«Ποια είναι η καλύτερη ταινία του 2022 που έχετε δει;». Ένας φίλος στην Θεσσαλονίκη ανοίγει αυτό το θέμα συζήτησης στην παρέα. Όση ώρα ψάχνω στην εφαρμογή του letterboxd τις λίστες, στις οποίες αποθηκεύω τις ταινίες που έχω δει μέσα σε μια χρονιά, η παρέα απαντάει σχεδόν συγχρονισμένα το RRR. Απορία.«Από το καλοκαίρι σου το λέμε να το δεις, ρε. Δεν ξέρεις τι έχεις χάσει από τη ζωή σου», λέει ο ένας. «Οι τρεις καλύτερες ώρες που θα περάσεις στο Netflix. Εγγύηση», συνεχίζει άλλος. Λίγες ώρες αργότερα, που ανακοινώνονται οι υποψηφιότητες για τα φετινά Όσκαρ, στην κατηγορία του καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού, μαζί με το Hold my Hand της Lady Gaga και το Lift me Up της Ριάνα, υπάρχει και το ινδικό Naatu Naatu που ακούγεται στο RRR. Ήχος που ξεσηκώνει, θέαμα που συνεπαίρνει, χορογραφία που σε σηκώνει από τον καναπέ και έχει όλα τα φόντα για να γίνει trend στο TikTok. Πληκτρολογήστε Naatu Naatu στο TikTok και θα δείτε ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο να μιμούνται τις κινήσεις της χορογραφίας, αλλά τώρα που βρισκόμαστε στην σεζόν των βραβεύσεων, βλέπουμε πως και η βιομηχανία του Χόλιγουντ ακολουθεί τον ρυθμό του RRR και ινδικής μουσικής, καθώς της απονεμήθηκαν ήδη Χρυσή Σφαίρα και Critics’ Choice Award στην αντίστοιχη κατηγορία. Το ίδιο βράδυ, στήθηκα μπροστά στην τηλεόραση και πέρασα ένα γεμάτο τρίωρο στο Netflix, δίχως να θέλω να πατήσω το κουμπί της παύσης για ένα μικρό διάλειμμα.
Έγερση, βρυχηθμός, εξέγερση
Πριν καν ξεκινήσει η ταινία, εμφανίζονται δύο disclaimer. Το πρώτο αφορά την πρόθεση του σκηνοθέτη Ες. Ες. Ρατζαμούλι και των τεχνικών της ταινίας «να μην πληγώσουν τα συναισθήματα κανενός ή να προσβάλλουν τυχόν παραδόσεις ή τις απόψεις». Ήδη ο Ρατζαμούλι προσπαθεί να κρατήσει αποστάσεις από πολιτικά και εθνικιστικά ζητήματα στο εσωτερικό της Ινδίας. Το δεύτερο: «Κανένα ζώο ή πτηνό δεν κακοποιήθηκε στην διάρκεια των γυρισμάτων. Άλογα, βοοειδή, πουλιά, τίγρεις, αρκούδες, λεοπαρδάλεις, ελάφια, ψάρια και φίδια έχουν δημιουργηθεί ψηφιακά», καθησυχάζοντας έτσι τους ζωόφιλους και τα θρησκευτικά αισθήματα των Ινδών λόγω της ιερότητας των ζώων ανά φυλές και θρησκείες.
Η πρώτη σκηνή περιλαμβάνει την ιδέα πίσω από την ταινία. Βρισκόμαστε στα 1920. Η γυναίκα του Βρετανού κυβερνήτη της Ινδίας αγοράζει ένα μικρό κορίτσι από μια φυλή της Ινδίας και η μητέρα του προσπαθεί να τους σταματήσει.΄Ένας στρατιώτης ετοιμάζεται να την πυροβολήσει, αλλά ο Άγγλος κυβερνήτης τον σταματάει και επιδίδεται σε ένα ρατσιστικό κρεσέντο: «Αντιλαμβάνεσαι την αξία αυτής της σφαίρας; Κατασκευάστηκε σε ένα αγγλικό εργοστάσιο από αγγλικά μέταλλα. (…) Μέχρι να φτάσει στο όπλο σου, κόστισε μία λίρα. Και θες να την σπαταλήσεις σε ένα καφέ σκουπίδι;». Το μικρό κορίτσι που κλαίει στο αμάξι σαστίζει. Η κάμερα κεντράρει γρήγορα στα πρόσωπα των συγγενών της φυλής. Η μητέρα κείτεται στο έδαφος και ο σκηνοθέτης κάνει κοντινό στα αιματοβαμμένα νομίσματα. Ο Φώσκολος θα ζήλευε πολύ.
