Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο

Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο

Η συμπλήρωση πέντε χρόνων από την παράδοση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο ελληνικό κράτος γεννά χαμόγελα αλλά και προβληματισμό για την επόμενη μέρα.

9' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι λίγο μπανάλ, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω τη σκέψη· πόσω μάλλον που η μέρα που επισκέπτομαι το πάρκο Σταύρος Νιάρχος είναι εκτυφλωτικά ηλιόλουστη, αναπάντεχα ανοιξιάτικη και καθημερινή, χωρίς δηλαδή την κοσμοπλημμύρα του Σαββατοκύριακου: πόσο τυχεροί, σκέφτομαι για άλλη μια φορά, είναι οι άνθρωποι που μπορούν να φτάσουν εδώ με τα πόδια. Που δεν έχουν να ανησυχήσουν για το πού θα παρκάρουν, για το ποια μέρα θα έχει λιγότερο κόσμο, για τη δυνατότητα να πάρουν μέρος σε κάποια από τις δεκάδες δωρεάν δραστηριότητες που διοργανώνονται από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)· από γιόγκα και tai chi μέχρι πιλάτες και τένις για πιτσιρίκια. 

Είναι Δευτέρα και επιλέγω τη βορειοδυτική είσοδο, εκεί που αρχικά σε υποδέχονται οι υποδομές του λιγότερο γνωστού στο ευρύ κοινό Δημοτικού Πάρκου Αθλητισμού και Αναψυχής, που επίσης κατασκευάστηκε με πόρους του Ιδρύματος και είναι εξίσου δημοφιλές ανάμεσα στους κατοίκους των γειτονικών περιοχών, με βασικό πόλο έλξης τη θερμαινόμενη πισίνα. Μια μεγάλη σκάλα με ανεβάζει στο πάρκο, όπου επικρατεί κηποτεχνικός οργασμός. Μυρίζει άνοιξη από παντού, την ίδια ώρα που δεκάδες γεωπόνοι και τεχνίτες πάνε κι έρχονται· κλαδεύουν, ποτίζουν, μεταφέρουν χώματα. Μια μεγάλη αμυγδαλιά έχει πετάξει μπουμπούκια. Κάθομαι σε μία από τις χαρακτηριστικές βεραμάν καρέκλες και αφήνω το βλέμμα μου να τρυπώσει ανάμεσα στις φυλλωσιές και να ανακαλύψει στο βάθος, στο Ξέφωτο, τις υπερμεγέθεις, πολύχρωμες, ονειρικές, φαινομενικά εύθραυστες «φούσκες» του αυστραλιανού ντιζάιν στούντιο Atelier Sisu. Παρατηρώ νέες οικογένειες με τα παιδιά τους να χάνονται και να παίζουν ανάμεσα στις τεράστιες, διάφανες μπάλες της φωτιστικής εγκατάστασης και αναρωτιέμαι αν είναι πολλά ή λίγα αυτά τα πέντε χρόνια που πέρασαν σαν καπνός για να παίρνουμε ως αυτονόητες παρόμοιες, άγνωστες μέχρι πρότινος, εμπειρίες στον ελληνικό δημόσιο χώρο.

