Είχα ήδη ενθουσιαστεί όταν πρωτοάκουσα από τον Παναγιώτη Παπαδόπουλο, ιδρυτικό μέλος του δικτύου Open Farm, για τον χώρο που ετοιμαζόταν να ανοίξει στην Κεντρική Λαχαναγορά της Αθήνας. Από την πρώτη στιγμή που έφτιαξαν το δίκτυο αυτό μαζί με τον Νίκο Βερβερίδη και τον Σπύρο Δοξιάδη, στόχος τους ήταν να φέρουν τον παραγωγό της επαρχίας σε επαφή με τον άνθρωπο της πόλης. Από τον Σεπτέμβριο, και έχοντας πλέον συγκεντρώσει 330 αγροκτήματα στο δίκτυο, αποφάσισαν να δημιουργήσουν και στην Αθήνα έναν χώρο όπου θα μπορούν να ακούγονται οι «ιστορίες των παραγωγών», όπως τις αποκαλούν.
Η άλλη όψη της Κεντρικής Λαχαναγοράς
Επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Open Farm Agora ένα απόγευμα Τετάρτης. Η πύλη της Κεντρικής Λαχαναγοράς ήταν σκοτεινή και οι δρόμοι στο εσωτερικό της έρημοι. Καμία σχέση με το πανδαιμόνιο από νταλίκες και εμπορεύματα που φανταζόμουν. Έστριψα αριστερά, προς το τμήμα που λέγεται Αγορά του Καταναλωτή, και ανάμεσα στα καταστήματα που απευθύνονται σε πελάτες λιανικής βρήκα το Open Farm Agora. Ο χώρος προδιαθέτει θετικά από την πρώτη ματιά. Είναι πολύ φωτεινός και ανάλαφρος και παραπέμπει περισσότερο σε μέρος για φιλικές μαζώξεις παρά σε κατάστημα προϊόντων διατροφής. Κεντρικό του στοιχείο αποτελούν οι εντυπωσιακές τσιμεντένιες κολόνες σε σχήμα «V». Μαζί με τα ονόματα παραγωγών, που παραμένουν, τιμής ένεκεν, γραμμένα στα δοκάρια, θυμίζουν τους πρώτους ανθρώπους που διέθεταν το εμπόρευμά τους σε αυτόν τον χώρο, αρκετές δεκαετίες πίσω.
Όπως μου εξηγεί ο Παναγιώτης, ο οποίος με υποδέχεται με ένα φλιτζάνι σιδερίτη clandestina, σκοπός της ομάδας ήταν να δημιουργήσει ένα εκθετήριο προϊόντων. Πίνοντας την πρώτη γουλιά του τσαγιού, μαθαίνω ότι ο συγκεκριμένος σιδερίτης προέρχεται από κτήμα που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.700 μέτρων στον Ταΰγετο και είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε αρώματα και γεύση. Το Open Farm Agora τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για τα ελληνικά βότανα και το μέλι, αλλά συγκεντρώνει πολλούς ακόμα θησαυρούς μικρών παραγωγών από κάθε γωνιά της χώρας.
Με την καθοδήγηση του Σταύρου Σερέτη, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το e-shop του Open Farm, μαθαίνω ότι το ταχίνι Θύσανος παράγεται στη Μαγνησία με ντόπιο σουσάμι, ότι η Bee Naturalles συσκευάζει μέλι από μάραθο και ανακαλύπτω καινοτόμες προτάσεις, όπως οι πίκλες από ορεινή φράουλα Βερτίσκου και το σουτζούκι σύκου χωρίς θειώδη της φάρμας Σαρλή.
Ανακαλύπτοντας προϊόντα τόσο ιδιαίτερα όσο τα παραπάνω, σου δημιουργείται η επιθυμία να μάθεις περισσότερα για το πώς φτιάχνονται αλλά και για τους ανθρώπους που τα παράγουν. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, «οι ξένοι επισκέπτες σχολιάζουν συχνά ότι έχουμε εξαιρετικά προϊόντα στην Ελλάδα, αλλά δεν μοιραζόμαστε την ιστορία που κρύβεται πίσω τους. Ένα βότανο που έρχεται από τον Ταΰγετο ή τον Όλυμπο οπωσδήποτε κουβαλά μια διαφορετική ιστορία από ένα τυποποιημένο τσάι του εμπορίου. Το Open Farm Agora είναι ένα «μέσο» για να ειπωθούν αυτές οι ιστορίες.
