Στην αρχή δυσκολεύομαι να εντοπίσω την έδρα των υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) στην οδό Πειραιώς. Εκπαιδευμένος στη στερεοτυπική εικόνα που όλοι έχουμε για τα κτίρια που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες, προσπερνώ το σύγχρονο κτίριο που παλιότερα φιλοξενούσε ένα μεγάλο ιδιωτικό κολέγιο, επειδή ακριβώς δεν μπορώ να τσεκάρω τα κουτάκια του κλισέ: ψάχνω ασυνείδητα κάποιο αδιάφορο, κακογερασμένο κτίριο με βρόμικα, θαμπά τζάμια κι εκείνο το θλιβερό κίτρινο φως που έχεις την εντύπωση ότι δεν σβήνει ποτέ. Και τις λερές εισόδους με τις πολυκαιρισμένες ανακοινώσεις που κρέμονται ακόμα από τα ταλαιπωρημένα σελοτέιπ ή με τις μισοσκισμένες αφίσες για κάποια απεργία. Τα στερεότυπα είναι άτιμο πράγμα, κι αυτό μου κοστίζει μερικές αχρείαστες βόλτες στα στενά της Καλλιθέας και του Μοσχάτου. Αλλά κάποια στιγμή βρίσκομαι να τσεκάρω την ταυτότητά μου στην είσοδο αυτής της ψηφιακής «υπερ-εφορίας», που δεν θυμίζει σε τίποτα Δημόσιο. Εσωτερικά το κτίριο δεν είναι κάποιο αριστούργημα της αρχιτεκτονικής, αλλά είναι εντυπωσιακά ευρύχωρο, με άνετους κοινόχρηστους χώρους κι ένα λογικό πλήθος εργονομικών γραφείων που εξασφαλίζουν πιθανότατα το πιο υγιεινό και ευχάριστο περιβάλλον εργασίας σε όλο τον δημόσιο τομέα σήμερα. Οι νέες εγκαταστάσεις διαθέτουν την απαραίτητη χωροταξική και υλικοτεχνική υποδομή για την υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου εξυπηρέτησης των πολιτών, μέσω τηλεδιασκέψεων, βιντεοκλήσεων, τηλεφωνικών διασκέψεων, προγραμματισμένων ραντεβού σε προκαθορισμένους χώρους, που εξασφαλίζουν τόσο τον σεβασμό στην ιδιωτικότητα του πολίτη όσο και τη διαφάνεια κατά τις συναλλαγές του με την ΑΑΔΕ.
Την ίδια στιγμή, ένα στεγασμένο αίθριο διαχέει άπλετο φυσικό φωτισμό, που σε συνδυασμό με τις προσεκτικές τοποθετήσεις φυτών εσωτερικού χώρου διαμορφώνουν μια εντελώς διαφορετική εργασιακή «θερμοκρασία». Ενώ το άρτια εξοπλισμένο αμφιθέατρο, χωρητικότητας 200 και πλέον ατόμων, αποτελεί έναν επιπλέον δείκτη της φιλοδοξίας του νέου ψηφιακού επιτελείου της ΑΑΔΕ. Όλα αυτά συμβάλλουν σε ένα πρωτοφανές για δημόσιο οργανισμό κλίμα ευταξίας και γαλήνης. «Έχει ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα ώστε οι κτιριακές εγκαταστάσεις που επιλέγονται για τη στέγαση των υπηρεσιών μας να διασφαλίζουν τόσο χωρική και λειτουργική επάρκεια, όσο και ένα υγιεινό και ευχάριστο περιβάλλον εργασίας για όλους», δηλώνει στο «Κ» ο επικεφαλής της ΑΑΔΕ, Γιώργος Πιτσιλής. «Χαρακτηρίζονται από βιοκλιματικό σχεδιασμό και ενεργειακή ευφυΐα, αξιοποιούν τις νέες πρακτικές ενός “πράσινου” σχεδιασμού, στον οποίο συνυπάρχουν το περιβάλλον και η ενέργεια, προσφέροντας ταυτόχρονα αισθητική προβολή στον δημόσιο χώρο. Τα νέα κτίρια διαθέτουν όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τις βέλτιστες πρακτικές που διασφαλίζουν το καλύτερο δυνατό εργασιακό περιβάλλον και, φυσικά, καινοτόμες τεχνολογικές υποδομές, ενώ ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην προστασία και την ασφάλεια των εργαζομένων».
