«Οι άνθρωποι λένε ψέματα στις έρευνες –ακόμα κι όταν είναι ανώνυμες– σε ανησυχητικά υψηλό ποσοστό, αν πιστεύουν ότι από την απάντηση που θα δώσουν εξαρτάται το αντιληπτό κοινωνικό στάτους τους»
(BBC – The Bradley effect).
Γελάστε ελεύθερα.
Σε μια σχετική έρευνα που παρήγγειλε το καλοκαίρι του 2020 το «The Hill» –ένα site που κρυφοδιαβάζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στα πολιτικά πράγματα των ΗΠΑ– δύο στους τρεις ερωτηθέντες απάντησαν ότι είναι πολύ πιθανό να πουν ψέματα σε σφυγμομετρήσεις, όχι από τον φόβο των αντιποίνων ή της αποκάλυψης, αλλά επειδή δεν θέλουν να υποβαθμίσουν την εικόνα που έχει σχηματίσει ο άλλος απεναντί τους· ακόμα κι αν η έρευνα είναι ανώνυμη, ακόμα κι αν ο «άλλος» είναι ένας άγνωστος σφυγμομετρητής ή… ένα bot!
Αφήνοντας το φιλοσοφικό παράδοξο του Επιμενίδη κατά μέρος («αν κάποιος δηλώνει ότι λέει πάντα ψέματα, τελικά λέει αλήθεια ότι λέει ψέματα ή ψέματα ότι λέει ψέματα, δηλαδή αλήθεια;»), καθώς πρόκειται για μια μορφή νοητικής ανατροφοδότησης που μπορεί να εκτροχιάσει και την πιο τετράγωνη λογική, επιτρέψτε μου να δικαιολογήσω την εισαγωγή.
Λίγους μήνες μετά την Ολυμπιάδα του 2004, ένα ποδηλατικό περιοδικό στην Ελλάδα επιχείρησε να ανακαλύψει τους λόγους που η ποδηλατική συνείδηση στη χώρα μας είναι τόσο ατροφική. Ο κίνδυνος στις μετακινήσεις και το γεωανάγλυφο της πατρίδας μας –και των περισσότερων από τις πόλεις της– εμφανίστηκαν ως κυρίαρχες αιτίες. Μέσα όμως από ένα έξυπνο, περίπλοκο πλέγμα άλλων περιφειακών ερωτήσεων, αποκαλύφθηκε ένας διαφορετικός λόγος, ίσως μάλιστα ο πιο σημαντικός: το ποδήλατο είναι «για τους φτωχούς». Οι έχοντες κυκλοφορούν με το καταλυτικό τους καμάρι. Τελεία.
Αυτά όταν η βενζίνη κόστιζε 0,7 ευρώ το λίτρο. Και η Ελλάδα ζούσε ακόμα την ουτοπία της δανειστικής της ευημερίας. Ωραίοι καιροί. Παρελθόντες. Κατά πάσα πιθανότητα, οριστικά. Σήμερα, η χρήση του πιο ταπεινού ΙΧ ως commuter είναι ακριβότερη από την απόκτησή του, ακόμα και με τα εξωφρενικά επιτόκια δανεισμού για την αγορά στην εξίσωση. Μου φαίνεται πως ήρθε εκείνη η ώρα να ξαναδούμε το ποδήλατο με άλλο μάτι.
Athens meet Thomas!
Ο Τομ είναι Ιρλανδός στην καταγωγή. Ποδηλάτης από τα γεννοφάσκια του, τα έχει κάνει όλα: αγώνες, μεγάλα (πολύ μεγάλα…) ταξίδια, προσωπικούς άθλους (θα έλεγα ότι η διάσχιση της ερήμου Γκόμπι προκρίνεται εύκολα ως τέτοιος), ανεπίσημα ρεκόρ ταχύτητας (με δικής του κατασκευής ποδήλατο).
