ΠΥΞΙΔΕΣ ΗΘΙΚΗΣ
Είναι γνωστό ότι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες δεν είχαν και την καλύτερη σχέση με την ηθική, αλλά Τα εις εαυτόν (εκδ. Κάκτος) του Μάρκου Αυρήλιου αποτελούν εξαίρεση. Μικρές φράσεις ημερολογιακού χαρακτήρα με τις οποίες υπενθύμιζε στον εαυτό του τις αξίες που είχε θέσει για τη ζωή του, ποιος φιλοδοξούσε να γίνει και τι σκεφτόταν όταν η ζωή δεν πήγαινε βάσει σχεδίου – ένα ανάγνωσμα που δίνει μια γεύση των αρχών του στωικισμού και ταυτόχρονα αποδεικνύεται εξαιρετικά διαχρονικό. Σε ένα πιο σύγχρονο πλαίσιο, η δρ Μαντίπ Ράι στο Ταξίδι στη Γη σε 101 αξίες (εκδ. Διόπτρα) επιχειρεί να δημιουργήσει έναν περιεκτικό χάρτη αξιών, ξεναγώντας μας στους ηθικούς κώδικες των πολιτισμών της υφηλίου και ωθώντας μας να διαμορφώσουμε τους δικούς μας. Ως ενδεικτικό παράδειγμα, η Ελλάδα αντιπροσωπεύεται από το φιλότιμο και την καλοσύνη. Η Ράι είναι αναγνωρισμένη αυθεντία πάνω στο θέμα διεθνώς και το βιβλίο το έχει εγκωμιάσει και ο Δαλάι Λάμα. Με μια πιο ανατολίτικη προσέγγιση και με θεμελιώδη λίθο την πρακτική της ενσυνειδητότητας, ο παγκοσμίου φήμης βουδιστής μοναχός Τικ Νατ Χαν, ο οποίος έχει προταθεί και για βραβείο Νόμπελ, προσέγγισε το θέμα των αξιών μέσω του βιβλίου του Το ζεν και η τέχνη της σωτηρίας του πλανήτη (εκδ. Κάκτος). Αρκετά αναζωογονητική και πρωτοποριακή η πρόταση για την προστασία του πλανήτη μέσα από την τέχνη του ζεν. Χωρίς διδακτικό χαρακτήρα, περισσότερο στο ύφος μιας ήρεμης συζήτησης. Στο ευρύτερο πλαίσιο των αξιών, αξίζει να διαβάσετε ακόμα το Ο παλμός του κόσμου (εκδ. Πατάκη) του Βασίλη Καραποστόλη, που πραγματεύεται τη σύγχυση ανάμεσα στο «μου αρέσει» και στο «αγαπώ» – όχι αποκλειστικά σε ένα ερωτικό πλαίσιο.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ
Οι παλαιότεροι στοχαστές μιλούσαν για ιδιοσυγκρασίες, πάθη, ακόμα και πνευματική κατάληψη – αρχαϊκοί όροι που τώρα έχουν αντικατασταθεί με έναν ενιαίο όρο: συναίσθημα. Το Η ιστορία των συναισθημάτων του δρα Ρίτσαρντ Φερθ Γκόντμπιχιρ (εκδ. Διόπτρα) επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει έναν από τους πιο ασύλληπτους όρους μέσα από την ιστορία του ορισμού, τόσο υπό το πρίσμα της Δύσης όσο και της Ανατολής. Μπορεί ο τίτλος να περιέχει τη λέξη «ιστορία», αλλά ο συγγραφέας διεισδύει και στους χώρους της φιλοσοφίας, της θρησκείας, της επιστήμης, της τέχνης και της κοινωνιολογίας, αξιοποιώντας μια αρκετά γοητευτική πένα. Στον κόσμο των συναισθημάτων θα συναντήσουμε πάλι τον μοναχό Τικ Νατ Χαν. Στο βιβλίο του Θυμός (εκδ. Αιώρα) μας προσκαλεί να αγκαλιάσουμε τα αρνητικά συναισθήματα και να αποδεχτούμε ότι αποτελούν έναν τρόπο να ενημερωνόμαστε ότι κάτι δεν είναι λειτουργικό. Σε παρόμοιο πλαίσιο συμφιλίωσης με τα συναισθήματά μας, ο λακανικός ψυχοθεραπευτής Μπλανσέ Ρέζιναλντ υποστηρίζει ότι δυσκολίες έκφρασης με τα συναισθήματα της επιθυμίας και της απόλαυσης μπορούν να είναι το έναυσμα για την ανάπτυξη νευρωτικών χαρακτηριστικών. Το βιβλίο του Έξι μαθήματα για τις νευρώσεις (εκδ. Εκκρεμές) αποτελεί κυρίως κλινικό εγχειρίδιο αλλά και πολύτιμη προσθήκη για τη βιβλιοθήκη σας.
ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ο Νίτσε είχε πει κάποτε πως «ό,τι δεν μας σκοτώνει μας κάνει πιο δυνατούς». Σε αντίστοιχο θεματικό πλαίσιο κινείται και το βιβλίο του Ουίλιαμ Ίρβιν Η στωική πρόκληση (εκδ. Ίκαρος). Ένα εγχειρίδιο που διδάσκει ψυχική ανθεκτικότητα μέσα από πρακτικές ασκήσεις της στωικής φιλοσοφίας. Ένα ευκολοδιάβαστο βιβλίο για αρχάριους, που δεν ζαλίζει με πολλή θεωρία. Ο Ίρβιν μάς καλεί να ενστερνιστούμε το μότο «Δεν έχουν σημασία τα προβλήματα, αλλά το πώς τα αντιμετωπίζουμε». Ακούγεται απλοϊκό, αλλά το θέμα είναι πώς φτάνουμε εκεί. Γι’ αυτό άλλωστε αποτελεί και πρόκληση. Ίσως κάτι πιο απλό και «επουλωτικό» είναι το Της αγκαλιάς βιβλίο (εκδ. Ψυχογιός) του Ματ Χέιγκ, ένα χαριτωμένο βιβλίο που περιέχει «στοχασμούς για την ελπίδα, την επιβίωση και το θαύμα της ζωής». Τα περισσότερα κεφάλαια έχουν έκταση μιας σελίδας και αποτελούν ψυχικά βοηθήματα τσέπης που στοχεύουν στην ενδυνάμωση. Αν κάποια μέρα χρειάζεστε κάποια επιπλέον ώθηση, μπορείτε να ανοίξετε μια σελίδα στην τύχη.
ΕΚΤΟΣ ΕΑΥΤΟΥ
Η αρχή των προβλημάτων μας απορρέει από την ικανότητά μας –σε σχέση με τα υπόλοιπα ζώα– να λέμε «εγώ». Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο Έρνστ Τούγκενχατ στο βιβλίο του Εγωκεντρικότητα και μυστικισμός (εκδ. ΠΕΚ). Μέσα από την ικανότητα να απευθυνόμαστε στο πρώτο πρόσωπο, αναπτύσσουμε μια εγωκεντρικότητα που προκαλεί ψυχική αναταραχή και την οποία στη συνέχεια προσπαθούμε να κατευνάσουμε μέσα από μυστικιστικούς στοχασμούς, που μας ωθούν να σκεφτούμε πέρα από τον εαυτό μας. Με μια ανθρωπολογική σκοπιά, ο Τούγκενχατ επιχειρεί να εξηγήσει πώς επιτυγχάνεται αυτό. Ένα βιβλίο που επίσης μας βγάζει από τα δεσμά του εαυτού, και συγκεκριμένα του φύλου, είναι το Με διαφορετική φωνή (εκδ. Gutenberg) της Κάρολ Τζίλιγκαν. Ένα βιβλίο που τάραξε τα νερά για την εποχή του, καθώς υποστήριξε πως οι γυναίκες διαμορφώνουν την ταυτότητά τους σύμφωνα με διαφορετικές ηθικές αξίες από τους άνδρες.
ΣΥΝΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ
Πολλές φορές οι επιλογές μας δεν έχουν να κάνουν αποκλειστικά με εμάς. Στο βιβλίο Αόρατη επίδραση (εκδ. ΠΕΚ) ο καθηγητής μάρκετινγκ Τζόνα Μπέργκερ προσπαθεί να εξηγήσει, μέσω ερευνών, με ποιον τρόπο, χωρίς να γίνεται αντιληπτό, οι άλλοι άνθρωποι και οι σχέσεις μας μαζί τους επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής μας· από τα πολύ μικρά έως τα πολύ μεγάλα. Αν σκέφτεστε «σίγουρα όχι εμένα», ξανασκεφτείτε το.
Αυτή τη φορά, με κεντρικό άξονα τη θεραπευτική σχέση, το Αγαπημένοι τσακωμένοι (εκδ. Πεδίο) των ψυχολόγων Αθηνάς Ανδρουτσοπούλου, Τσαμπίκας Μπαφίτη και Γιώργου Καλαρρύτη αποτελεί μια ματιά μέσα από την κλειδαρότρυπα στον κόσμο της ψυχοθεραπείας και καταρρίπτει τον μύθο ότι οι ψυχοθεραπευτές «απλώς ακούν». Ενδιαφέρον και για όσους δεν βρίσκονται σε διαδικασία θεραπείας.
