφους.
ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ
Σύμφωνα με μία από τις πιο γνωστές ρήσεις του Χόκινγκ, «η ζωή θα ήταν τραγική αν δεν ήταν αστεία». Το χιούμορ ήταν βασικό συστατικό της προσωπικότητάς του. Ανάμεσα στα εκθέματα, λοιπόν, βρίσκεται και ένα καδραρισμένο χαρτί, στο οποίο με κάθε επισημότητα διατυπώνονται οι όροι ενός στοιχήματος (περί μαύρων τρυπών και μοναδικοτήτων – ας μην προσπαθήσουμε να καταλάβουμε) που έβαλε το 1991 με τον Τζον Πρέσκιλ και τον μετέπειτα νομπελίστα Κιπ Θορν και υπέγραψε με το δακτυλικό του αποτύπωμα. «Κανείς μας δεν πίστευε ότι θα είχαμε σύντομα τη λύση για το στοίχημά μας, αλλά πέσαμε έξω», θυμάται ο Θορν (Η θεωρία του Interstellar, εκδ. Ροπή). «Μόλις πέντε χρόνια αργότερα, ο Μάθιου Τσόπτουικ, ένας μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, ολοκλήρωσε μια προσομοίωση σε έναν υπερυπολογιστή, ελπίζοντας ότι θα του αποκάλυπτε νέα, αναπάντεχα χαρακτηριστικά στους νόμους της φυσικής – και κέρδισε το λαχείο.
[…] Μόλις είδε την προσομοίωση του Τσόπτουικ, ο Στίβεν αποδέχτηκε ότι έχασε το στοίχημα – “εξαιτίας μιας τεχνικής λεπτομέρειας”, όπως είπε». Ο Χόκινγκ δεν είχε κανένα πρόβλημα να παραδεχτεί μια λανθασμένη θεωρία.
Στο γραφείο του φύλασσε επίσης ένα από τα πέντε υπάρχοντα αντίτυπα της διδακτορικής του διατριβής, Properties of an Expanding Universe, διάφορες εκδόσεις του Χρονικού του χρόνου, του διάσημου συγγράμματος με το οποίο κατέκτησε τον κόσμο του 1988 (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο) και σημειώσεις που ανέρχονται στις 10.000 σελίδες – αυτές μεταφέρθηκαν στη βιβλιοθήκη του Κέιμπριτζ και θα βρίσκονται προσεχώς στη διάθεση του κοινού προς μελέτη, μαζί με τις αντίστοιχες σημειώσεις του Νεύτωνα και του Δαρβίνου.
Ο ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΡΟΕ
Σήμερα θα είχε κλείσει πλέον τα 80 του χρόνια: γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου του 1942, ανήμερα της επετείου των 300 ετών από τον θάνατο του Γαλιλαίου, μια λεπτομέρεια που απολάμβανε. Επί τη ευκαιρία, ο Γαλιλαίος ήταν, κατά δήλωση του Χόκινγκ, ένας από τους τέσσερις ήρωές του. Οι άλλοι τρεις; Ο Αϊνστάιν (που ήταν και το παρατσούκλι του στην παρέα του, όταν ήταν μικρός ), ο Δαρβίνος και η Μέριλιν Μονρόε. «Μια παλιά μου φιλενάδα», έλεγε γι’ αυτήν. Του άρεσε να συλλέγει αντικείμενα στα οποία απεικονιζόταν το πρόσωπό της (τσάντες, πετσέτες κ.ά.) και στο γραφείο του δέσποζε το πορτρέτο της σε ένα μεγάλο κόκκινο κάδρο. Στα 70ά του γενέθλια, πριν από δέκα χρόνια, παραχώρησε μια συνέντευξη στο περιοδικό New Scientist και όταν ρωτήθηκε τι είναι αυτό που σκέφτεται περισσότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας, απάντησε: «Τις γυναίκες. Είναι το απόλυτο μυστήριο».
Μια άλλη γνωστή «μανία» του ήταν οι Simpsons. Είχε «εμφανιστεί» μάλιστα σε κάποια επεισόδια, με πιο χαρακτηριστικό εκείνο του 1999, στο οποίο ενθουσιάζεται με την ιδέα του Χόμερ ότι το σύμπαν έχει σχήμα ντόνατ. (Στην έκθεση υπάρχει το σενάριο του επεισοδίου.) Είχε κυκλοφορήσει μάλιστα και μια πλαστική φιγούρα με τη μορφή του στο στιλ της σειράς, την οποία είχε πάντα ακουμπισμένη στο γραφείο του. Είχε ρολόι Simpsons και κάτι μικρές μπάμπουσκες κι ένα τζάκετ. Είχε, επίσης, μια φωτογραφία από το Star Trek, που επίσης παρακολουθούσε με αγάπη και στο οποίο είχε κάνει μια γκεστ εμφάνιση παίζοντας πόκερ με τον Αϊνστάιν και τον Νεύτωνα, ενώ είχε εμφανιστεί και σε ορισμένα επεισόδια της κωμικής σειράς The Bing Bang Theory. Η έκθεση ενδιαφέρεται και γι’ αυτή την πλευρά του: μπορούσε να κοιτάξει μέσα σε μια μαύρη τρύπα, αλλά μπορούσε και απλώς να δει τηλεόραση.