«Έχει τρία αυτοκίνητα που θέλουν να τον προσπεράσουν»… ακούμε τον εκφωνητή να λέει με τρεμάμενη φωνή. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, η Alfa Romeo του Γκουάνγιου Τζόου έρχεται σε επαφή με τη Μercedes του Τζορτζ Ράσελ: το μονοθέσιο του Κινέζου πιλότου τουμπάρει, η πίστα του Σιλβερστόουν γεμίζει σπινθήρες, οδηγός και αυτοκίνητο σέρνονται ανάποδα, εκτινάσσονται στον αέρα και χτυπούν στον τοίχο μετά από τρεις περιστροφές. Η σύγκρουση δεν είναι απλώς σφοδρή· είναι σοκαριστική. Πρόκειται για ένα ατύχημα που πάγωσε όλους όσοι παρακολούθησαν το Γκραν Πρι της Μεγάλης Βρετανίας στις 3 Ιουλίου του 2022.
Στην πραγματικότητα, τα πάντα εκτυλίχθηκαν τόσο γρήγορα, ώστε θεατές και τηλεθεατές να μην προλάβουν να καταλάβουν τι ακριβώς έγινε. Αργότερα, το σχετικό επεισόδιο του Drive to Survive, μέσα από ένα βασανιστικά αργό πλάνο, χρησιμοποιώντας την τεχνική του σλόου μόσιον, έδειξε την πραγματική έκταση της σύγκρουσης. «Συνήθως σκέφτεσαι τον εαυτό σου και ότι αυτό ήταν το τέλος του αγώνα για σένα», λέει στην κάμερα ο Βρετανός πιλότος που συμμετείχε στο τρακάρισμα. «Εγώ όμως μονολογούσα: “Θεέ μου, αυτό είναι ένα τρομακτικό ατύχημα”».
Υπό κανονικές συνθήκες λοιπόν, και αν κάποιος παρακολουθούσε ζωντανά το Γκραν Πρι, το μοναδικό πράγμα που θα έβλεπε θα ήταν τους ιθύνοντες να έχουν μαζευτεί γύρω από το μονοθέσιο του Γκουάνγιου Τζόου. Στο επιτυχημένο docuseries του Netflix όμως, μια σκηνή αγωνιστικής δράσης αποκτά δραματικό βάρος· μια διοργάνωση του μηχανοκίνητου αθλητισμού, δηλαδή, μεταμορφώνεται σε ένα σκηνοθετημένο υπερθέαμα. Σίγουρα, μπορεί να εντοπίσει κανείς πολλά μειονεκτήματα, όπως το γεγονός ότι δεν υπάρχει η αγωνία της στιγμής ή του αποτελέσματος, η τεράστια απήχηση όμως της εν λόγω σειράς ντοκιμαντέρ εγείρει ένα καίριο ερώτημα: μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο είδος ψυχαγωγίας;
Ένα σύνθετο υπερθέαμα
Το Drive to Survive κατάφερε να ανανεώσει το ενδιαφέρον του κοινού για τη Φόρμουλα 1 μέσα από τους έξι κύκλους του. H πρώτη σεζόν προβλήθηκε το 2019 και αφορούσε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 2018, ενώ η έβδομη θα προβληθεί τον ερχόμενο Φεβρουάριο και θα αφορά το φετινό, που ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο. Με βάση τα στατιστικά που δίνει το επίσημο σάιτ της διοργάνωσης, το 2021 ήταν μια εξαιρετική χρονιά σε επίπεδο τηλεθέασης αλλά και κοινωνικών δικτύων. Πιο συγκεκριμένα, συνολικά 445 εκατ. θεατές παρακολούθησαν τα Γκραν Πρι και η Φόρμουλα 1 ήταν το ετήσιο αθλητικό γεγονός με τη μεγαλύτερη διάδραση στα σόσιαλ μίντια, παρουσιάζοντας αύξηση 40% στους ακολούθους της.