Στον σύγχρονο κόσμο, όμως, οι σχέσεις δεν περιορίζονται σε άλλους ανθρώπους, με την τεχνολογία να έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Το Κλείσε μερικά παράθυρα (εκδ. Ψυχογιός) της Τάνια Γκούντιν επανεξετάζει τη σχέση μας με το κινητό ή άλλα παρεμφερή και προτείνει τρόπους ισορροπίας ανάμεσα στην ψηφιακή και την πραγματική ζωή. Μια πολύ όμορφη έκδοση.
ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ
Τι είναι η νευροπλαστικότητα; Κατά τον ορισμό του Νόρμαν Ντόιτζ, είναι «μια ιδιότητα του εγκεφάλου η οποία του επιτρέπει να μεταβάλλει την ίδια του τη δομή». Στο προσιτό και εκτενές βιβλίο Ο εγκέφαλος αυτοθεραπεύεται (εκδ. Gutenberg) ο Ντόιτζ μάς βοηθάει να καταλάβουμε ότι ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα ανάπλασης αλλά «και να βελτιώνει τη λειτουργία του εν γένει». Κάτι το οποίο ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα από την παράθεση ιστοριών ανθρώπων που «άλλαξαν» τους εγκεφάλους τους. Αν είστε γονέας και σας απασχολούν περισσότερο τα μυστήρια (για να το θέσουμε ευγενικά) του εφηβικού εγκεφάλου, το Επινοώντας τον εαυτό μας (εκδ. ΠΕΚ) της Σάρα-Τζέιν Μπλέικμορ εισάγει τον αναγνώστη στα σύγχρονα δεδομένα για τις αναπτυξιακές διεργασίες που συμβαίνουν στον εφηβικό εγκέφαλο. Ένα πολύ προσιτό βιβλίο, που ίσως σας βοηθήσει λίγο περισσότερο με τους εφήβους της ζωής σας. Τουλάχιστον αυτούς που ορίζονται βιολογικά ως έφηβοι.
ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ
Ακόμα και αν το εξώφυλλο του βιβλίου δίνει στη συγγραφέα τον χαρακτηρισμό «μπλόγκερ», το έργο της Μπρόνι Γουέαρ δεν συγκαταλέγεται στην κατηγορία με τους συγγραφείς του τύπου «κέρδισα εκατομμύρια φόλουερ, δεν γράφω και ένα βιβλίο;». Στο 5 πράγματα που μετανιώνουμε πριν πεθάνουμε (εκδ. Κάκτος) η Γουέαρ παραθέτει τις σκέψεις ανθρώπων στις τελευταίες στιγμές της ζωής τους και τα πιο συνήθη πράγματα για τα οποία μετανιώνουν, τα οποία συνέλεξε κατά τη διάρκεια της θητείας της ως νοσοκόμα σε ένα κέντρο παρηγορητικής φροντίδας. Πράγματα πολύ πιο απλά από όσο νομίζουμε, όπως το «μακάρι να μη δούλευα τόσο πολύ». Η σοφία που έρχεται με τη διαύγεια των μελλοθανάτων θεώρησε πως ήταν σημαντικό να διαδοθεί, γιατί, όπως λέει και η ίδια, «είναι πολύ χειρότερο να βρεθείς στο νεκροκρέβατό σου μετανιώνοντας για πράγματα που δεν έκανες, από ό,τι να βρεις το θάρρος να ενεργήσεις ή να παραιτηθείς». Μπορεί να ακούγεται μακάβριο, αλλά δεν παύει να είναι διαφωτιστικό. Σε αυτή την ατμόσφαιρα υπαρξιακών ερωτημάτων που προκαλούνται στην όψη του θανάτου συγκαταλέγεται και το Ζήτημα θανάτου και ζωής των Ίρβιν Γιάλομ και Μέριλιν Γιάλομ (εκδ. Άγρα). Ο διάσημος υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής γράφει με τη σύζυγό του τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν όταν η δεύτερη διαγνώστηκε με καρκίνο. Για το πώς η Μέριλιν θα έχει έναν αξιοπρεπή θάνατο, αλλά και για το πώς ο Ίρβιν θα αποδεχθεί τον θάνατό της και θα καταφέρει να ζήσει χωρίς εκείνη. Γεμάτο ειλικρίνεια και αλήθειες χωρίς γκλίτερ, όπως το κεφάλαιο Σεξ και πένθος. Ένα πλήρως αποκαλυπτικό παράθυρο στην απόγνωση στο κατώφλι του τέλους.