«Ποια βιβλία έχουν μια θέση στη μνήμη σας;» Αυτή την ερώτηση έθεσε η εφημερίδα Le Monde και από τις απαντήσεις 17.000 Γάλλων προέκυψε η λίστα των 100 βιβλίων του 20ού αιώνα, η οποία δημοσιεύτηκε την άνοιξη του 1999. Ανάμεσα στα μυθιστορήματα του Καμί, του Τζόις και του Προυστ, βρίσκεται και το όνομα του Ιταλού κομίστα Ούγκο Πρατ με την Μπαλάντα της αλμυρής θάλασσας, την πρώτη περιπέτεια του Κόρτο Μαλτέζε, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Il Sergente Kirk στο τέλος της δεκαετίας του ’60 και κυκλοφόρησε ως αυτοτελής ιστορία λίγα χρόνια αργότερα. Κατά κάποιον τρόπο, δηλαδή, έχει την ίδια ηλικία με τον Χουάν Ντίαθ Κανάλες, τον Ισπανό δημιουργό στον οποίο ανατέθηκε από το ίδρυμα που διαχειρίζεται τα δικαιώματα του Πρατ να συνεχίσει τον μύθο των ιστοριών του. «Είναι τεράστια η ευθύνη, αλλά ευτυχώς η χαρά και ο ενθουσιασμός αυτής της αποστολής υπερτερούν», μου λέει ο ίδιος και σχολιάζει τη «γενναιοδωρία» του Πρατ να «αφήσει ανοιχτή την πόρτα για τους επόμενους».
Ξεκινάμε την κουβέντα από το προφανές. Διάβαζε Κόρτο Μαλτέζε μικρός; «Ήμουν 14 χρονών όταν τον ανακάλυψα, ενώ έψαχνα παλιά κόμικς με τον μεγάλο μου αδερφό. Στην αρχή δεν μου άρεσε». Γιατί; «Μου φαινόταν πολύ “φλύαρο” και όχι ιδιαίτερα καλοσχεδιασμένο. Τότε προτιμούσα πολύχρωμες εικόνες και απλές ιστορίες και απέφευγα να τον διαβάσω. Όταν τελικά το έκανα, ερωτεύτηκα το σύμπαν του Πρατ για πάντα». Με θητεία στο animation και έχοντας στο βιογραφικό του το παγκόσμιο μπεστ σέλερ Blacksad, μια σειρά graphic novel με ήρωα μια ανθρωπόμορφη γάτα σε νουάρ στιλ Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Κανάλες έχει πλέον ολοκληρώσει τρεις καινούργιες ιστορίες με τον Κόρτο Μαλτέζε, σε συνεργασία με τον σχεδιαστή Ρουμπέν Πεγεχέρο, οι οποίες κυκλοφορούν και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως. Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε μια εμπλουτισμένη έκδοση του Εκουατόρια, αλλά και η τελευταία ιστορία που έγραψε ο Κανάλες, Νύχτες του Βερολίνου, όπου ο Κόρτο Μαλτέζε βρίσκεται στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (ένα μέρος τόσο ταιριαστό αισθητικά με τον ίδιο), κάποια στιγμή το 1924, ερευνώντας τη δολοφονία ενός φίλου.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΧΘΕΣ
Ο Κόρτο Μαλτέζε, λοιπόν. Γιος μιας Τσιγγάνας από τη Σεβίλλη και ενός ναυτικού από την Κορνουάλη, γεννήθηκε στη Βαλέτα, στην καρδιά της Μεσογείου, παιδί της θάλασσας και του fin de siècle, με έμφυτη λαχτάρα για περιπέτεια. Στις ιστορίες τον γνωρίζουμε ενήλικο, σε τυχαίες στιγμές των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Ο κόσμος του είναι ένας χαμένος κόσμος, είναι ο κόσμος του χθες, όπως θα έλεγε ο Τσβάιχ, αλλά πώς συνδέεται με το παρόν; Πώς γίνεται επίκαιρος 100 χρόνια μετά; «Ένας καλός φίλος και σπουδαίος μελετητής του Κόρτο Μαλτέζε, ο κομίστας Άνχελ ντε λα Κάγιε, λέει πως κάθε φορά που γράφουμε για κάτι ιστορικό και γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν, μιλάμε τελικά για το παρόν μας. Ο Κόρτο Μαλτέζε δεν νομίζω ότι αποτελεί εξαίρεση».
Στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 υπήρξε βασικό στοιχείο στην κουλτούρα της κομίστικης κοινότητας, ειδικά στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα έγινε ένα σύμβολο με τεράστια αισθητική (και εμπορική) αξία. Συζητάμε τι τον έκανε τόσο επιτυχημένο. «Υπάρχουν πολλοί λόγοι», λέει ο Κανάλες. «Πρώτα απ’ όλα, ο Κόρτο Μαλτέζε είναι κάποιος που όλοι θα ήθελαν να έχουν φίλο: είναι έξυπνος, κουλ, αστείος και πιστός. Επίσης, ζει περιπέτειες σε εξωτικά μέρη, σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια, γεγονός που εξάπτει τη φαντασία μας. Και το πιο σημαντικό είναι ότι οι ιστορίες του είναι γεμάτες λογοτεχνία, πολιτισμό, μαγεία, πολιτική και ιστορία».
Στο Εκουατόρια ο Κόρτο φτάνει κάποια στιγμή στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας και προς μεγάλη μου έκπληξη τον βλέπω να συναντάει τον φίλο του, όπως λέει, Κωνσταντίνο Καβάφη. «Δεν είχα κάποια ιδιαίτερη γνώση για την ποίηση του Καβάφη μέχρι που έγραψα το σενάριο», λέει ο Κανάλες. «Ευτυχώς, πλέον έχω αποκτήσει αρκετή εξοικείωση. Είναι το υπέροχο πλεονέκτημα του να είσαι αφηγητής μιας ιστορίας, μαθαίνεις συνέχεια». Εν προκειμένω φαίνεται ότι έμαθε αρκετά, φτάνοντας στο σημείο να σχολιάσει τις εκδοτικές πρακτικές του ποιητή (που δεν δημοσίευε τα ποιήματά του), ενώ παραθέτει στίχους από το ποίημα Η πόλις και, παραδόξως, ένας από αυτούς («Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δεν θα βρεις άλλες θάλασσες») δένει αρμονικά με την αίσθηση του ανεκπλήρωτου που έχει ο μονίμως εν κινήσει Κόρτο Μαλτέζε.
Ο ΚΟΡΤΟ ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ
Διαβάζοντας τα καινούργια κόμικς, και με σημαντική χρονική απόσταση από τις τελευταίες ιστορίες του Πρατ, δεν βρίσκω σημαντικές διαφοροποιήσεις ούτε στο σχέδιο ούτε στο ύφος της αφήγησης. Ο Κανάλες και ο Πεγεχέρο έχουν σεβαστεί το υλικό τους και έχουν προχωρήσει «ξεπατικώνοντας» τις βασικές αρχές. Αυτό που ίσως αλλάζει είναι ότι ο ρομαντικός μποέμ ήρωας του Πρατ στον 21ο αιώνα προσλαμβάνεται ως ένα μετα-χίπστερ πρότυπο. Θα μπορούσε εύκολα να αφομοιωθεί από κάποιο αθηναϊκό μπαρ με τη βίντατζ αισθητική του, το τσιγάρο του, το επιλεκτικό του βλέμμα, τη στιλιζαρισμένη κοσμοπολίτικη ιδιοσυγκρασία και τις αρετές του μοντέρνου αντιήρωα.
Επιστρέφοντας στην ιστορία του Εκουατόρια και στην Αλεξάνδρεια, εκτός από τον Καβάφη, ο Κόρτο γνωρίζει τον νεαρό Βρετανό πολιτικό Γουίνστον Τσόρτσιλ, που επισκέπτεται την πόλη – μάλιστα του σώζει τη ζωή. Αυτή ήταν μια πάγια σεναριακή τακτική του Πρατ, ο οποίος έβαζε τον ήρωά του να συναντιέται με ένα σωρό υπαρκτά πρόσωπα της εποχής του, από τον Χέμινγουεϊ μέχρι τον Στάλιν. Αυτή την ανάμειξη μυθοπλασίας και πραγματικότητας ο Κανάλες τη συνεχίζει στις νέες ιστορίες, αλλά την εφαρμόζει και στο Blacksad. «Πράγματι», παραδέχεται. «Ως αναγνώστης πάντα θαύμαζα τον τρόπο που ο Πρατ συνδύαζε τη μυθοπλασία με ιστορικά πρόσωπα ή γεγονότα. Είναι ένα είδος αφήγησης που προσπαθώ να χρησιμοποιώ κι εγώ. Η ιδέα στο Blacksad ήταν να αναμείξω τον μύθο, ένα από τα αρχαιότερα λογοτεχνικά είδη, με το νουάρ, ένα από τα σύγχρονα». Αυτή τη στιγμή ετοιμάζει παράλληλα το έβδομο Blacksad, ένα βιογραφικό graphic novel για την Αμερικανίδα μουσικό Τζούντι Σιλ, μια κομίστικη sci fi περιπέτεια και φυσικά έναν ακόμα Κόρτο Μαλτέζε, τον τέταρτο δικό του – και το ταξίδι συνεχίζεται.