Ναι, πέρασαν πέντε ολόκληρα χρόνια από την ημέρα (23/2) που το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρέδιδε στο ελληνικό Δημόσιο το ΚΠΙΣΝ. Θυμάμαι πολύ καλά ότι οι δημοσιογράφοι είχαμε εστιάσει κυρίως στις νέες, λαμπρές εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, παραβλέποντας το πραγματικά μεγάλο γεγονός: το ίδιο το πάρκο των 210 στρεμμάτων, που πραγματικά μεταμόρφωσε τη ζωή της ευρύτερης περιοχής και προίκισε την Αθήνα με έναν νέο, πολύτιμο χώρο πρασίνου και αναψυχής και προορισμό για εκατομμύρια (κυριολεκτικά) επισκέπτες. Αυτή ήταν στην ουσία η πρώτη καθοριστική πράξη ανάκτησης του παραλιακού μετώπου, αλλά κυρίως έδωσε το μέτρο για το πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει ο πήχης των προσδοκιών μας για έναν δημόσιο χώρο. Την αλλαγή παραδείγματος που προσέφερε το πάρκο Σταύρος Νιάρχος θα τη βρούμε, ελπίζουμε, μπροστά μας, με ανάλογης ποιότητας δημόσια και ιδιωτικά έργα. Για την ώρα, και στο περιθώριο των εκδηλώσεων για την επέτειο των πέντε χρόνων, που ολοκληρώθηκαν την Τετάρτη, θα πρέπει να περιφρουρηθεί αυτό που ήδη έχουμε στα χέρια μας· και το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο. 

Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο-1
Γιόγκα στο Ξέφωτο, εκεί που λειτουργεί μέχρι τις 28/2 η εντυπωσιακή φωτιστική εγκατάσταση Evanescent του Atelier Sisu από την Αυστραλία. Οι πολλαπλές δυνατότητες άσκησης αποτελούν βασικό συστατικό στοιχείο της απήχησης του πάρκου. (Φωτογραφίες: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο

Ήδη ο πρόεδρος του Ιδρύματος, Ανδρέας Δρακόπουλος, υπαινίχθηκε πριν από μια εβδομάδα, την ανάγκη το ελληνικό Δημόσιο να αναλάβει τις ευθύνες του για την λειτουργία και την διαχείρισης του ΚΠΙΣΝ. Θεωρητικά, αυτό θα μπορούσε να γίνει από φέτος, καθώς το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είχε δεσμευτεί ότι θα αναλάβει τη χρηματοδότηση της λειτουργίας του Κέντρου Πολιτισμού για τα πρώτα πέντε χρόνια (2017-2022, συνολικά 50 εκατ. ευρώ). Αλλά στις 10 Φεβρουαρίου, με μια ανακοίνωσή του, παρέτεινε τη δωρεά για έναν ακόμα χρόνο, μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023. Ο Ανδρέας Δρακόπουλος προειδοποίησε ότι «αυτό το έργο δεν πρέπει να κάτσει», ενώ σε άλλο σημείο επίσης δεν μάσησε τα λόγια του: «Κάποια στιγμή πρέπει το Δημόσιο να κοιτάξει τις υποχρεώσεις του, που δεν είναι μόνο οικονομικές. Εμείς είμαστε εδώ και βοηθάμε, αλλά μια μέρα δεν θα είμαστε», κατέληξε με έμφαση. Στην πραγματικότητα το ελληνικό κράτος έχει επιχορηγήσει το ΚΠΙΣΝ με 500 χιλιάδες ευρώ για το 2018 και το 2019 και με 1 εκατ. ευρώ για το 2020 και το 2021.

Οι αναφορές του προέδρου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος μού έδωσαν την ευκαιρία να μιλήσω για τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» με την πρόεδρο και διευθύνουσα σύμβουλο του ΚΠΙΣΝ, Έλλη Ανδριοπούλου: τι θα συμβεί όταν το Ίδρυμα δεν θα αποτελεί τον βασικό φορέα της οικονομικής υποστήριξης του Κέντρου Πολιτισμού και η σημερινή εικόνα στην οποία είμαστε «κακομαθημένοι» δεν θα θεωρείται δεδομένη;        
                                                                 