Η εμπειρία των workshops
Ένα πλούσιο μηνιαίο πρόγραμμα από workshops φέρνει στον χώρο παραγωγούς από διάφορα σημεία της Ελλάδας, οι οποίοι μοιράζονται κάποια από τα μυστικά των προϊόντων και της τέχνης τους με καταναλωτές που θέλουν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτά.
Την πρώτη φορά που επισκέφτηκα το Open Farm Agora, συμμετείχα σε μια γευσιγνωσία οίνου με τον Χρήστο Κουλουριώτη, μικρό οινοποιό από τα Μέγαρα. Μας μίλησε για τις πρακτικές βιοδυναμικής καλλιέργειας τις οποίες ακολουθεί και για τοπικές ποικιλίες όπως τo Μούχταρο. Μέχρι να φτάσουμε στην τέταρτη ετικέτα των κρασιών της γευσιγνωσίας, όλοι οι συμμετέχοντες είχαμε γνωριστεί με τα μικρά μας ονόματα και κάναμε σχέδια για εκδρομή στα Γεράνεια Όρη, ώστε να δούμε τον αμπελώνα από κοντά. Φεύγοντας, συνειδητοποίησα ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα της ομάδας του Open Farm είναι ότι έχει καταφέρει να δημιουργήσει έναν χώρο στον οποίο οι άνθρωποι έρχονται σε ουσιαστική επαφή μεταξύ τους. Και ανυπομονούσα να επιστρέψω με την επόμενη ευκαιρία.
Τη δεύτερη λοιπόν φορά που πήγα, η σκοτεινή πύλη της Κεντρικής Λαχαναγοράς έδειχνε λιγότερο τρομακτική, ενώ το Open Farm Agora το ένιωθα πια σαν σαλόνι σπιτιού φίλου. Γύρω από το τραπέζι, πάντα με ένα φλιτζάνι τσάι στο χέρι, γνωριζόμαστε με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες στο εργαστήριο βοτάνων και αιθέριων ελαίων, στο πλαίσιο ενός κύκλου δεκαέξι συναντήσεων με εισηγήτρια την πιστοποιημένη βοτανολόγο Σοφία Τριάντου. Η Σοφία, η οποία πρόσφατα ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της και ως σομελιέ τσαγιού από το Tea&Herbal Association του Καναδά, ξεκινά το εργαστήριο εξηγώντας μας τα βασικά των εγχυμάτων, όπως ονομάζονται επιστημονικά τα ροφήματα που προκύπτουν από την προσθήκη ζεστού νερού στα βότανα.
Και ανακαλύπτουμε μια σειρά από μικρά μυστικά, όπως για παράδειγμα ότι η θερμοκρασία του νερού δεν πρέπει να ξεπερνά τους 85 βαθμούς Κελσίου ή ότι το ιδανικό σκεύος για την προετοιμασία του εγχύματος είναι πορσελάνινο ή γυάλινο. Η πρώτη ώρα κυλά σαν νεράκι, με πολλά στοιχεία πρακτικής νέας γνώσης να καταγράφονται στις σημειώσεις μας. Στη συνέχεια, περνάμε στην ανοικτή κουζίνα, για να φτιάξουμε ένα έγχυμα που συνδυάζει το τσάι του βουνού με τη μέντα και το φρέσκο ρόδι. Το πρώτο μάθημα ολοκληρώνεται με ένα τεστ όσφρησης, που μας μυεί στα βασικά χαρακτηριστικά των αιθέριων ελαίων.
Μοιράζομαι τον ενθουσιασμό μου με τον Παναγιώτη –θεωρώ άλλωστε ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη φιλοφρόνηση για το μεράκι που βάζει στη δουλειά του– και δηλώνω «ζήλια» για προηγούμενες συναντήσεις που έχασα. Ενδιαφέρουσες προτάσεις υπάρχουν ωστόσο και στα προσεχώς, όπως το εργαστήριο Από βουνό σε βουνό, όπου θα παρουσιαστούν τα διαφορετικά τσάγια βουνού που φύονται σε εμβληματικά βουνά της Ελλάδας ή το workshop της ομάδας Symbiosis για το πώς μπορούμε να φτιάξουμε στο σπίτι μας λαχανικά τουρσί, με φυσική μικροβιακή ζύμωση. Επίσης, το μαγείρεμα άγριων μανιταριών από τα Γρεβενά με τον Φώτη Παρασκευαΐδη και η κατασκευή στολιδιών από βότανα για το χριστουγεννιάτικο δέντρο, με τη Σοφία Τριάντου.
Μικροί και μεγάλοι στα… θρανία
Σημαντικό στοιχείο της λειτουργίας του Open Farm Agora αποτελούν και τα εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές. Η Βαρβάρα Κουνέλη, η οποία είναι υπεύθυνη για τα προγράμματα αυτά, υποδέχεται σχολικές τάξεις και τους παρουσιάζει έννοιες όπως η βιοποικιλότητα και η μεσογειακή διατροφή. Η Κεντρική Λαχαναγορά επελέγη συνειδητά ως χώρος στέγασης του Open Farm Agora, ώστε τα φρούτα και τα λαχανικά να αναδεικνύονται ως «ήρωες» της διατροφής κατά τις επισκέψεις των μαθητών. Επιπλέον, το σημείο αυτό επιτρέπει να έρθουν σε επαφή τα σχολεία με επιλεγμένους επαγγελματίες και εκπροσώπους συνεταιρισμών από όλη την Ελλάδα. Σίγουρα αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά την έννοια της εποχικότητας των τροφίμων αν δούμε πόσα φορτηγά μήλα καταφτάνουν στη Λαχαναγορά τον Οκτώβρη. Όπως επίσης και το τι σημαίνει «τροφομίλια» και γιατί είναι καλύτερο για το περιβάλλον να καταναλώνουμε προϊόντα που παράγονται σε μικρή απόσταση από το σημείο που βρισκόμαστε. Το Open Farm Agora είναι στημένο με τέτοιο τρόπο που κάνει τη γνώση κάτι παραπάνω από ευχάριστη. Ίσως κάπως έτσι θα έπρεπε να είναι διαμορφωμένοι και οι τυπικοί χώροι διδασκαλίας.
Έχει περάσει μία ώρα από την ολοκλήρωση του σεμιναρίου βοτανολογίας που παρακολούθησα και βρίσκομαι ακόμη εδώ. Η αλήθεια είναι ότι νιώθω την επιθυμία να μείνω κι άλλο στον χώρο, να μιλήσω και με άλλους ανθρώπους, να μάθω περισσότερες ιστορίες. Ο Παναγιώτης έχει διαρκώς κάτι νέο στα σκαριά. Όπως, για παράδειγμα, η συνεργασία με τον πολυβραβευμένο φωτογράφο Γιώργο Τατάκη, έργα του οποίου εκτίθενται στον χώρο και συνταιριάζονται με τις ιστορίες τοπικών προϊόντων ή τα σχέδια για «γλυπτά» φτιαγμένα από φυτά που θα δημιουργήσει ο γεωπόνος Γιάννης Γρύλλης. Το Open Farm Agora είναι ένας χώρος πολύ ζωντανός και θελκτικός. Στα ράφια και στα τραπέζια του γεύεσαι τους καρπούς ανθρώπων που κάνουν τη δουλειά τους με ιδιαίτερη αγάπη.
ΙΝFO
→ Το Open Farm Agora λειτουργεί από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα τις καθημερινές και για προγραμματισμένες εκδηλώσεις τα Σαββατοκύριακα. Η είσοδος της Λαχαναγοράς είναι στην οδό Κέννεντυ 1, στη Νίκαια. Τηλ. 210-4831583, openfarm.gr. Όλες οι λεπτομέρειες για τα workshops και τις εκδηλώσεις είναι διαθέσιμες στο openfarm.gr/events.