«Μερικοί άνθρωποι θεωρούν πως είμαι τρελός που έχω έρθει εδώ. Να ξυπνάω κάθε μέρα νωρίς, χωρίς σχεδόν καθόλου ύπνο, και να περπατάω ανάμεσα στις αρκούδες. Να ακολουθώ τα βήματά τους και να τις μαθαίνω σιγά σιγά σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε να μπορώ να αναγνωρίσω την καθεμία ξεχωριστά από μίλια μακριά. Ποιος ξέρει; Μπορεί να είμαι τρελός». Αυτά είναι τα λόγια που θα ακούσετε να λέει ο Καναδός φωτογράφος και σκηνοθέτης Μάρτιν Γκρέγκους περίπου στη μέση του ντοκιμαντέρ του, 33 Days Among Bears, στο οποίο καταγράφει την προσπάθειά του να φωτογραφίσει υπό αντίξοες συνθήκες τις πολικές αρκούδες και να ζήσει κοντά τους για 33 ημέρες.
Στη συνείδησή μας τα συγκεκριμένα ζώα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το χιόνι, ίσως ακόμα και με τα Χριστούγεννα, όμως ο Γκρέγκους συναντήθηκε μαζί τους καλοκαίρι. Έφτασε στον κόλπο του Χάντσον, στα βόρεια της καναδικής επαρχίας Μανιτόμπα, και βρέθηκε σε έναν τόπο με άγρια μοβ λουλούδια και πράσινο χορτάρι. Μέσα από τον φακό του παίρνουμε μια ιδέα για το πώς οι πολικές αρκούδες περνούν τις θερινές τους διακοπές. «Ως φωτογράφος θέλω συνεχώς να διηγούμαι διαφορετικές ιστορίες. Ήθελα να δω μια διαφορετική πτυχή της ζωής αυτών των ζώων», μου λέει ο Γκρέγκους στη διαδικτυακή μας συνάντηση.
Φωτογραφίες από την αποστολή έχουν κοσμήσει τις σελίδες των περιοδικών National Geographic και Geo France, ενώ για το συγκεκριμένο εγχείρημα ο Γκρέγκους διακρίθηκε με το βραβείο του ανερχόμενου καλλιτέχνη στον διαγωνισμό Wildlife Photographer of the Year. Το 33 Days Among Bears κυκλοφόρησε τον περασμένο Οκτώβριο –μια πρώτη εκδοχή της περιπέτειάς του–, ενώ αναμένεται να κυκλοφορήσει και ένα δεύτερο ντοκιμαντέρ, καθώς και ένα βιβλίο, βασισμένο στο ημερολόγιο που διατηρούσε εκείνη την περίοδο.
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΕΣ
Μπορεί ο Γκρέγκους να επισκέφθηκε τις πολικές αρκούδες το καλοκαίρι, αλλά ο βορράς παραμένει σκληρός. Τις πρώτες ημέρες οι θύελλες ήταν αρκετά έντονες, όπως και ο φόβος του Γκρέγκους. Υπήρχε συνεχώς το άγχος ότι το καραβάκι της αποστολής, δηλαδή το σπίτι του για εκείνες τις 33 ημέρες, θα αναποδογύριζε από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο Γκρέγκους και οι συνεργάτες του έπρεπε να βουτούν στο παγωμένο νερό για να το κουμαντάρουν, να τρώνε το ίδιο φαγητό κάθε μέρα (κυρίως κονσέρβες), να μην κάνουν μπάνιο, αλλά και να προσέχουν μήπως κάποια αρσενική αρκούδα τούς επιτεθεί. «Ήμασταν σε μια περιοχή που δεν είχαμε καμία επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο», λέει ο Γκρέγκους. «Ακόμα και η επικοινωνία μέσω κινητών ήταν περιορισμένη. Ήταν αρκετά απαιτητικό και ήταν πολλές οι στιγμές που φοβηθήκαμε ότι δεν θα γυρίσουμε σπίτι. Για πέντε συνεχόμενες ημέρες ο αέρας φυσούσε με πάνω από 100 χλμ. την ώρα και το καράβι κοπανιόταν πάνω στις πέτρες. Πολλές φορές δημιουργείται κάποιο πρόβλημα, το λύνεις, μετά δημιουργείται κάποιο άλλο. Και το ειρωνικό είναι πως, μόλις λύσεις τα περισσότερα προβλήματα, έρχεται η ώρα να γυρίσεις πίσω».