Επαγγελματίας του industrial design, ξεκίνησε σχεδιάζοντας παιχνίδια και μπουκάλια αρώματος – πράγμα που, προσωπικά, βρήκα πολύ συναρπαστικό. Εκείνος, πάλι, όχι: «Ο οικολογικός δαίμονας μέσα μου μου έλεγε ότι το να σχεδιάζεις οτιδήποτε πρόκειται να καταλήξει στα σκουπίδια δεν είναι κάτι στο οποίο αξίζει να αφιερώσεις τη ζωή σου».
Αφουγκραζόμενος την αναγέννηση του custom-built (κατά παραγγελία) ποδηλάτου πριν από μία δεκαετία, και με τέτοιο ποδηλατικό παρελθόν, ήταν μάλλον ένστικτο παρά επιλογή αυτό που θα έκανε στη συνέχεια. Και κάπως έτσι γεννήθηκαν τα Donhou Bicycles.
Κατά παραγγελία· αλλά όχι σαν κοστούμι
Την πιο σοφή κουβέντα μού την είχε πει ένας κατασκευαστής ποδηλάτων, όταν ακόμα το custom-build ποδήλατο ήταν μια υπόθεση για λίγους: «Οι περισσότεροι παρομοιάζουν το ποδήλατο που φτιάχνεται “πάνω σου” με ένα κοστούμι. Καταλαβαίνω ότι το κάνουν με κολακευτική διάθεση. Αλλά το κοστούμι δεν παύει να είναι ένα αναλώσιμο προϊόν. Θα αντέξει περισσότερο από ένα φθηνό Τ-shirt, αλλά δεν θα κρατήσει για πάντα. Το ποδήλατο που θα σου φτιάξει ένας καλλιτέχνης-τεχνίτης είναι μάλλον σαν ένα κατά παραγγελία πορτρέτο. Είναι εσύ και είσαι αυτό. Και είναι για πάντα. Είναι κάτι που θα κληροδοτήσεις στα παιδιά σου κι εκείνα στα δικά τους».
Ο Τομ έχει πολύ συγκεκριμένες πεποιθήσεις για το τι είναι ένα custom ποδήλατο: «Δεν είμαι κατά των άλλων υλικών. Προσπαθώ όμως να κάνω τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι το ατσάλι όχι μόνο δεν είναι παρωχημένο, αλλά και εξελίσσεται διαρκώς. Όταν έχεις την επιλογή να χρησιμοποιήσεις σωλήνες με πάχος κάτι παραπάνω από το ένα τρίτο του χιλιοστού (!), παραδίδεις στον πελάτη ένα ποδήλατο ελαφρύ, άνετο (το ατσάλι είναι παροιμιώδες για την “ελεγχόμενη ελαστικότητά του”, σε αντίθεση με το αλουμίνιο ή το ανθρακόνημα) και αθάνατο. Αν όχι αθάνατο, σίγουρα επισκευάσιμο. Το θέλεις αυτό σε ένα όχημα που έχεις πληρώσει για να γίνει ακριβώς όπως το χρειάζεσαι».
Το εργαστήρι του βρίσκεται στην Κυψέλη. Τον ρωτάω αν η επιλογή του έχει να κάνει με το ότι η Κυψέλη θεωρείται ξανά hip. Ξεχνάω ότι, πάνω απ’ όλα, ο Τομ είναι ποδηλάτης. «Έψαχνα έναν χώρο αρκετά κοντά στο σπίτι μου, ώστε να πηγαινοέρχομαι με το ποδήλατο. Βέβαια, η επιστροφή είναι μια ατέλειωτη κόντρα (ποδηλατική ανηφόρα για τους αμύητους), αλλά με κρατάει σε φόρμα. Και επίσης, όταν έρχομαι στη δουλειά, έρχομαι πετώντας…»
Αναρωτιέμαι πώς ένας αναγνωρισμένος, πολυβραβευμένος και εμπορικά καθιερωμένος τεχνίτης στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται ξαφνικά –εδώ και λίγους μήνες– στην πιο ποδηλατικά άφιλη χώρα της Ευρώπης (δεν είναι· βρισκόμαστε στην πέμπτη θέση από το τέλος, με άλλους Βαλκάνιους λαούς να μας κλέβουν την πρωτιά, αλλά το παλεύουμε). Η απάντηση είναι μάλλον αυτή που περίμενα. Ο Τομ είναι αυτό που ευθυμολογικά λέμε «ερωτικός μετανάστης»: «Τον έχω ξανακούσει αυτόν τον χαρακτηρισμό. ΟΚ. Μάλλον αυτό είμαι. Ερωτεύτηκα Ελληνίδα, έκανα οικογένεια στην Αθήνα, τώρα κάνω αυτό που ξέρω καλύτερα. Κατασκευάζω ποδήλατα και ελπίζω ότι μαζί προωθώ και την ποδηλατική κουλτούρα σε μια χώρα που την έχει ανάγκη».
Περί κουλτούρας
Θυμάστε την εισαγωγή μας; Αν είναι αλήθεια, αν όντως οι Έλληνες πιστεύουν ότι ένα ποδήλατο είναι πολύ ταπεινό για να μεταφέρει το Εγώ τους από το Α στο Β σημείο του χάρτη, το κατά παραγγελία ποδήλατο είναι μια εντελώς διαφορετική περίπτωση: «Με τον πελάτη έχω προσωπική επαφή από την αρχή μέχρι το τέλος της παραγγελίας – και πιο πέρα. Το βιομηχανοποιημένο ποδήλατο, αυτό που περιορίζει τις επιλογές σου ανάμεσα σε Small – Medium – Large, δεν θα είναι ποτέ ένα άνετο όχημα. Η κατανομή του βάρους, η σωστή γεωμετρία ανάλογα με τις ανάγκες σου, η ανθρωπομετρημένη κατασκευή για έναν συγκεκριμένο αναβάτη, η ποιότητα των υλικών, είναι εγγυήσεις». Εγγυήσεις, λέω εγώ, ότι δεν θα καταλήξεις σαν τον γείτονά μου απέναντι. Και λίγο παραδίπλα. Με τα ποδήλατα που ψώνισαν σε μια κίνηση αισιοδοξίας (ή πανικού) και παραμένουν, αγάλματα αμετακίνητα, κρεμασμένα σε δύο τσιγκέλια στο μπαλκόνι, για πάντα. Ή τουλάχιστον από τότε που μετακόμισα στη γειτονιά. Δώδεκα χρόνια πριν. Δηλαδή, για πάντα.
Ποιο ποδήλατο;
Η κουβέντα για το ιδανικό ποδήλατο είναι μια υπόθεση για γερά νεύρα. Οι ζηλωτές του κάθε στιλ θα σε σταυρώσουν με ευκολία αν θίξεις το «ιερό τους δισκοπότηρο». Όμως εδώ μιλάμε για αστικές μετακινήσεις. Και λίγο Σαββατοκύριακο στο μείγμα. Που μπορεί να σημαίνει χωματόδρομο. Ή αρκετά ασφάλτινα χιλιόμετρα. Ή μια διανυκτέρευση στο δάσος. Με μπαγκάζια. Ή, ιδανικά, όλα αυτά μαζί. «Από τότε που εμφανίστηκε στο προσκήνιο η κατηγορία των gravel bikes, πιστεύω ότι, από άποψη προσαρμοστικότητας και πληθώρας επιλογών, είναι το ποδήλατο που τα κάνει όλα. Όχι “σχετικά καλά”. Πολύ καλύτερα από τα πραγματικά όρια των περισσότερων αναβατών», λέει, όσο περιεργάζομαι ένα DSS2. «Όμως, αυτό που αφορά ακόμα περισσότερους, γιατί στο μυαλό μου έχω και εκείνους που δεν είναι ποδηλάτες αλλά φλερτάρουν με την ιδέα, είναι ένα πρακτικό ποδήλατο. Όπου πρακτικό σημαίνει ανθεκτικό, με δυνατότητα φόρτωσης, με πολύ άνετη γεωμετρία και εντελώς διαφορετική τιμή από αυτές που έχει συνηθίσει να βλέπει ο πελάτης όταν ψάχνει για χειροποίητο ποδήλατο. Και αυτό είναι το Utility».
Περί ορέξεως
Όντας ένας καταναλωτής που έχει ψωνίσει πολλά οχήματα με γνώμονα τον φαντασιακό εαυτό του (όπως super sport μοτοσικλέτες χωρίς να είμαι ποτέ –ούτε καν ως teenager– ιδιαίτερος λάτρης της ταχύτητας), καταλαβαίνω γιατί ένας τεχνίτης σαν τον Τομ επικεντρώνεται σε ένα ποδήλατο πασπαρτού. Ένα ποδήλατο που μοιάζει με μικρό τεθωρακισμένο (και πιθανότατα είναι το ίδιο άθραυστο), αλλά προβάλλει ταυτόχρονα αυτή την πινελιά του έξυπνου design, που θα κάνει τον μέσο Αθηναίο να μην πει ψέματα στην επόμενη δημοσκόπηση. Και να καταδεχτεί την κάλυψη, τουλάχιστον των σύντομων μετακινήσεών του (στατιστικά, πάνω από το 80% των συνολικών χιλιομέτρων που διανύουμε όλοι εμείς οι κανονικοί άνθρωποι με οποιοδήποτε μέσο), με ένα ποδήλατο που ούτε είναι ούτε δείχνει φθηνό. Και που μπορεί στο άμεσο μέλλον να γίνει ηλεκτρικά υποβοηθούμενο, τώρα που ο Τομ έχει προσωπική αντίληψη του τι σημαίνει να ανεβοκατεβαίνεις καθημερινά τα Τουρκοβούνια (αν και είναι ήδη ολοκληρωμένος ποδηλάτης και δεν έχει ζήσει καν τον αθηναϊκό καύσωνα).
Και κάτι ακόμα…
«Στην αρχή όλα τα ποδήλατα ήταν χειροποίητα. Όλα ήταν custom-built. Οι παππούδες μας πήγαιναν στον τεχνίτη και έφτιαχναν ένα ποδήλατο όπως το ήθελαν. Έπειτα, για ένα μεγάλο, ενδιάμεσο διάστημα, το ποδήλατο έγινε καταναλωτικό προϊόν. Το αγόραζες με την ίδια ευκολία που το παρατούσες σε μια γωνιά της αποθήκης, μέχρι να μαζέψει αρκετή σκουριά ώστε να το πετάξεις στα σκουπίδια. Δεν πειράζει, από την άποψη ότι έφερε αρκετό κόσμο σε επαφή με την ιδέα της ποδηλατικής μετακίνησης· και πολλοί από αυτούς έμειναν πιστοί σ’ αυτή την ιδέα. Σήμερα, οι συνθήκες είναι ιδανικές για μια αναβίωση της ποδηλατικής κουλτούρας, ακόμα και στην Ελλάδα». Αυτό είναι το στοίχημα του Tom Donhou. Δεν είμαι τζογαδόρος. Αλλά θα πόνταρα άνετα πάνω του. Μόνο που εγώ θα πήγαινα για ένα από τα gravel μοντέλα του. Γιατί, είπαμε: Είναι σχεδόν δεύτερη φύση μας να λέμε μικρά ψέματα στις δημοσκοπήσεις.
ΙΝFO → Το εργαστήρι του Tom Donhou βρίσκεται στην Κυψέλη, στην οδό Σύρου 42. Αν τον επισκεφθείτε με την προοπτική να γίνετε πελάτες του, αναπόφευκτα θα γίνετε πολλά περισσότερα.
Πληροφορίες εδώ: donhoubicycles.com