Τον περασμένο Φεβρουάριο, η Σχεδία συμπλήρωσε εννέα χρόνια κυκλοφορίας. Το πρώτο και μοναδικό ελληνικό περιοδικό δρόμου γιόρτασε τα γενέθλιά του κρεμώντας στο υπόστεγο του Σχεδία home εκατόν πενήντα τέσσερα χάρτινα καραβάκια, ένα για κάθε άνθρωπο που βρήκε εργασία είτε μέσω του οικοσυστήματος που έχει δημιουργήσει το περιοδικό είτε ως πωλητής ή υπάλληλός του. Σε λίγες ημέρες, στη σάλα του καταστήματος θα κρεμαστεί το 52ο σπιτάκι, ένα για κάθε άστεγο που μέσα από τη δουλειά του κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη δική του κατοικία. «Η Σχεδία είναι ένα πρότζεκτ, μια πρωτοβουλία, μια δομή στην οποία προσπαθούμε να δημιουργούμε ευκαιρίες για ανθρώπους που δεν έχουν ευκαιρίες», σημειώνει ο Χρήστος Αλεφάντης, ο άνθρωπος που οραματίστηκε και ίδρυσε το περιοδικό το 2013. «Οι άνθρωποι δεν ζητούν λύπηση, ζητούν μια ευκαιρία, και αυτή την ευκαιρία προσπαθούμε να δώσουμε όλοι εμείς που είμαστε η Σχεδία».
Κριστιάν Φαμπριόν
«Η Σχεδία έγινε η σχεδία μου και η οικογένειά μου»
Τη μέρα που γνώρισα την Κριστιάν, στο εργαστήριο του Σχεδία art είχε μόλις βρει ανάμεσα στα παλιά τεύχη του περιοδικού, τα οποία λειτουργούν ως πρώτη ύλη για τις δημιουργίες του eshop, αυτό που φιλοξενούσε στη σχετική στήλη τη δική της ιστορία. Κοίταξε για λίγο το κείμενο. Χαμογέλασε, με λίγη πίκρα ανάμεικτη με ικανοποίηση. Υπήρξε σκληρή η ζωή της, αλλά η Κριστιάν έχει βρει πια τη δύναμη και τη γαλήνη να την αφηγείται με χαμόγελο. Μεγάλωσε στο Παρίσι, στην περιοχή της Μονμάρτρης. Ο πατέρας της ήταν πιανίστας, τη μητέρα της την έχασε όταν ήταν 14 ετών. Στην Ελλάδα ήρθε στα 20 της, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Πέρασε σχεδόν τριάντα χρόνια σε καθεστώς βίας, εξαναγκασμού, απειλών. Οι μέρες και οι νύχτες της ήταν αγωνιώδεις, σκοτεινές, γεμάτες φόβο. Ξεκίνησε τα ναρκωτικά, κατέληξε στη φυλακή. «Πεντέμισι χρόνια στη φυλακή δεν είχα καν επισκεπτήριο», θυμάται. «Μόνο οι καθολικές καλόγριες έρχονταν κάποιες φορές. Ήταν κι αυτά σκληρά χρόνια, αλλά ήταν ευκαιρία για μένα να αλλάξω». Έξω την περίμενε ο γιος της, 29 ετών σήμερα, με τον οποίο προσπάθησε σκληρά να επανασυνδεθεί.