Από τον ΕΟΤ στην ΑΣΚΤ
Τη μεγάλη διαφορά στον χώρο κάνουν τα 152 έργα τέχνης της Συλλογής Αποφοίτων του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), τα οποία έχουν μετατρέψει το ψηφιακό στρατηγείο της ΑΑΔΕ σε ένα άτυπο κέντρο προβολής της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ξεχάστε τις κιτρινισμένες αφίσες του ΕΟΤ από τα μακρινά ’70s με «φυσικές ομορφιές της πατρίδας μας» σε βρόμικους τοίχους ή πρόχειρα κολλημένες πίσω από ξεχαρβαλωμένες πόρτες.
Την ιδέα είχε το 2021 ο ίδιος ο κ. Γιώργος Πιτσιλής, όταν αναζήτησε τον πρύτανη της ΑΣΚΤ, Νίκο Τρανό, και του πρότεινε να φιλοξενήσουν έργα φοιτητών της στο νέο κτίριο των υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της ΑΑΔΕ. «Η ιδέα ήταν απλή», εξηγεί ο διοικητής της ΑΑΔΕ, «να συναντηθούν στον ίδιο χώρο η καλλιτεχνική δημιουργία, και μάλιστα από νέους καλλιτέχνες, με την ψηφιακή καινοτομία και τη δημιουργία υπηρεσιών προς τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και το κοινωνικό σύνολο». Μέσα σε λίγους μήνες η ιδέα έγινε σχέδιο και το σχέδιο πράξη. «Πάνω από 160 έργα τέχνης φιλοξενούνται σήμερα στους χώρους του νέου κτιρίου, δίνοντας ζωή, χρώμα και συναίσθημα, προσφέροντας στους εργαζομένους και κυρίως στους επισκέπτες ένα περιβάλλον ποιοτικά πολύ διαφορετικό από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως στερεοτυπική εικόνα κτιρίου που στεγάζει δημόσιες υπηρεσίες».
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ΑΣΚΤ εξασκείται στην εξωστρέφεια και συναντά εργαζομένους του δημόσιου τομέα και επισκέπτες σε υπουργεία και υπηρεσίες του κράτους, αναβαθμίζοντας σημαντικά την εμπειρία της επαφής του πολίτη με την ελληνική γραφειοκρατία. Η αρχή έγινε το καλοκαίρι του 2012, όταν ο τότε νέος υφυπουργός Παιδείας Θεόδωρος Παπαθεοδώρου συνεργάστηκε με τον τότε πρύτανη και σημερινό αντιπρύτανη Γιώργο Χαρβαλιά για να υλοποιηθεί η ιδέα της μεταφοράς και της εγκατάστασης μιας έκθεσης μεγάλης κλίμακας και διάρκειας στους ισόγειους, κοινόχρηστους χώρους υποδοχής και εκδηλώσεων του Υπουργείου Παιδείας στο Μαρούσι. Τα έργα βγήκαν από τους χώρους αποθήκευσης – αρχειοθέτησης της Συλλογής της ΑΣΚΤ και αναπτύχθηκαν σε μια πολυφωνική έκθεση. Τους επόμενους μήνες, 230 έργα από τη συλλογή της σχολής, μεταξύ των οποίων έργα των πρόσφατων αποφοίτων – ζωγραφικής, γλυπτικής, εγκαταστάσεις, χαρακτικά, σχέδια και φωτογραφίες– υποδέχονταν εργαζομένους και επισκέπτες. Σήμερα υπολογίζονται σε περισσότερα από 800. Η συνεργασία με την ΑΑΔΕ είναι ο πιο πρόσφατος κρίκος στην αλυσίδα συμπράξεων της ΑΣΚΤ με δημόσιους φορείς· εν τω μεταξύ, έργα αποφοίτων της εκτίθενται στα Υπουργεία Οικονομικών και Μετανάστευσης και Ασύλου. Όσον αφορά την ΑΑΔΕ, έργα σπουδαστών της ΑΣΚΤ φιλοξενούνται, εκτός από το ψηφιακό κέντρο της οδού Πειραιώς, και στα τέσσερα από τα έξι νεοσύστατα Ελεγκτικά Κέντρα όπου εκτίθενται άλλες 88 δημιουργίες.