Η δεύτερη σκηνή εισάγει τον ανυποψίαστο – για το τι πρόκειται να ακολουθήσει – θεατή στον έναν από τους δύο πρωταγωνιστές, τον Ράτζου, ο οποίος ανήκει στις αστυνομικές δυνάμεις των Βρετανών. Για τους Ινδούς, αποτελεί προδότης. Ο προϊστάμενος του ζητάει να συλλάβει κάποιον από ένα πλήθος χιλιάδων διαδηλωτών που έχουν περικυκλώσει το αστυνομικό τμήμα στο οποίο υπηρετεί. Ο Ράτζου ορμάει στο πλήθος, χτυπάει με το μπαστούνι του τον όχλο που τον καταπλακώνει, σέρνεται στο έδαφος. Ο όχλος τον χτυπάει, μα δεν νιώθει πόνο. Ακούραστος και ρωμαλέος, σπρώχνει στο γκρεμό τους διώκτες τους, περνάει μέσα από τις φωτιές και εκτελεί με επιτυχία τη διαταγή. Ο όχλος διασκορπίζεται και κερδίζει την εμπιστοσύνη των Βρετανών να εντοπίσει τον άντρα που θα προσπαθήσει να απαγάγει το κορίτσι της πρώτης σκηνής.
Η τρίτη σκηνή μάς εισάγει στον δεύτερο πρωταγωνιστή, τον Μπιμ. Ένας λύκος τον κυνηγάει σε ένα δάσος. Ο Μπιμ τρέχει ξυπόλυτος, τον οδηγεί στην παγίδα που του έχει στήσει, μόνο που έχει εντοπίσει τις πατημασιές μιας τίγρης που εμφανίζεται από το πουθενά. Ο Μπιμ θα τα βάλει με την τίγρη, θα μονομαχήσει μαζί της, στο τέλος, όμως θα καταφέρει να την κοιμίσει, προκειμένου να την χρησιμοποιήσει για τους σκοπούς του σχεδίου του. Και ύστερα, μεταφερόμαστε στο Νέο Δελχί, όπου ο Μπιμ προσπαθεί να κρατήσει μυστική την ταυτότητά του. Μέχρι που έρχεται η στιγμή της συνάντησης με τον Ράτζου, όταν προσπαθούν να σώσουν ένα παιδάκι από ένα τρένο που μεταφέρει πετρέλαιο με πέρα από κάθε φαντασία απίστευτες κινηματογραφικές και αφηγηματικές τεχνικές που κάνουν τους δημιουργούς των χολιγουντιανών blockbuster να τρίβουν τα μάτια τους και να κλέβουν ιδέες. Οι δύο άγνωστοι γίνονται αχώριστοι, δίνουν τα χέρια τους κάτω απ’ το νερό, χτίζουν ένα ιδιαίτερο bromance και τότε, εμφανίζεται ο τίτλος της ταινίας, ένα αρκτικόλεξο των λέξεων Rise, Roar, Revolt. Βρισκόμαστε στο 40ο λεπτό.
Από το Bollywood στο Tollywood
Το RRR αποτελεί την πιο ακριβή παραγωγή στην ιστορία του ινδικού σινεμά, με προϋπολογισμό 72 εκατομμύρια δολάρια, με γυρίσματα σε Ινδία, Βουλγαρία και Ουκρανία (το Naatu Naatu γυρίστηκε στην επίσημη κατοικία του Ουκρανού Προέδρου Βολόντιμιρ Ζελένσκι το 2021). Και πώς να μην κοστίζει τόσο ακριβά; Άλλωστε, η λογική και το μέτρο δεν ανήκουν στα ατού της ταινίας. Από τα ειδικά εφέ των ζώων και των πολεμικών σκηνών μέχρι τις απότομες εναλλαγές των συναισθημάτων, τα μουσικοχορευτικά νούμερα και τα τραγούδια με τους cheesy, γλυκανάλατους και διδακτικούς στίχους που λειτουργούν ως προοικονομία στην εξέλιξη της ταινίας, το RRR δεν κάνει οικονομία σε τίποτα· ούτε σε συναίσθημα, ούτε σε εντυπωσιασμό. Δράση, κυνηγητό, μελόδραμα, περιπέτεια, ιστορικό δράμα, μάχες, μιούζικαλ απαρτίζουν την τρίωρη διάρκεια της ταινίας.
Μέχρι στιγμής, γνωρίζαμε το Μπόλιγουντ, την κινηματογραφική βιομηχανία της Βομβάης με κύρια γλώσσα τα Χίντι. To RRR, όμως, ανοίγει στο Χόλιγουντ, στο Netflix και σε όλους εμάς τον κόσμο του Tollywood. Με κεντρικό σημείο τα κρατίδια του Άντρα Πραντές και της Τελανγκάνα, το Tollywood μιλάει Τελούγκου. Εδώ και δεκαετίες, Ινδοί σκηνοθέτες έχουν προσπαθήσει αρκετές φορές να τεθούν αντιμέτωποι με την πρόκληση της ποικιλομορφίας των πολιτισμών και των γλωσσών που απαρτίζουν το ινδικό κράτος, δημιουργώντας τις «παν-ινδικές» ταινίες με θεματολογίες που «αγγίζουν» όλους τους Ινδούς και όχι αποκλειστικά μία εθνοτική ομάδα. Από τη στιγμή που οι ταινίες του Μπόλιγουντ ήταν πιο εμπορικά επιτυχημένες, καθώς τα Χίντι είναι πιο διαδεδομένα από τα Τελούγκου, τα Ταμίλ και άλλες γλώσσες της Ινδίας.
