Στον παγκόσμιο χάρτη της κηποτεχνίας είναι αναμφίβολα ευδιάκριτο το χάσμα ανάμεσα στα ρεύματα που επικρατούν σε Δύση και Ανατολή. Εμφανείς, επίσης, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη είναι οι δομικές και αισθητικές διαφορές μεταξύ των κήπων που διαμορφώνονται σε αστικές ή αγροτικές περιοχές, καθώς και εκείνων που προορίζονται για δημόσια ή για ιδιωτική χρήση. Υπάρχει όμως μια πανταχού παρούσα αξία, η οποία, λόγω των οικολογικών της αρετών, βρίσκεται τελευταία σε διαρκή άνοδο. Αναφέρομαι σε όλων των τύπων τις φυσικές κατασκευές που ονομάζονται φυτικοί φράκτες και στήνονται για να προσφέρουν προστασία από τα απειλητικά στοιχεία της φύσης, κάθε λογής εισβολείς, αλλά και τα βλέμματα των αδιάκριτων γειτόνων. Πρόκειται για μια ανθρώπινη επινόηση με ιστορία αρκετών χιλιάδων ετών, καθώς γνωρίζουμε πως ήδη οι αγρότες της νεολιθικής εποχής τούς μεταχειρίζονταν για να προστατεύουν τις καλλιέργειες από τον άνεμο. Η τέχνη της κατασκευής τους καλλιεργήθηκε εκτενώς στην αρχαία Αίγυπτο και στην Περσία, ήταν όμως χάρη στη λατρεία που έτρεφαν γι’ αυτούς οι Ρωμαίοι που διαδόθηκαν γρήγορα, μέχρι πέρα από τα όρια της αυτοκρατορίας τους. Λιγοστοί βέβαια ήταν όσοι είχαν την ευχέρεια να αμείβουν τον topiarius (όρος που προέρχεται από την ελληνική λέξη «τόπος»), μια πρώιμη εκδοχή του σημερινού αρχιτέκτονα τοπίου, ο οποίος με ευφυή τεχνάσματα μεταμόρφωνε τα αγροκτήματα σε χώρους απόλαυσης και επίδειξης πλούτου.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η κατά μήκος των μονοπατιών στοίχιση ψηλών δέντρων, αλλά και η πυκνή φύτευση ενός αειθαλούς θάμνου που αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιδεκτικός σε καλλωπιστικό κλάδεμα, του πυξαριού (Buxus sempervirens). Αρκετές αναφορές τεκμηριώνουν πως η διαμόρφωσή του σε σχήμα πυραμίδας και σφαίρας ή σε μορφή ζώου ήταν ήδη τότε ιδιαίτερα δημοφιλής. Με αυτόν τον τρόπο θεμελιώθηκε η σήμερα λίαν ανεπτυγμένη φυτογλυπτική τέχνη του topiary, προαναγγέλλοντας ταυτόχρονα πως, χωρίς χαλιναγώγηση, είναι ευεπίφορος προς την ακρότητα και την κακογουστιά. Πρόκειται για την προσωπική μου άποψη και δεν θα επεκταθώ, γιατί προτιμώ να φωτίσω περαιτέρω το πολύτιμο φυτό που ενέπνευσε τούτη τη μακραίωνη παράδοση. Από το κιτρινωπό ξύλο του αυτοφυούς σε ορεινές περιοχές της χώρας μας πύξου, όπως τον ονόμαζαν, οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύαζαν την πυξίδα, ένα μικρό κυλινδρικό δοχείο φύλαξης των κοσμημάτων, και τη φόρμιγγα, το έγχορδο της ομηρικής εποχής με τον γλυκό ήχο. Το πυξάρι παράγει ξύλο ασυναγώνιστα σκληρό και πυκνό, γνωρίσματα που σχετίζονται με την αργή ανάπτυξή του. Παροιμιώδης είναι επίσης η ανθεκτικότητά του – σε μουσεία της Βόρειας Ευρώπης μπορεί κανείς να θαυμάσει αριστουργηματικά ξυλόγλυπτα της μεσαιωνικής εποχής καμωμένα από πυξάρι. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά υπαγορεύουν φυσικά και τις χρήσεις του στην κηποτεχνία. Θα πρέπει να συμφιλιωθείτε λοιπόν με την ιδέα ότι, για να ψηλώσει και να απλωθεί ένα νεαρό πυξάρι μέχρι τα πέντε μέτρα, θα πρέπει να επιδείξετε υπομονή για αρκετές δεκαετίες. Αν το επιλέξετε ήδη διαμορφωμένο σε κάποια από τις εξωραϊστικές φόρμες που διαθέτουν τα ελληνικά φυτώρια, θα διαπιστώσετε πόσο εύκολο είναι με ανοιξιάτικα κλαδέματα να το διατηρήσετε αναλλοίωτο. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που αξιοποιήθηκε κατά κόρον στους αγγλικούς και γαλλικούς βασιλικούς κήπους, όπου το συναντάμε σε συστοιχίες ή πιο συχνά ελεύθερο, χωρίς να επιβάλλεται η διαρκής δράση ψαλιδοχέρηδων κηπουρών. Αν οι προτιμήσεις μας συμφωνούν, φυτέψτε το πυκνά, για τη δημιουργία συμπαγών φρακτών, που προστατεύουν τον κήπο από απειλές, ενώ ταυτόχρονα εντυπωσιάζουν με το στιλπνό και καταπράσινο όλο τον χρόνο φύλλωμά τους.
Αντέχει στο κρύο
→ Το πυξάρι καλλιεργείται εύκολα και δεν έχει σημαντικούς εχθρούς, απαιτεί πάντως έδαφος ή γλάστρα με καλή αποστράγγιση, ενώ δεν προσφέρεται για παραθαλάσσιες περιοχές. Προτιμά ηλιόλουστες ή ημισκιερές θέσεις, χρειάζεται τακτικά ποτίσματα το καλοκαίρι και ήπιες λιπάνσεις από άνοιξη μέχρι φθινόπωρο. Αντέχει πολύ στις χαμηλές θερμοκρασίες αλλά και στη ζέστη.
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.