Πριν από δέκα χρόνια, μια ομάδα ανθρώπων «έσωσε» δώδεκα τυρόπιτες από ένα αναψυκτήριο στους Αγίους Αναργύρους, πριν καταλήξουν στα σκουπίδια, και συντόνισε την παραλαβή τους από το τοπικό συσσίτιο της Εκκλησίας. Ήταν η πρώτη δράση του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Μπορούμε, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2012 από την Ξένια Παπασταύρου, την Άλια Μοάτσου και τον Αλέξανδρο Θεοδωρίδη. Ο άμεσος στόχος τους ήταν η μείωση της σπατάλης τροφίμων και η αύξηση της επισιτιστικής προσφοράς στην Ελλάδα. Το όραμά τους ήταν η αλλαγή της στάσης της ελληνικής κοινωνίας απέναντι σε αυτό το σοβαρό περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό θέμα, ώστε μια μέρα να θεωρείται από όλους απαράδεκτο να πετάμε φαγητό και αυτονόητο να χαρίζουμε αυτό που μας περισσεύει.
«Από αυτή την πρώτη εμπειρία μάθαμε σημαντικά πράγματα, όπως για παράδειγμα ότι πρέπει το μοντέλο που θα φτιάξουμε να είναι όσο πιο εύκολο γίνεται για τον δωρητή. Πιο συγκεκριμένα, η παραλαβή να γίνεται από τον κοινωφελή φορέα στο μέρος που ορίζει ο δωρητής και φυσικά το είδος και το μέγεθος της προσφοράς να ταιριάζουν στην πραγματική ανάγκη», θυμάται ο Αλέξανδρος Θεοδωρίδης. Η ανταπόκριση των πολιτών, των δωρητών τροφίμων και των κοινωφελών φορέων ήταν από την αρχή εξαιρετικά θετική και συγκινητική. «Κανείς δεν θέλει να πετάξει το φαγητό του στα σκουπίδια, ειδικά οι άνθρωποι που το έχουν παρασκευάσει. Ίσα ίσα, που χαίρονται να βλέπουν ότι τα τρόφιμά τους πιάνουν τόπο, και μάλιστα εκεί όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη».
Το Μπορούμε ξεκίνησε ως ο πιο απλός, άμεσος και εύκολος τρόπος διάσωσης και προσφοράς τροφίμων. Ουσιαστικά διαχειριζόταν τις πληροφορίες «ποιος έχει να δώσει» και «ποιος έχει ανάγκη να λάβει», δημιουργούσε γέφυρες προσφοράς τροφίμων μεταξύ των δωρητών και των πιο κατάλληλων κοινωφελών φορέων αποδεκτών (βάσει κριτηρίων γεωγραφικής εγγύτητας και της κάλυψης πραγματικών διατροφικών αναγκών του φορέα) και συντόνιζε την παραλαβή των τροφίμων από τους ίδιους τους φορείς στο σημείο και υπό τις προϋποθέσεις που όριζε ο δωρητής. Έως σήμερα έχουν προσφερθεί περισσότερες από 60 εκατ. μερίδες τροφίμων σε όλη την Ελλάδα, από χιλιάδες δωρητές κάθε είδους, προς περισσότερους από 650 κοινωφελείς φορείς σε 80 σημεία της χώρας. «Πλέον σώζουμε και προσφέρουμε καθημερινά πάνω από 35.000 μερίδες τροφίμων», σημειώνει ο κ. Θεοδωρίδης. «Ορισμένοι από τους κοινωφελείς φορείς-αποδέκτες μας έχουν φτάσει να καλύπτουν μέχρι και το 100% των διατροφικών τους αναγκών από τις δωρεές μας, απελευθερώνοντας έτσι πόρους για άλλες ανάγκες».
ΨΩΜΙ, ΤΟΥΡΤΕΣ ΚΑΙ ΣΟΥΣΙ
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το 31% των τροφίμων χάνεται ή σπαταλάται. Ο κ. Θεοδωρίδης εξηγεί ότι το 14% χάνεται από το χωράφι μέχρι και το χονδρεμπόριο, ενώ το 17% σπαταλάται στο λιανικό εμπόριο και στα νοικοκυριά. «Από πλευράς ειδών τροφίμων, στην Ελλάδα ισχύει χονδρικά ό,τι και παγκοσμίως, δηλαδή ότι πετάμε κυρίως φρούτα και λαχανικά, ψωμί και γαλακτοκομικά. Στο Μπορούμε, επειδή ο μεγαλύτερος όγκος δωρεών τροφίμων μας προέρχεται από το λιανικό εμπόριο, τους φούρνους και τις εκδηλώσεις, υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τα παραπάνω στοιχεία, όχι όμως σημαντικής σημασίας».
»Αξιοσημείωτο είναι πως υπάρχει πολύ μεγάλο πλεόνασμα ψωμιού, το οποίο δυστυχώς ορισμένες φορές μένει αναξιοποίητο», τονίζει. «Στα δέκα χρόνια δράσης μας έχουμε σώσει και προσφέρει κάθε είδους τρόφιμα και φαγητό, από απλό ψωμί μέχρι εκλεκτά εδέσματα λαμπερών εκδηλώσεων, από φρούτα και λαχανικά μέχρι και σούσι, από τούρτες παιδικών γενεθλίων μέχρι τόνους κατεψυγμένων κρεάτων, από αγνό παρθένο ελαιόλαδο μέχρι αναψυκτικά και ενεργειακά ποτά».
Οι δράσεις διάσωσης και προσφοράς τροφίμων επεκτάθηκαν σταδιακά και σήμερα υλοποιούνται επίσης τα προγράμματα Μπορούμε στη λαϊκή και Μπορούμε στο χωράφι, στο πλαίσιο των οποίων εθελοντές του οργανισμού συλλέγουν τρόφιμα που διαφορετικά θα κατέληγαν στα σκουπίδια, από καλλιέργειες και από 32 λαϊκές αγορές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη – από το 2015 έχουν σωθεί και προσφερθεί περισσότεροι από 700 τόνοι φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Προκειμένου όμως να αντιμετωπιστεί ολιστικά το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων, έχει αναπτυχθεί ένας δεύτερος πυλώνας δράσεων, με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα της σπατάλης τροφίμων, όπως το ενημερωτικό πρόγραμμα Καμία Μερίδα Φαγητού Χαμένη, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Μπορούμε στο Σχολείο, στο οποίο έχουν συμμετάσχει πάνω από 25.000 παιδιά σε όλη την Ελλάδα, η Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων, το Σήμα Πιστοποίησης No Food Waste και τα ενημερωτικά σεμινάρια ενηλίκων.
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΡΟΖ ΕΛΕΦΑΝΤΕΣ
Παρά τη θερμή ανταπόκριση των πολιτών αλλά και των κοινωφελών φορέων, δεν έλειψαν οι αποθαρρυντικές αντιδράσεις. «Δυσκολίες υπήρξαν από την αρχή, καθώς αυτό που προτείναμε δεν υπήρχε, όχι στην Ελλάδα, αλλά ούτε καν στο εξωτερικό. Οτιδήποτε είναι καινοτόμο και αλλάζει το κατεστημένο δημιουργεί αμφιβολίες και ερωτήματα. Με πιο απλά λόγια, τα πρώτα χρόνια έπρεπε να εξηγούμε καθημερινά πολλές φορές ότι δεν είμαστε… ροζ ελέφαντες!» θυμάται ο Αλέξανδρος Θεοδωρίδης. «Αυτό ξεπεράστηκε με επιμονή, σκληρή δουλειά και αφοσίωση στο ύψιστο επίπεδο διαφάνειας, όχι επειδή μας το ζητάει κάποιος νόμος, αλλά επειδή εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως υποχρέωσή μας». Ομολογεί ωστόσο ότι ειδικά τα πρώτα χρόνια, όταν η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν πολύ χειρότερη, συχνά βίωναν ένα συναίσθημα απελπισίας. «Παρότι καθημερινά σώζουμε και προσφέρουμε χιλιάδες μερίδες τροφίμων, δεν είναι ποτέ αρκετές για όλους. Αυτό θέλει μεγάλη προσπάθεια για να ξεπεραστεί και γίνεται μόνο αν σκέφτεσαι πως με όσα κάνεις κάθε μέρα έστω βοήθησες μερικούς, που αλλιώς δεν θα είχαν λάβει βοήθεια, αντί να σκέφτεσαι συνεχώς πόσους δεν βοήθησες. Εδώ είναι που παίζει μεγάλο ρόλο η δύναμη της ομάδας μας, γιατί είναι το πρώτο σημαντικό δίχτυ προστασίας που θα σε βοηθήσει να μην απελπιστείς, να συγκεντρωθείς στο θετικό και να έχεις δύναμη να συνεχίσεις».
Στη φαρέτρα τους έχουν επίσης την καλή ενέργεια των συνεργατών τους αλλά και την «πεποίθηση ότι αυτό που κάνουμε βοηθάει καθημερινά χιλιάδες συνανθρώπους μας σε ανάγκη, μειώνει σημαντικά την επιβάρυνση του περιβάλλοντος και, ενθαρρύνοντας τον εθελοντισμό από μικρή ηλικία, βελτιώνει την κοινωνία μας», λέει με χαρά. Οι εθελοντές του Μπορούμε είναι σε ποσοστό 90% γυναίκες. «Είναι άνθρωποι οι οποίοι έχουν μέσα τους μια ανάγκη να βελτιώσουν κάτι που βρίσκουν λάθος ή άδικο στην κοινωνία γύρω τους. Είναι άνθρωποι που θα αφιερώσουν τον ελεύθερο χρόνο και τις δεξιότητές τους για να στηρίξουν έναν καλό σκοπό, μια ιδέα που τους εμπνέει. Με άλλα λόγια, είναι ιδιαίτερα όμορφοι άνθρωποι».
☛ Το περιβαλλοντικό όφελος
→ Οι δράσεις του Μπορούμε έχουν σημαντικό περιβαλλοντικό αλλά και οικονομικό αντίκτυπο. Συνολικά 88,2 εκατ. κιλά διοξειδίου του άνθρακα δεν εκλύθηκαν στην ατμόσφαιρα (1,47 κιλά CO2 για κάθε μερίδα τροφίμων), ποσότητα που ισοδυναμεί με 1,56 εκατ. ταξίδια Αθήνα-Θεσσαλονίκη με ένα μέσο συμβατικό αυτοκίνητο! Ο οικονομικός αντίκτυπος του Μπορούμε γίνεται αντιληπτός από την αξία των τροφίμων που προσφέρθηκαν δωρεάν σε κοινωφελείς φορείς, η οποία, χρησιμοποιώντας μια μέση αξία μερίδας τροφίμων 2 €, ανέρχεται στα 116 εκατομμύρια ευρώ. «Το όραμά μας για το Μπορούμε είναι ξεκάθαρα να μην υπάρχουμε μια μέρα. Με άλλα λόγια, καθημερινά εργαζόμαστε για την αυτοκαταστροφή μας», λέει πολύ σοβαρά ο Αλέξανδρος Θεοδωρίδης. «Για μας θα είναι η πιο καλή μέρα, καθώς θα σημαίνει ότι θα έχει εξαλειφθεί η σπατάλη τροφίμων και δεν θα υπάρχουν συνάνθρωποί μας σε επισιτιστική ανασφάλεια».