Το momentum άλλαξε για το Tollywood μετά τα δύο μέρη του blockbuster του Ες.Ες. Ρατζαμούλι, Baahubali, το οποίο γυρίστηκε ταυτόχρονα στα Τελούγκου και στα Τάμιλ, μεταγλωττίστηκε στα Χίντι και αποτέλεσε την πρώτη ινδική ταινία που βρέθηκε στις υποψήφιες κατηγορίες των Saturn Awards. Δημοσιεύματα του ξενόγλωσσου ινδικού τύπου αναφέρουν πως το 2021 ήταν η χρονιά που το Tollywood «έκλεψε» τα πρωτεία της εμπορικότητας του Μπόλιγουντ. Η επιτυχία του RRR δεν αφήνει περιθώριο πως η επιτυχημένη χρονιά για το σινεμά της Νότιας Ινδίας συνεχίζεται, καθώς δικαιούται τον χαρακτηρισμό της «παν-ινδικής» ταινίας.
Παν-ινδική και παγκόσμια επιτυχία
Η έμπνευση για το RRR οφείλεται σε εθνικιστικά αίτια. Η διαίρεση του Άντρα Πραντές σε δύο κρατίδια για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους και η ολοένα αυξανόμενη εχθρότητα ανάμεσα στους δύο λαούς που μιλούσαν την ίδια γλώσσα και διασκέδαζαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο προβλημάτιζε για καιρό τον σκηνοθέτη της ταινίας, καθώς κατάγεται από εκείνα τα μέρη.
«Αυτό λοιπόν περνούσε από το μυαλό μου: αν μπορώ να πω μια ιστορία που να τους δείχνει να είναι ενωμένοι αντί να μαλώνουν», δήλωσε στο Variety. Τότε, πήρε την ιστορία δύο επαναστατών, του Κόμαραμ Μπιμ από την Τελανγκάνα και του Σιταράμα Ράτζου από το Άντρα Πραντές, κράτησε τα κοινά τους στοιχεία, καθώς και οι δύο ενεργούσαν στην πραγματική τους ζωή για την αποτίναξη του βρετανικού αυτοκρατορικού ζυγού, και τους ένωσε μυθοπλαστικά στο RRR.
Ο παροξυσμός των Ινδών για την ταινία έστρεψε τα βλέμματα των Αμερικανών διανομέων στην ινδική αγορά. Ο εντυπωσιασμός για την ταινία μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα. «Αυτό που νομίζω ότι είναι εκπληκτικό (στο RRR) είναι το συναίσθημα που προκαλεί, σε συνδυασμό με το θέαμα. Και θα έλεγα ότι μέσα σε πέντε χρόνια, (η ψηφιακή διανομή) έχει κάνει περισσότερα για την ποικιλομορφία και την πρόσβαση σε διαφορετικές, διεθνείς ταινίες απ’ ό, τι το Χόλιγουντ σε πενήντα χρόνια», είπε ο Τζο Ρούσο των «Εκδικητών». Σε τουιτ της, η πρώην υπεύθυνη επικοινωνίας της Warner Bros. Τζοάνα Φουέντες «ανεβάζει» βίντεο από την προβολή της ταινίας στο Χόλιγουντ, όπου οι θεατές σηκώνονται από τις θέσεις τους για να χορέψουν το Naatu Naatu. Πρωτόγνωρα πράγματα!
Η υποψηφιότητα του RRR μέσω του τραγουδιού του στα φετινά Όσκαρ σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο για το ινδικό σινεμά, καθώς είναι η πρώτη φορά που προϊόν του ινδικού κινηματογράφου βρίσκεται υποψήφιο σε διαφορετική κατηγορία πέραν της ξενόγλωσσης ταινίας και του ντοκιμαντέρ. Ωστόσο, αμφιβάλλω αν έχει η νίκη του έχει τόση σημασία όσο το ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός που έχει προξενήσει, καθώς με αυτόν καταρρίπτεται ένα στερεότυπο πως τα «δυτικά» μάτια δεν είναι συνηθισμένα να διαχειριστούν ένα campiness περιπέτειας, μαζί με μια επική εξτραβαγκάντζα που περιλαμβάνει ομοερωτικά bromances, πατριωτικές φανφάρες (Άγγλοι αποικιοκράτες ίσον Ναζί), άγριες σκηνές μάχης με slow-motion, πομπώδεις διαλόγους και σουπερηρωικές διασώσεις. Ένα είναι σίγουρο. Πως το RRR δεν φοβάται την εξτραβαγκάντζα που κουβαλάει. Την χαίρεται και την ανατροφοδοτεί διαρκώς. Γι’ αυτό και το Χόλιγουντ σκάει από τη ζήλια και τον θαυμασμό του και εμείς δεν πατάμε pause στο Netflix. Είμαστε αχόρταγοι για θέαμα.