Σήμερα, εκτός από τις δωρεές του ΙΣΝ, οι οποίες καλύπτουν ένα σημαντικό ποσοστό των εξόδων του Κέντρου Πολιτισμού, καταγράφονται έσοδα από τις υπηρεσίες διαχείρισης εγκαταστάσεων που παρέχει ο οργανισμός στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, και τα οποία καλύπτουν ουσιαστικά τα έξοδά του για την παροχή αυτών των υπηρεσιών. Επίσης, υπάρχουν έσοδα από την ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας στους χώρους του ΚΠΙΣΝ, όπως τη φιλοξενία εκδηλώσεων τρίτων, τους χώρους εστίασης, την υπηρεσία στάθμευσης, κ.λπ. «Οι πολιτιστικοί οργανισμοί παγκοσμίως χρειάζονται χρηματοδότηση για την επιβίωσή τους», μου λέει η Έλλη Ανδριοπούλου, η οποία ουσιαστικά ηγείται ενός κοινωφελούς οργανισμού, της ΚΠΙΣΝ Mονοπρόσωπη Α.Ε., που ανήκει εξ ολοκλήρου στο ελληνικό Δημόσιο και εποπτεύεται από το Υπουργείο Οικονομικών. Η ΚΠΙΣΝ Mονοπρόσωπη Α.Ε. είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση, τη λειτουργία και τη διαχείριση των εγκαταστάσεων του ΚΠΙΣΝ, συμπεριλαμβανομένου και του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος, ενώ παράλληλα έχει αναπτύξει τον δικό της προγραμματισμό πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και αθλητικών εκδηλώσεων. «Το μοντέλο λειτουργίας των πολιτιστικών οργανισμών», συνεχίζει η κ. Έλλη Ανδριοπούλου, «είναι τέτοιο που δεν είναι εφικτό να καλύπτουν τα έξοδά τους με ίδιους πόρους. Το ΙΣΝ, από την αρχή της λειτουργίας του ΚΠΙΣΝ αλλά και στην πρόσφατη ανακοίνωσή του για την ανανέωση των δωρεών, δηλώνει πως αυτό το έργο, το οποίο με τόση γενναιοδωρία δημιούργησε και χάρισε σε όλους μας, πρέπει να γίνει οικονομικά βιώσιμο και χωρίς τη συνεχή υποστήριξή του, και προφανώς αυτό αποτελεί και δικό μας στόχο. Οι μέχρι τώρα πηγές εσόδων μας δεν αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά, οπότε είμαστε σε αναζήτηση πόρων από δύο νέες −για εμάς− πηγές: τον ιδιωτικό τομέα, μέσα από εταιρικές συνεργασίες και χορηγίες για τις εκδηλώσεις και τις υπηρεσίες μας, και τα ευρωπαϊκά προγράμματα για έργα υποδομών και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Επιπλέον, αναμένουμε μεγαλύτερη συμβολή της ελληνικής Πολιτείας. Άλλωστε, αυτό το έργο ανήκει σε όλους μας, το οποίο σημαίνει ότι, εκτός από το να το χαιρόμαστε όλοι, οφείλουμε να το υποστηρίξουμε και όλοι στον βαθμό που αναλογεί στον καθένα. Εξάλλου, η εξασφάλιση της οικονομικής μας βιωσιμότητας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω ανάπτυξη του ΚΠΙΣΝ και την “ενηλικίωση” του οργανισμού μας». 

Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο-2
Ο Λαβύρινθος του ΚΠΙΣΝ είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πάρκου. Φυτεμένος με γρασίδι και περιστοιχισμένος από ελιές, είναι ένας κυκλικός, καταπράσινος χώρος ηρεμίας. (Φωτογραφία: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)

