Ας ξεκινήσουμε με ένα κλισέ: «Στον πόλεμο, το πρώτο θύμα είναι πάντα η αλήθεια». Χιλιοειπωμένο, αλλά αληθινό. Στον πόλεμο της Ουκρανίας, η αλήθεια βάλλεται από παντού. Παρατηρητές και εμπλεκόμενοι σε ρόλο ανταποκριτή, κοινωνικά μέσα δικτύωσης στη θέση των παραδοσιακών ενημερωτικών μπλοκ, σκληρή προπαγάνδα από παντού. Αυτή ήταν πάντοτε η «ομίχλη του πολέμου» που περιέγραψε πρώτος ο Κλαούζεβιτς στις αρχές του 19ου αιώνα. Απλώς σήμερα είναι τόσο πυκνή, που την κόβεις με το μαχαίρι.
Κι όμως. Μέσα από όλα αυτά τα δεινά, τις συμφορές και τις κακουχίες του πολέμου, μια αλήθεια λάμπει. Δεν είναι κανένας φάρος· ένας μικρός σπινθήρας ελπίδας είναι, αλλά ίσως αρκεί για να μας κρατήσει μακριά από την άβυσσο της πεισιθάνατης απογοήτευσης. Παρακολουθούσα χθες μία από τις πρόσφατες συνεντεύξεις του Τζόρνταν Πέτερσον, με θέμα την επικείμενη πληθυσμιακή κατάρρευση του ανθρώπινου είδους (μια θεωρία που μάλλον υπερισχύει εκείνης του φορτικού υπερπληθυσμού και της ανάγκης για «ψαλίδισμα»). Σε ένα κρεσέντο που θα μισήσουν ακαριαία όσοι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος είναι η πανούκλα και η καταστροφή του πλανήτη, ο φορέας όλων των πληγών του φαραώ, ο Πέτερσον μιλούσε για την παράνοια που καταλαμβάνει τους ζηλωτές του οικοακτιβισμού όταν ενοχοποιούν όσους «κάνουν ακόμη παιδιά»(!) και ευαγγελίζονται τη μείωση του πληθυσμού ως πανάκεια για όλα όσα πάνε στραβά σήμερα με τις κοινωνίες μας. Ύστερα, γύρισα στις ειδήσεις. Και είδα ξεριζωμένους ανθρώπους, κυνηγημένους από τον τόπο τους, με μια βαλίτσα στο ένα χέρι και τον σκύλο στο άλλο.
Μπορεί να φταίνε τα φιλοζωικά μου αισθήματα. Μπορεί, για τους σκληρούς ρεαλιστές, η πράξη αυτή να είναι μια περιττή προσκόλληση στο πριν, μια τελευταία απέλπιδα προσπάθεια εμμονής στην κανονικότητα. Όχι για μένα. Για μένα, αυτή η εικόνα είναι η συμπύκνωση της ανθρωπιάς. Είναι σαν να ξύνεις με τα νύχια σου τη λάσπη της βαρβαρότητας, για να αποκαλύψεις τον κόσμο που θα ακολουθήσει, όταν οι άνθρωποι επιστρέψουν στις εστίες τους για να ξαναχτίσουν τον κόσμο τους. Για μένα, αυτή η προσήλωση σε κάτι που στον πόλεμο θεωρείται εύκολα αναλώσιμο είναι η ίδια η ελπίδα.
Ένας πατέρας θα κάνει τα πάντα για να σώσει τα παιδιά του. Μια μάνα θα ανταλλάξει τη ζωή της με τη ζωή τους. Όλα αυτά είναι «φυσιολογικά». Μια οικογένεια που κάνει ό,τι μπορεί για να διασώσει το κατοικίδιο του σπιτιού, αντί για οτιδήποτε άλλο που θα μπορούσε να της προσφέρει μερικές επιπλέον πιθανότητες επιβίωσης, δεν κουβαλάει στην πλάτη της μόνο «εφόδια». Κουβαλάει το όραμα του αυριανού κόσμου.
Στους πρόχειρους καταυλισμούς που στήθηκαν στα σύνορα με τις δυτικές χώρες, μαθαίνω ότι έχουν εγκατασταθεί ήδη κτηνίατροι και αυτοσχέδιες κλινικές για τη φροντίδα των ζώων που έχουν ανάγκη από νοσηλεία. Χαίρομαι, γιατί καταλαβαίνω ότι αυτός ο συμβολισμός ξεπερνάει τα στενά όρια της φιλοζωίας και προεκτείνεται στη διάσταση του ανθρώπινου είδους που ποτέ δεν κατάφεραν να διακρίνουν όσοι δυστυχείς βλέπουν τον άνθρωπο μόνο ως ολετήρα και αφανιστή της ζωής.
Τα ζώα-πρόσφυγες μας προσφέρουν τα πρώτα υλικά για να ξαναχτίσουμε την ανθρωπιά μας. Καιρός ήταν να τους ανταποδώσουμε την αφοσίωση που μας δείχνουν, όλη τους τη ζωή.