Στη φυλακή ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, πήρε μάλιστα και δύο βραβεία. Μπήκε παράλληλα σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης, έκανε ψυχοθεραπείες. Έμαθε για τη Σχεδία το 2015. Ήταν αυτό που χρειαζόταν, γιατί προσπαθούσε ακόμη να σταθεί στα πόδια της, δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις να απασχοληθεί σε σταθερή εργασία. «Η Σχεδία έγινε η σχεδία μου», λέει και στη φωνή της η χαρά και η συγκίνηση είναι αξεδιάλυτες. «Λένε ότι στη ζωή θα έχει μπόρες, είναι δύσκολα, αλλά θα περάσει. Εγώ δεν περίμενα ότι θα περάσει η μπόρα. Γι’ αυτό έχω μάθει να χορεύω στη βροχή και πια η Σχεδία είναι ο παρτενέρ μου». Πρωτοφόρεσε το κόκκινο γιλέκο τον Ιανουάριο του 2015, στην πλατεία Αττικής. «Τον πρώτο καιρό ήμουν ακόμη σε θεραπεία. Δεν μιλούσα, είχα χάσει τη φωνή μου από τον φόβο, γιατί είχα φάει πολύ ξύλο. Όταν επανήλθε η φωνή μου, επειδή έχω γαλλική προφορά, ήταν αστείο, γιατί άλλοι νόμιζαν ότι ήμουν τουρίστρια και κάποιοι ότι δούλευα για το κόκκινο λεωφορείο για τους τουρίστες στο Σύνταγμα», θυμάται και γελάει ανέμελα. Συγκινείται όμως όταν αρχίζει να μου απαριθμεί τις πράξεις καλοσύνης που δέχτηκε απλόχερα. «Μια πολύ ζεστή μέρα, μια κοπέλα μού έδωσε ένα μπουκάλι νερό. Μια άλλη φορά, μια γυναίκα με ρώτησε αν θέλω μια ζεστή σοκολάτα, γιατί έκανε πολύ κρύο. Ντράπηκα να πω ότι ήθελα, αλλά μόνο που μου το πρότεινε, ζεστάθηκα μέσα μου σαν να την είχα πιει».
Συνοδοιπόρος της όλα αυτά τα χρόνια έχει υπάρξει μια πολύ καλή της φίλη, με την οποία συγκατοικούν και μοιράζονται τη στέγη, τις χαρές και τις λύπες. Με τα πρώτα της χρήματα ως πωλήτρια του περιοδικού «αγόρασα ελαιόλαδο για να μαγειρέψουμε. Χρησιμοποιούσαμε κουκουτσέλαιο ή σουρώναμε τηγανισμένο λάδι με τούλι. Αλλά με ελαιόλαδο, ψωμί και λίγη ρίγανη τρως. Έχουμε περάσει πείνες…». Μπορεί να μην έμεινε στον δρόμο, «να μην είχα μια κουβέρτα για στρώμα, αλλά τώρα πια», λέει με περηφάνια και ανακούφιση, «μπορώ να συνεισφέρω στο ενοίκιο, στα κοινόχρηστα, να πληρώνω τους λογαριασμούς».
Λίγους μήνες αφότου φόρεσε το κόκκινο γιλέκο, δήλωσε συμμετοχή στα σεμινάρια χειροτεχνίας/upcycling που έγιναν η μαγιά για τη δημιουργία του Σχεδία art. Έξι χρόνια μετά, το εργαστήριο είναι το βασίλειό της. Τα χέρια της, σαν μαγικά, δίνουν σχήμα σε σουβέρ, κολιέ, σκουλαρίκια, ρολόγια, κασπό και δεκάδες ακόμα μοναδικά αντικείμενα. «Όταν πούλησα τα πρώτα μου σκουλαρίκια-καραβάκια, έκλαιγα», λέει, «όμως μετά σκέφτηκα ότι το καράβι μπορεί να είναι ασφαλές στο λιμάνι, αλλά πρέπει να πλεύσει στον άνεμο». Η Σχεδία για την Κριστιάν δεν είναι, λέει, δουλειά. «Έρχομαι και είμαι χαρούμενη, γιατί αυτά που κάνω δεν είναι δουλειά, είναι απόλαυση. Τα πρώτα ένσημα τα πήρα από τη Σχεδία, είμαι νόμιμη, έχω μισθό. Όσο στηρίζετε το Σχεδία art, εγώ θα υπάρχω για να φτιάχνω αντικείμενα. Είναι κάτι μαγικό, έχω μια οικογένεια εδώ στη Σχεδία, όλοι μας εδώ είμαστε μια οικογένεια και είναι όλοι δίπλα μου αν χρειάζομαι κάτι».
Σπύρος Ποταμίτης
«Ανέκτησα την ελευθερία μου και την αξιοπρέπειά μου»
Πριν πάει στο σχολείο, πριν μάθει καν να διαβάζει, ο κ. Σπύρος Ποταμίτης έγραφε ποίηση – για την ακρίβεια, υπαγόρευε σε μέλη της οικογένειάς του τα ποιήματα και αυτοί τα σημείωναν. Μεγάλωνε τότε, τέλη της δεκαετίας του 1950, στη Ζάκυνθο. Στα έξι του μετακόμισε στην Αθήνα, τελείωσε το σχολείο, πέρασε στο πανεπιστήμιο – πήρε πτυχίο τεχνολόγου πολιτικού μηχανικού και ψυχολόγου. Στα 19 του όμως επέστρεψε στη γενέτειρά του, για να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση, το κινηματοθέατρο Ρεξ, στο κέντρο της πρωτεύουσας του νησιού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στη θέση του κινηματοθεάτρου άρχισε να λειτουργεί σούπερ μάρκετ. Το 2013, ο ενοικιαστής του σούπερ μάρκετ δήλωσε πτώχευση, έχοντας ήδη καθυστερήσει την καταβολή πολλών μισθωμάτων. Ήταν η αρχή του τέλους για τον κύριο Σπύρο. «Δεν είχα πια εισόδημα, μόνο χρέη. Σε μία τριετία έφτασα να χρωστάω σχεδόν όσα χρήματα είχα καταφέρει να κερδίσω όλη μου τη ζωή. Έγραψα το μεγαλύτερο μέρος των περιουσιακών μου στοιχείων στα παιδιά μου. Το δικό μου μερίδιο κατασχέθηκε. Ήταν το 2016».
Δύο χρόνια πριν από την ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή του, είχε φύγει από τη Ζάκυνθο και είχε μετακομίσει στην Αθήνα. «Τα πρώτα δύο χρόνια φιλοξενήθηκα σε ένα σπίτι που μου παραχώρησε μια πρώην υπάλληλός μου. Όταν χρειάστηκε να φύγω από εκεί, μετακόμισα στο Κέντρο Φιλοξενίας του Δήμου Αθηναίων. Εκεί η κατάσταση ήταν δύσκολη. Εκτός των άλλων, δεν μπορούσα να γράψω». Τότε πληροφορήθηκε για πρώτη φορά την ύπαρξη της Σχεδίας. «Κατέφυγα λοιπόν εκεί και ζήτησα δουλειά. Απέκτησα ένα εισόδημα. Πριν από περίπου δύο χρόνια κατάφερα να φύγω πια από το Κέντρο Φιλοξενίας του δήμου και να νοικιάσω το δικό μου σπίτι, στο Αιγάλεω τότε. Τώρα μένω στην Άνω Κυψέλη. Μπορώ πια να ασχολούμαι με τη μεγάλη μου αγάπη, τη συγγραφή. Τα τέσσερα χρόνια που εργάζομαι ως πωλητής του περιοδικού, έχω εκδώσει έξι βιβλία». Το πρώτο του πόστο ήταν στο Μέγαρο Μουσικής, το καλοκαίρι του 2018. «Εκείνη την πρώτη μέρα πούλησα πέντε περιοδικά. Ήταν ένα πολύ σημαντικό ξεκίνημα για μένα. Μπορεί να μην είναι πανάκεια, αλλά η Σχεδία είναι μια σανίδα σωτηρίας που δίνει την ευκαιρία, κυρίως σε ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών, να επιβιώσουν και να βγουν από το κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο», σημειώνει.
Είναι πια τέσσερα χρόνια που φοράει το κόκκινο γιλέκο. «Είναι δύσκολη δουλειά, όπως όλες οι δουλειές που έχουν να κάνουν με το εξωτερικό περιβάλλον, τη βροχή, τη ζέστη. Υπάρχει η αβεβαιότητα του μεροκάματου, που εξαρτάται από τις πωλήσεις που θα κάνεις». Όλα αυτά τα χρόνια, εκατοντάδες άνθρωποι έχουν αγοράσει το περιοδικό από τα χέρια του. «Οι άνθρωποι αυτοί είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία πολιτών. Είναι ευαισθητοποιημένοι, έχουν συνειδητοποιήσει τι σημαίνει αλληλεγγύη, μας προσεγγίζουν με σεβασμό και μεγάλη προσοχή – βέβαια θα μπορούσε μέσα σε μια μεγάλη πολιτεία όπως είναι η Αθήνα να είναι περισσότεροι οι άνθρωποι που αγοράζουν τη Σχεδία». Με τα πρώτα χρήματα που κέρδισε αγόρασε μια μπάλα ποδοσφαίρου για τον μικρότερο γιο του, με τον οποίο είναι πολύ δεμένοι. Τους τελευταίους μήνες εργάζεται και στις Αόρατες Διαδρομές της Σχεδίας, ένα κοινωνικό πρόγραμμα περιηγήσεων στο κέντρο της Αθήνας με οδηγούς νυν και πρώην άστεγους συμπολίτες μας. «Τα τελευταία χρόνια, χάρη και στη Σχεδία, έχω ανακτήσει την ελευθερία μου και την αξιοπρέπειά μου».
Δήμητρα Πιάγκου
«Η αγάπη του κόσμου με έκανε να καταλάβω ότι αξίζω ως άνθρωπος»
Ξεκίνησε να πουλά τη Σχεδία όταν κυκλοφόρησε το τρίτο τεύχος του περιοδικού. Το πρώτο πόστο της ήταν στην Ευελπίδων, εκεί που τη συναντήσαμε σχεδόν μία δεκαετία μετά, ένα βροχερό πρωινό της Μεγάλης Εβδομάδας. Τότε, το 2013, ντρεπόταν πολύ, θυμάται, και τους πρώτους τρεις μήνες κάθε βράδυ έκλαιγε. Η κυρία Δήμητρα Πιάγκου βρέθηκε να ζει στα παγκάκια στην περιοχή του Γηροκομείου με τα δύο σκυλιά της, στα 60 της. Κοιτούσε πίσω και σκεφτόταν «ότι είχε συνωμοτήσει το σύμπαν από την ώρα που γεννήθηκα να τρώω σφαλιάρες».
Οι γονείς της χώρισαν όταν ήταν μόλις εννέα μηνών και την άφησαν στη γιαγιά της, γιατί ήθελαν και οι δύο να δημιουργήσουν νέες οικογένειες. Τον πατέρα της, δικηγόρο, μέλος του ΚΚΕ, τον γνώρισε στα 16 της και τον ξαναέχασε όταν, με την επιβολή της δικτατορίας, αυτοεξορίστηκε στον Καναδά – από τότε δεν είχε ξανά νέα του. Στα επτά της, η γιαγιά τη γύρισε πίσω στη μητέρα της, αλλά δεν τα πήγαιναν καλά και επέλεξε να μείνει με τη γιαγιά της. «Κατά διαστήματα πήγαινα στη μητέρα μου, γιατί την είχα ανάγκη. Ήταν, βλέπεις, η απόρριψη την οποία ως παιδί δεν μπορούσα να δεχτώ. Η απομάκρυνση από τον γονιό δημιουργεί επιθυμίες, αφήνει συναισθηματικά κενά και ως παιδάκι ήθελα τη μαμά μου. Δεν τα πηγαίναμε όμως ποτέ καλά, δεν ξέρω γιατί. Ούτε με τα αδέρφια μου είχα σχέσεις, ούτε θέλω πια». Τελειώνοντας το λύκειο έκανε προετοιμασία για να δώσει στη φιλολογία. «Τον Σεπτέμβριο όμως, αντί να πάω στο πανεπιστήμιο, μπήκα στον Άγιο Σάββα για να κάνω μαστεκτομή, είχα καρκίνο στο στήθος». Κλείστηκε στον εαυτό της και στο σπίτι, έχασε την όρεξή της για ζωή. Κινητοποιήθηκε ξανά όταν μια φίλη τής ζήτησε να τη βοηθήσει σε ένα καθαριστήριο που είχε ανοίξει, το οποίο ανέλαβε εξ ολοκλήρου όταν εκείνη ακολούθησε τον σύντροφό της στην Ιταλία. Μια περιπέτεια υγείας την ανάγκασε να το κλείσει ύστερα από λίγο καιρό και εργάστηκε σε ένα κατάστημα με καλλυντικά και στη συνέχεια σε μια διαφημιστική, όπου έμεινε για οκτώ χρόνια, μέχρι που έκλεισε. «Έμεινα μετέωρη και σκέφτηκα να επιστρέψω στη δουλειά που ήξερα, στο καθαριστήριο. Άνοιξα ένα δικό μου και το κράτησα για 32 χρόνια. Αγόρασα με χρήματα που είχα αποταμιεύσει και με ένα δάνειο ένα ακίνητο για να το στεγάσω και σύγχρονο εξοπλισμό. Η κρίση όμως με τσάκισε. Το 2011 η τράπεζα τα έβγαλε όλα σε πλειστηριασμό και εγώ βρέθηκα άνεργη και άστεγη».
Μια μέρα τη συνάντησε μια παλιά της πελάτισσα, κατάλαβε ότι ζούσε στον δρόμο και της πρόσφερε μια αποθήκη που είχε η μητέρα της. Δέχτηκε, με την προϋπόθεση ότι θα ανταπέδιδε τη χάρη καθαρίζοντας και φροντίζοντας τη γιαγιά. Μια ταβέρνα της περιοχής τής πρόσφερε τρεις μερίδες φαγητό για την ίδια και τα σκυλιά της – «είχα όμως συμφωνήσει να πηγαίνω να καθαρίζω και να πλένω τα πιάτα, δεν ήθελα να είμαι αχάριστη», ξεκαθαρίζει. Μια μέρα που καθάριζε το σπίτι της γιαγιάς, άκουσε στην τηλεόραση για τη Σχεδία. «Πήρα πέντε ευρώ δανεικά, πήγα στο μετρό των Αμπελοκήπων, αγόρασα ένα περιοδικό και ρώτησα την πωλήτρια πληροφορίες». Μία εβδομάδα αργότερα φόρεσε το κόκκινο γιλέκο. Με τα πρώτα χρήματα που κέρδισε αγόρασε κονσέρβες για τα σκυλιά της και τα πήγε στον γιατρό. Έναν χρόνο αργότερα, μπόρεσε να νοικιάσει μόνη της ένα μικρό υπόγειο διαμέρισμα στους Αμπελοκήπους. Λίγους μήνες μετά, μετακόμισε στο Παγκράτι και από εκεί σε ένα ωραίο διαμέρισμα στον δεύτερο όροφο, με 38 γλάστρες στο μπαλκόνι της, στη Νέα Ιωνία. «Μετά από τόση εγκατάλειψη, θεωρούσα ότι έφταιγα εγώ και με είχαν εγκαταλείψει όλοι. Όταν σε απορρίπτουν από τη βρεφική ηλικία οι ίδιοι σου οι γονείς, φτάνεις σε μια τέλεια ερήμωση στα 62 σου. Η αγάπη του κόσμου, όμως, μου έδωσε να καταλάβω ότι αξίζω ως άνθρωπος».
ΑΓΑΠΗ & ΑΝΘΡΩΠΙΑ
Στα γραφεία της Σχεδίας, στη συμβολή των οδών Νικίου και Κολοκοτρώνη, οι πίνακες ανακοινώσεων έχουν γεμίσει αγγελίες από επιχειρήσεις που αναζητούν εργαζομένους, πωλητές πηγαινοέρχονται για να παραλάβουν περιοδικά, θαμώνες γεμίζουν τα τραπέζια του καφέ, στην κουζίνα ετοιμάζονται τα πιάτα της ημέρας. «Οι άνθρωποι της Σχεδίας θα συνεχίσουν να παλεύουν για ανθρωπιά, αγάπη, αλληλεγγύη και αξιοπρέπεια», λέει ο Χρήστος Αλεφάντης.