Ο τυπικός επισκέπτης: τριαντάρης από τα νότια προάστια

Μοιράζομαι με την κ. Έλλη Ανδριοπούλου τις εντυπώσεις μου για το πλούσιο διαταξικό και διαγενεακό προφίλ των επισκεπτών του πάρκου. Συμφωνεί (φυσικά) και προσθέτει ότι η επισκεψιμότητα επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως οι καιρικές συνθήκες, οι εξελίξεις της πανδημίας αλλά και το πρόγραμμα εκδηλώσεων όλων των συστεγαζόμενων φορέων. Aλλά, κατά μέσο όρο, το ΚΠΙΣΝ υποδέχεται περίπου 55.000 επισκέπτες την εβδομάδα. «Βέβαια, μια ανοιξιάτικη ή φθινοπωρινή Κυριακή με καλό καιρό μπορεί να ξεπεράσουμε τους 20.000 σε μία μέρα, ενώ σε μεγάλες γιορτές, όπως τις ημέρες των Χριστουγέννων ή την Καθαρά Δευτέρα, το νούμερο αυτό μπορεί να ξεπεράσει και τις 30.000». Αλήθεια, οι ίδιοι γνωρίζουν ποιος είναι ο «τυπικός» τακτικός επισκέπτης τους; «Οι επισκέπτες μας είναι άτομα κάθε ηλικίας από όλες τις περιοχές της Αττικής, με την πλειοψηφία των επισκεπτών μας να ανήκουν στο ηλικιακό γκρουπ 30-44. Όπως είναι αναμενόμενο, ο πυρήνας των σταθερών μας επισκεπτών προσδιορίζεται έντονα από τους κατοίκους του Νοτίου Τομέα Αθηνών, με έναν σταθερό πυρήνα επισκεπτών –τους γείτονές μας– να δίνουν το “παρών” καθημερινά».

Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο-3
Παράδεισος για τα παιδιά, το πάρκο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος φιλοξενεί πλήθος δραστηριοτήτων που απευθύνονται στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. (Φωτογραφίες: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)

Η υγεία του πάρκου

Απολαμβάνοντας τη βόλτα στο Κέντρο Πολιτισμού, δεν μπορώ να μην παρατηρήσω την καλή υγεία της πλούσιας χλωρίδας του πάρκου, με εξαίρεση ίσως την απουσία χλόης στο Ξέφωτο. Το γράφω γιατί υπήρξε τον περασμένο Μάιο εκείνο το άρθρο του Τάσου Τέλλογλου στο insidestory.gr, με τον εντυπωσιακό τίτλο «Το άρρωστο πάρκο», όπου γινόταν λόγος για έναν καταστροφικό μύκητα που εξαπλώθηκε σχεδόν με την έναρξη της λειτουργίας του πάρκου σε πλατάνια και άλλα είδη. Η κ. Έλλη Ανδριοπούλου δέχεται να μιλήσει για το θέμα με χαρά. «Μιλώντας για έναν ζωντανό οργανισμό, η ασθένεια ή και η απώλεια φυτών είναι αναμενόμενη και μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, συνήθεις ασθένειες, έντονη χρήση του πάρκου και γήρανση. Για τη διασφάλιση της φυτοϋγείας, εφαρμόζονται τα κατάλληλα πρωτόκολλα, που καθορίζονται έπειτα από μακροσκοπική παρατήρηση και σύμφωνα με τα αποτελέσματα εργαστηριακών αναλύσεων των περιοδικών δειγματοληψιών εδαφικού μείγματος και φυτικού υλικού. Οι τυχόν ασθένειες των φυτών αντιμετωπίζονται με κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες, θρέψη και φυτοτοπροστασία, ενώ κάποιες προσβολές, όπως για παράδειγμα κάποια κοινά φυτοπαθογόνα, τα οποία πράγματι εντοπίστηκαν στο πάρκο, απαιτούν πρωτόκολλα αντιμετώπισης προκειμένου να μην εξαπλωθούν και να μην οδηγήσουν σε απώλεια φυτών. Στο παρελθόν υπήρξαν ζητήματα με τη συντήρηση και τη φυτοϋγεία του πάρκου, τα οποία όμως έχουν πλέον αντιμετωπιστεί επιτυχώς και το διάστημα αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη η αναπλήρωση των φυτών και των δέντρων που είχαν επηρεαστεί». Πού βρισκόμαστε σήμερα; «H υγεία του πάρκου αποτυπώνεται στην ανθοφορία των αρωματικών φυτών, στα δέντρα, φυλλοβόλα και αειθαλή, στη σοδειά του Λαχανόκηπου και στις εποχικές εναλλαγές που αναδεικνύουν ενδιαφέροντες χρωματισμούς και ποικίλες υφές», καταλήγει η διευθύνουσα σύμβουλος του ΚΠΙΣΝ.