Κανείς δεν μπορεί να πει με απόλυτη σιγουριά πόσο πολύ επηρέασε αυτά τα νούμερα το Drive to Survive, το γεγονός όμως ότι ανανεώνεται ανελλιπώς εδώ και έξι χρόνια, όντας ένα από τα πιο επιτυχημένα αθλητικά ντοκιμαντέρ της δημοφιλούς πλατφόρμας, μιλάει από μόνο του. Ίσως, μάλιστα, η άνοδος με γεωμετρική πρόοδο της δημοφιλίας της διοργάνωσης στα σόσιαλ μίντια να είναι πολύ πιο σημαντική από τους τηλεοπτικούς δείκτες. Άλλωστε, η καρδιά της νέας γενιάς θεατών χτυπά εκεί και όχι στη μικρή οθόνη. Επίσης, είναι σίγουρο πως η σειρά πέτυχε κάτι σπάνιο εδώ και αρκετές δεκαετίες: έκανε το αμερικανικό κοινό –ή έστω ένα μέρος του– να στρέψει το ενδιαφέρον του στις πίστες της Φόρμουλα 1.
Η συνταγή για να γίνει αυτό δεν ήταν απλή: το Drive to Survive δεν είναι ένα «στεγνό» ντοκιμαντέρ καταγραφής γεγονότων. Αντίθετα, μας μεταφέρει backstage στα επιτελεία των ομάδων, δημιουργεί κλίμα και ατμόσφαιρα, δραματοποιεί –πολλές φορές υπέρ το δέον βέβαια– καταστάσεις, αναζητά ήρωες και δεν διστάζει να φωτογραφίζει ως «κακούς» συγκεκριμένους οδηγούς και παράγοντες. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο λόγος της απουσίας του Μαξ Φερστάπεν από την τρίτη και την τέταρτη σεζόν. Ο Ολλανδός σούπερ σταρ της Φόρμουλα 1, τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής (2021, 2022, 2023), θεώρησε πως οι δημιουργοί της σειράς το «παρακάνουν» με τη μυθοπλασία και απείχε από την παραγωγή. Συμφώνησε, όμως, και επέστρεψε για την πέμπτη σεζόν, αφού έλαβε διαβεβαιώσεις ότι η σειρά θα προσπαθήσει να παραμείνει όσο πιο πιστή γίνεται στην πραγματικότητα.
Κάτι περισσότερο από Φόρμουλα 1
Το Drive to Survive παίζει πολύ συχνά με τα όρια· άλλες φορές νιώθεις ότι σου δίνει αποκλειστικό υλικό που συμπληρώνει την εικόνα και άλλες φορές έχεις την αίσθηση πως εξοκέλλει προς τη λογική της «κλειδαρότρυπας». Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, πάντως, γίνεται εθιστικό και ιδανικό για bingewatching. Ποιος δεν θέλει άλλωστε να βρεθεί μαζί με τους πιλότους σε πανάκριβα εστιατόρια της Νότιας Γαλλίας, όπου λαμβάνουν χώρα πολυτελή δείπνα που θα έκαναν ακόμα και δισεκατομμυριούχους να κοκκινίσουν από την υπερβολή; Όλα αυτά, βέβαια, δεν είναι κάτι περισσότερο από αλατοπίπερο, μια και ο βασικός πρωταγωνιστής παραμένει η αγωνιστική δράση, ακόμα και αν «σερβίρεται» με κάποιους μήνες καθυστέρηση. Μάλιστα, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τις τηλεοπτικές σειρές που τραβούν σε μάκρος και πολλές σεζόν, υπάρχουν δεκάδες χαρακτήρες οι οποίοι αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο, χωρίς η αφήγηση να περιορίζεται σε δύο-τρία μεγάλα ονόματα.
Το Drive to Survive παίζει πολύ συχνά με τα όρια· άλλες φορές νιώθεις ότι σου δίνει αποκλειστικό υλικό και άλλες φορές έχεις την αίσθηση πως εξοκέλλει προς τη λογική της «κλειδαρότρυπας».
«Εντάξει, συνέχιζε να πιέζεις», ακούγεται να λέει στον Λανς Στρολ, την ώρα του αγώνα, η φωνή από την ενδοεπικοινωνία. «Άσε με ήσυχο», απαντά φανερά εκνευρισμένος ο οδηγός της Aston Martin. Είναι 5 Μαρτίου του 2023 και βρισκόμαστε στον πρώτο γύρο για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Φόρμουλα 1 στο Γκραν Πρι του Μπαχρέιν. Λίγο πριν αρχίσει η αγωνιστική χρονιά, ο Καναδός πιλότος είχε έναν σοβαρό τραυματισμό κάνοντας ποδήλατο στην Ισπανία. Η σκηνή που παρακολουθούμε έρχεται αμέσως μετά τις δηλώσεις του πατέρα του οδηγού και ιδιοκτήτη της Aston Martin, Λόρενς Στρολ, ο οποίος παραδέχεται στην κάμερα ότι μπορεί να ανησυχεί ως γονιός, την ίδια όμως στιγμή οι τύχες της ομάδας κρέμονται από τα χέρια του γιου του. Στη συνέχεια ακούμε τον πιλότο της Aston Martin να λέει: «Είχα σπασμένο δάχτυλο, όποτε πατούσα το γκάζι ο πόνος χειροτέρευε».
Η σεκάνς θα μπορούσε να σταματήσει εκεί, αν μιλούσαμε για ένα τυπικό ντοκιμαντέρ. Το Drive to Survive όμως πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω, προσθέτοντας και λίγο «οικογενειακό δράμα» στο μείγμα, καθώς ο Λανς Στρολ δηλώνει πως «ο πόνος ήταν φριχτός, εγώ όμως σκεφτόμουν τον πατέρα μου. Ήλπιζα να του δώσω χαρά».
«Εντάξει, συνέχιζε να πιέζεις», ακούγεται να λέει στον Λανς Στρολ, την ώρα του αγώνα, η φωνή από την ενδοεπικοινωνία. «Άσε με ήσυχο», απαντά φανερά εκνευρισμένος ο οδηγός της Aston Martin.
Κάπως έτσι, μέσα σε λίγες στιγμές το πολύ επιτυχημένο docuseries του Netflix δίνει την αληθινή εικόνα της Φόρμουλα 1 πίσω από την αστραφτερή βιτρίνα: άμεση επικοινωνία όλων των εμπλεκόμενων μερών (ομάδες, οδηγοί, ιδιοκτήτες), τεράστιο άγχος, τραυματισμοί, πόνος, αγωνία, αλλά ακόμα και ανθρώπινα διλήμματα, ανάμεσα στο επιχειρηματικό καθήκον και στον ρόλο του πατέρα. Είναι πράγματα που δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε καθώς τα μονοθέσια αναπτύσσουν ταχύτητες μεγαλύτερες των 300 χλμ./ώρα στην ευθεία. Στιγμές, στιχομυθίες και εντάσεις που χρειάζονται μια «κρυφή» κάμερα για να καταγραφούν.
Εκτός από το να «ράβει» έξτρα υλικό στους αγώνες των μονοθέσιων, το ντοκιμαντέρ έχει και τη δυνατότητα να «κόβει» όλα όσα φαίνονται βαρετά: από ατέλειωτους γύρους όπου σχεδόν τίποτα δεν συμβαίνει μέχρι αγώνες όπου ο νικητής είναι ξεκάθαρος εξαρχής. Το κατά πόσο, όμως, αυτό είναι «καλό» ή «κακό» για το ίδιο το μηχανοκίνητο σπορ είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση, αφού στην εποχή του TikTok, όπου τα πάντα πρέπει να προσφέρουν γρήγορη ντοπαμίνη, αυτές οι επιλογές μπορεί να αποβούν δίκοπο μαχαίρι. Σίγουρα πάντως, ήταν πολλοί εκείνοι οι θεατές –όπως, δηλαδή, και ο γράφων– που είχαν αφήσει το νήμα της αφήγησης στις ηρωικές εποχές του Άιρτον Σένα και το έπιασαν ξανά με το Drive to Survive. Και αυτό είναι, προφανώς, τεράστια επιτυχία.
Για περισσότερη Φόρμουλα 1
Senna (2010) / Ό,τι καλύτερο σε ντοκιμαντέρ, από τον μετρ των sport docs Ασίφ Καπάντια.
Rush (2013) / Κινηματογραφική επιστροφή στα ’70s και στην ηρωική εποχή των Γκραν Πρι.
A life of speed: The Juan Manuel Fangio Story (2020) / Έργα και ημέρες του πέντε φορές πρωταθλητή της F1.
Schumacher (2021) / Απλό και συγκινητικό ντοκιμαντέρ για τον άτυχο θρύλο.
Project One (2023) / Φέρνοντας την τεχνολογία των μονοθέσιων στους δρόμους των πόλεων.