Μια απρόβλεπτη συνάντηση
«Τα έργα των αποφοίτων μας, παρότι ανήκουν στην πρώτη διαμορφωτική περίοδο της μαθητείας τους στην ΑΣΚΤ», σημειώνει ο κ. Γιώργος Χαρβαλιάς, «εγγράφουν και φέρουν συχνά μια ισχυρή, αδιαπραγμάτευτη αλήθεια που συνδέεται με την απόφασή τους να γίνουν καλλιτέχνες και τον αδιαπραγμάτευτο χαρακτήρα της νεότητάς τους. Παρά τις όποιες πιθανές επιδράσεις έχουν δεχθεί και αφομοιώσει δημιουργικά στο προσωπικό τους έργο, απηχούν πολύτροπες, πολυφωνικές διαδρομές, καλλιτεχνικές τάσεις, εκφραστικούς ψυχισμούς που κατακλύζονται από το σύγχρονο αίσθημα του κόσμου στον οποίο οι νέοι καλλιτέχνες της σχολής ζουν, μετέχουν, διεκδικούν δυναμικά και εκφραστικά να αλλάξουν. Αυτή η αυθόρμητη, απρόσμενη επαφή του κοινού με τα σύγχρονα έργα των αποφοίτων της ΑΣΚΤ δεν λειτουργεί εξωραϊστικά ή διακοσμητικά για τον χώρο –δεν ήταν αυτός ο στόχος μας–, λειτουργεί πραγματικά ως απρόβλεπτη συνάντηση, επαφή, διεγείροντας μια λεπτή, σύνθετη διεργασία που εγγράφεται με τον τρόπο της στην καθημερινή εμπειρία».
Αν η μεταστέγαση των υπηρεσιών σε σύγχρονους χώρους σηματοδοτεί μια αποφασιστική στροφή της ΑΑΔΕ προς την ταχύτερη και καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ελεγκτικού έργου, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό της υπηρεσίας είναι ένα δεύτερο κρίσιμο στοίχημα που «τρέχει» παράλληλα τα τελευταία χρόνια. Μέσω της Φορολογικής και Τελωνειακής Ακαδημίας (ΦΟ.Τ.Α.), κάθε χρόνο σχεδιάζονται και υλοποιούνται πληθώρα στοχευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σύγχρονης, ασύγχρονης και μεικτής μορφής (blended learning) για την ενίσχυση των ικανοτήτων των εργαζομένων, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του σύγχρονου ψηφιακού περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα –κι αυτό αποτελεί μια πραγματική καινοτομία για το Δημόσιο– από το 2019 προσφέρεται στους νεοεισερχόμενους υπαλλήλους της ΑΑΔΕ υποχρεωτική εισαγωγική εκπαίδευση, διάρκειας περίπου εννέα μηνών, που περιλαμβάνει τόσο θεωρητικό όσο και πρακτικό μέρος, προκειμένου να υποστηριχθούν ως προς την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους.
Φεύγοντας από το ψηφιακό «υπερ-κέντρο» της οδού Πειραιώς, αλλά και λίγα λεπτά μετά από μια επίσκεψη στο Ελεγκτικό Κέντρο της ΑΑΔΕ στο Μοσχάτο, αναθεώρησα τη διαδεδομένη ιδέα ότι το (ελληνικό) Δημόσιο δεν αλλάζει. Το Δημόσιο αλλάζει όταν επενδύσουμε σε αυτό· και σε οικονομικούς, και σε ανθρώπινους πόρους. Κι όταν όσοι το υπηρετούν και βρίσκονται σε κρίσιμες θέσεις μπορούν να σκεφτούν και έξω από το κουτί.