Αναρωτιέμαι αν τελικά η μεγαλύτερη πρόκληση αυτής της αποστολής ήταν οι αρκούδες. Στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε τον Γκρέγκους να φτάνει αρκετά κοντά τους, αλλά αντίστοιχα βλέπουμε να τον πλησιάζουν και εκείνες.
Ένα αρκουδάκι, μάλιστα, του έκλεψε τη φωτογραφική του μηχανή. Πόσο ασφαλές τελικά είναι να είσαι τόσο κοντά σε μια πολική αρκούδα; «Όταν είσαι σε ένα μπαρ, όλοι ξέρουμε ότι δεν πας γυρεύοντας με ανθρώπους που είναι δέκα φορές πιο ογκώδεις από σένα. Το ίδιο ισχύει και με τις αρκούδες. Αν σου επιτεθούν, πάντως, σημαίνει πως εσύ έχεις κάνει κάποιο λάθος. Γι’ αυτό μάλλον περνούσαμε τον περισσότερο χρόνο μας με τις μαμάδες και τα μωρά. Με τον καιρό στηριζόμασταν πάνω τους. Όχι μόνο για φωτογραφίες, αλλά και για την προστασία μας. Ένιωθα ασφαλής κοντά τους, γιατί μέσα από τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά τους μπορούσες να καταλάβεις αν παραμόνευε κάποιος κίνδυνος. Αντίστοιχα, φαινόταν πως και οι μεγάλες θηλυκές αρκούδες ένιωθαν ασφάλεια κοντά μας και μας εμπιστεύονταν, αφού θήλαζαν μπροστά μας τα μωρά τους. Ήταν αρκετά συγκινητικό να έχουμε τη δυνατότητα να χτίσουμε μια τέτοια σχέση μαζί τους και να φωτογραφίσουμε αυτές τις τρυφερές στιγμές». Με τον καιρό, ο Γκρέγκους και οι συνεργάτες του άρχισαν να δίνουν ονόματα στις αρκούδες (Μπινς, Αρόρα κ.ά.) αλλά και να καταλαβαίνουν τις προσωπικότητές τους. «Όσο τις παρατηρείς, αντιλαμβάνεσαι πως δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί. Τις βλέπουμε να παίζουν και να μαθαίνουν από τους γονείς τους, ενώ η καθεμία φαίνεται να έχει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα».
ΤΙ ΘΑ ΑΠΟΓΙΝΟΥΝ;
Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι υπάρχουν στον κόσμο 22.000-31.000 πολικές αρκούδες (στοιχεία της WWF), εκ των οποίων περισσότερες από τις μισές βρίσκονται στον Καναδά. Το ντοκιμαντέρ τελειώνει με τον Γκρέγκους να αναρωτιέται τι επιφυλάσσει το μέλλον γι’ αυτές τις αρκούδες. Τι θα απογίνουν; «Δεν θέλω κάποιος να δει αυτές τις αρκούδες και να θεωρήσει πως δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα», μου είπε. «Αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις κάθε μέρα και προσπαθούν να προσαρμόζονται.
Αλλά τις ωθούμε να προσαρμοστούν σε γρηγορότερο ρυθμό από αυτόν που αντέχουν. Ο καιρός έχει γίνει εξαιρετικά απρόβλεπτος και οι αρκούδες δεν μπορούν να υπολογίσουν τι πρέπει να κάνουν για να επιβιώσουν. Στον Καναδά, μάλιστα, το κυνήγι πολικών αρκούδων είναι απολύτως νόμιμο – ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνισή τους. Ήθελα, λοιπόν, μέσα από αυτές τις φωτογραφίες να παρουσιάσω τις αρκούδες ως ένα ήρεμο ζώο και όχι ως έναν αιμοβόρο κυνηγό. Αν δούμε μια όμορφη φωτογραφία με μια πολική αρκούδα να κοιμάται ήρεμη ανάμεσα στα λουλούδια, είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουμε έναν δεσμό μαζί της και συνεπώς να ενδιαφερθούμε για την προστασία της».