Ο Πέτρος Κλαμπάνης σερβίρει το τσάι στο καθιστικό, μαζί με ένα μπολ με μερικά μπισκότα. Παραδέχεται πως είναι η αδυναμία του τον τελευταίο καιρό. Στο στούντιό του στην Κηφισιά κόβει βόλτες ο σκύλος του ο Ζισκάρ ανάμεσα στο πιάνο, στα ντραμς και στα τρία κοντραμπάσα, το καθένα με τη δική του ιστορία. Κάθεται δίπλα στο πιο παλιό απόκτημά του, ενώ πάνω στην αριστερή πλευρά του πιάνου στηρίζεται ένα κοντραμπάσο από τη Ρουμανία που διπλώνει. Απέναντι είναι ένα άλλο, που σε έναν σταθμό της Νέας Υόρκης, στην οποία πηγαινοέρχεται, έσκασε από τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του κλιματιζόμενου μετρό και του καύσωνα της επιφάνειας. «Όταν βλέπεις μια οικοδομή, δεν σκέφτεσαι τα θεμέλια, γιατί η προσοχή σου επικεντρώνεται στο περιτύλιγμα. Το κοντραμπάσο είναι η ραχοκοκαλιά της τζαζ. Είμαι προκατειλημμένος, το ξέρω».
Τζαζ και παράδοση
Από μικρή ηλικία, στο νησί της Ζακύνθου με τις μαντολινάτες και τη φωνητική μουσική παράδοση της αρέκιας, ο Πέτρος Κλαμπάνης διέθετε εξαρχής ένα ερέθισμα που θα τον οδηγούσε στο τώρα. «Ξεκίνησα με το κλασικό πιάνο και κάποια στιγμή άρχισα να πειραματίζομαι πολύ με την αρμονία. Δεν ήξερα τι έκανα, μου βγήκε κάπως φυσιολογικά. Το έπιασε η καθηγήτριά μου και στα δώδεκα μου έδινε ηχογραφήσεις τζαζ με Μάιλς Ντέιβις και Τσικ Κορία». Τι ακολούθησε μετά; Μουσικές εξερευνήσεις, σπουδές σε Αθήνα και Άμστερνταμ, μετανάστευση στη Νέα Υόρκη, συναυλίες σε όλο τον κόσμο, θερμές κριτικές από περιοδικά της τζαζ και έξι άλμπουμ· πιο πρόσφατο το Tora Collective, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες, μια σύμπραξη του ιδίου με τους Θωμά Κωνσταντίνου (ούτι, λαούτο), Γιώργο Κωτσίνη (κλαρίνο), τον Αυστριακό Κρίστιαν Ραντάλου (πιάνο), τον Ισραηλινό Ζιβ Ράβιτς (τύμπανα, ηλεκτρονικά και συμπαραγωγή) και την Αρετή Κετιμέ στο τραγούδι.
«Το Θαλασσάκι ήταν το πρώτο υιοθετημένο κομμάτι στο ρεπερτόριο του γκρουπ μου και ακολούθησε το Χαρικλάκι. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και αρκετή τριβή μεταξύ των δύο στιλ [σ.σ.: της τζαζ και της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής], ήθελα να κάνω ένα πρότζεκτ αφιερωμένο σε αυτόν τον διάλογο. Με τη βοήθεια του Θωμά Κωνσταντίνου, που έχει μια ωραία εποπτεία της ελληνικής μουσικής και παράδοσης, επιλέξαμε τραγούδια που συμπληρώνουν το ένα το άλλο και δημιουργούν μια παλέτα». Ο σπαρακτικός ήχος του κλαρίνου στα ηπειρώτικα Ξεχωρίσματα τιθασεύεται με τζαζ ηχοχρώματα. Το Μενεξέδες και ζουμπούλια ακουμπά στις πολίτικες ρίζες του και η φωνή της Αρετής Κετιμέ αναδεικνύεται με τη λεπτότητα της ενορχήστρωσης, ενώ το Χαρικλάκι του Παναγιώτη Τούντα, το πιο πρόσφατο κομμάτι που εντοπίζεται στη ρεμπέτικη παράδοση της Σμύρνης, αποκτά έναν groove ήχο, αναδεικνύοντας την αδιάσπαστη δυναμική κατάσταση που υπάρχει ανάμεσα στα μουσικά είδη.
Από τα δέκα κομμάτια του δίσκου, τα τρία αποτελούν πρωτότυπες συνθέσεις. Μάλιστα, το South by Southwest ήταν ένα μελωδικό μοτίβο που είδε στον ύπνο του και, όταν σηκώθηκε, έτρεξε στο πιάνο να το καταγράψει. Ήταν η πρώτη φορά που του συνέβαινε κάτι τέτοιο, όπως ήταν και η πρώτη φορά που δεν είχε ένα συγκεκριμένο πρότυπο στο μυαλό του για το πώς οραματίζεται έναν δίσκο. Μου εξηγεί ότι το Tora Collective εξελίχθηκε με κάποιον τρόπο εν αγνοία του.
Η βοήθεια του χρόνου
Θέλω πολύ να μάθω ποια είναι τα ακούσματα που διαμόρφωσαν τις συνθέσεις του Πέτρου Κλαμπάνη. Μου αναφέρει ξανά τον Ντέιβις, τον Κολτρέιν, τη fusion μουσική, τη βραζιλιάνικη μπόσα νόβα, την τεχνικά πολύπλοκη μπίμποπ του ’40 και το ελληνικό έντεχνο· για την ακρίβεια, τις συνθέσεις του Αρμένιου ουτίστα Άρα Ντικτζιάν με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη. «Η μουσική του έχει συνάφεια με το Tora, έχει τον διάλογο στα αυτιά και στη μουσική του». Ουσιαστικά, όμως, ανακάλυψε την ελληνική μουσική στην Αστόρια, όταν για λόγους βιοπορισμού έπαιζε μπασοκίθαρο σε ένα ρεμπέτικο τρίο. «Κατάλαβα ότι ήταν ένα χαρακτηριστικό το οποίο φέρω και πρέπει να το μοιραστώ με τον τρόπο που ξέρω».
Η τζαζ λοιπόν είναι το μέσο του. «Είναι μια ελεύθερη μορφή έκφρασης που κάθε φορά σε εκπλήσσει, όταν συμβαίνει επιτυχημένα. Σε πιάνει από τα μούτρα και δεν σε αφήνει. Είναι απρόβλεπτη, σαν ένα φαινόμενο της φύσης που δεν ξέρεις πού θα καταλήξει». Μπορεί αυτό το force majeure της τζαζ να τον κομπλάρει μερικές φορές; «Μπορείς να μπλοκάρεις, φυσικά. Υπάρχουν μέρες που είμαι κουρασμένος ή που δεν πηγαίνουν τόσο καλά όσο νόμιζα, γιατί μου έχει τύχει να γράψω κάτι, αλλά να έχω την αίσθηση ότι δεν πάει καλά. Όταν το ακούω με μια απόσταση, νιώθω καλύτερα». Σχολιάζω ότι περιγράφει ένα αυτοσαμποτάζ. «Αναμφίβολα», απαντάει και γελάει. «Ο καλύτερος τρόπος για να είσαι και δημιουργός και ακροατής, είναι ο χρόνος».
Προσφορά από αυτόν τον τόπο
Μέσα σε αυτά τα χρόνια που ασχολείται με την τζαζ, θυμάται μια συναυλία, το 2014, στη Σενζέν της Κίνας, όπου το κοινό αντιμετώπιζε τον ίδιο και τους μουσικούς ως εξωτικά φρούτα, την ίδια χρονιά σε ένα φεστιβάλ μαρίμπας (κρουστό όργανο που η όψη του παραπέμπει σε ξυλόφωνο), όπου ο κόσμος έβλεπε την τζαζ με μια διαφορετική οπτική, και μια συναυλία στην πλατεία του Πύργου της Τήνου το καλοκαίρι. Γίνεται πάντα κατανοητή η γλώσσα της μουσικής του; «Εξαρτάται από το κοινό, αλλά η μουσική μεταφράζεται. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος μυημένος ακροατής της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής ή της τζαζ για να απολαύσει μια παράσταση. Ο κόσμος είναι αρκετά ανοιχτός και περίεργος όταν ακούει μια μουσική ακρόασης, όπου απολαμβάνει τη λεπτομέρεια, το ηχόχρωμα, τις εναλλαγές. Νομίζω ότι είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που προσπαθούμε να αναδείξουμε με τον τρόπο μας και τα οποία μπορούν να πιάσουν οποιοδήποτε κοινό, σε οποιοδήποτε σημείο του χάρτη. Έτσι μου αρέσει να βλέπω τη μουσική μου. Σαν μια μικρή προσφορά από αυτόν τον τόπο σε αυτό που ονομάζουμε παγκόσμια μουσική γλώσσα». Η συζήτησή μας τελειώνει κάπου εδώ, αλλά ο Πέτρος Κλαμπάνης δεν έχει αγγίξει τα μπισκότα που παίνευε τόσο για τη νοστιμιά τους.
Όση ώρα φωτογραφίζεται παίζοντας μουσική με το κοντραμπάσο του, ο Ζισκάρ τα καταβροχθίζει.
ΙΝFO → Το Tora Collective κυκλοφορεί στις ψηφιακές πλατφόρμες από την enja και την ΠΚmusic και είναι διαθέσιμο σε βινύλιο μέσω του bandcamp του Πέτρου Κλαμπάνη.