Πέντε χρόνια Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Αγωνία για το αύριο-4
Κηποτεχνικός οργασμός στο ΚΠΙΣΝ ενόψει άνοιξης. Δεξιά, ο Λαχανόκηπος σε πλήρη άνθιση. Το πάρκο περιλαμβάνει 16 είδη δέντρων, 161 είδη θάμνων και μια ποικιλία από αγρωστώδη και βολβούς. (Φωτογραφίες: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)

Τα επόμενα πέντε χρόνια

Το λαϊκό γνωμικό λέει «κάθε αρχή και δύσκολη», αλλά στην περίπτωση του Κέντρου Πολιτισμού ίσως να μην ισχύει ακριβώς, δεδομένης της ρευστότητας της σχέσης με το ελληνικό Δημόσιο. Ρωτάω την κ. Έλλη Ανδριοπούλου πώς οραματίζεται το ΚΠΙΣΝ για τα επόμενα πέντε χρόνια. «Πυξίδα μας όλα αυτά τα χρόνια ήταν και παραμένει το αρχικό όραμα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τη δημιουργία του ΚΠΙΣΝ: να προσφέρουμε έναν ανοιχτό δημόσιο χώρο, όπου ο καθένας έχει ελεύθερη πρόσβαση και συμμετοχή σε ένα πλήθος πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, αθλητικών, ψυχαγωγικών και περιβαλλοντικών δράσεων και εκδηλώσεων. Το ερώτημα για τα επόμενα χρόνια είναι πώς μπορούμε να μετασχηματίσουμε αυτή τη δυναμική σε κάτι που έχει ένα ακόμα ισχυρότερο αποτύπωμα στην κοινωνία μας. Θέλουμε η επαναλαμβανόμενη επισκεψιμότητα να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη οικειοποίηση του ΚΠΙΣΝ και κάθε επίσκεψη να προσφέρει ερεθίσματα για σκέψη, ιδέες και διάλογο, σε κατεύθυνση επωφελή για την κοινωνία. Η αναπάντεχη συνάντηση με την τέχνη στον δημόσιο χώρο, η προσθήκη νέων στοιχείων στις εγκαταστάσεις μας και η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών για τους επισκέπτες μας αποτελούν προτεραιότητες για το επόμενο διάστημα. Παράλληλα, επιδιώκουμε να είμαστε σημείο αναφοράς όχι μόνο ως σύγχρονο τοπόσημο της χώρας, αλλά και για την ανάπτυξη και την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών σε θέματα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, προσβασιμότητας σε κάθε επίπεδο και αξιοποίησης του δημόσιου χώρου. Το ΚΠΙΣΝ ήδη διακρίνεται σε αυτούς τους τομείς και η περαιτέρω εξέλιξή μας θα μας επιτρέψει να ενισχύσουμε την επίδρασή μας στην κοινωνία μέσα από την ευαισθητοποίηση και τη διάχυση της τεχνογνωσίας μας».

☞ 5 ΧΡΟΝΙΑ ΚΠΙΣΝ

→ 20.000.000 επισκέψεις
→ 16.488 εκδηλώσεις
→ 110.000 συμμετέχοντες στις ξεναγήσεις του ΚΠΙΣΝ
→ 608 εκατομμύρια έχει δαπανήσει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος από την αρχική σύλληψη της ιδέας για τη δημιουργία του ΚΠΙΣΝ έως σήμερα
→ 5.319 σχολεία από όλη την Ελλάδα επισκέφτηκαν το ΚΠΙΣΝ με περισσότερους από 340.000 μαθητές
→ Περισσότεροι από 900 νέοι και νέες σε 11 κύκλους του Προγράμματος Αμειβόμενης Πρακτικής Άσκησης 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή