Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, φωτογραφιζόταν για τη συνέντευξη όταν έφτασα στο ραντεβού μας στην οδό Ηπίτου 8, στην Πλάκα.
Όλα έμοιαζαν διαφορετικά, σε μικρότερη κλίμακα, σε σχέση με το παρελθόν. Το καινούργιο «σπίτι» του Φεστιβάλ, νεοκλασική ανακαινισμένη κατοικία με χαμηλό ενοίκιο (6.000 ευρώ έναντι 23.000 για το προηγούμενο), φωτεινή, με αίθριο, ταράτσα με θέα.
Η διάθεση του σκηνοθέτη-διευθυντή χαλαρή και ευχάριστη. Κοίταξα τα πόδια του και διαπίστωσα ότι σε αυτή τη φωτογράφιση, σε αντίθεση με άλλες, είχε επιλέξει να φοράει παπούτσια. Το επισήμανα: «Σκέφτηκα μήπως είναι η αντισυμβατική πινελιά σας…». Γέλασε εγκάρδια. «Όχι, δεν θέλω να εμφανίζομαι ως αντισυμβατικός!… Συμβαίνει καμιά φορά να περπατάω ξυπόλυτος, αλλά από μια στιγμή και μετά αρχίζω να έχω πρόβλημα με τα πόδια μου. Όπως βλέπετε, όμως, έχω και το σακάκι μου εδώ!… Εξάλλου δεν είμαι στην ηλικία να εκτίθεμαι, να φαίνεται έτσι το δέρμα μου, ακάλυπτο…» Ο νέος επικεφαλής του πολύπαθου –μετά την αποπομπή του Γιώργου Λούκου– θεσμού διανύει τη δεύτερη χρονιά στη θέση αυτή. Ιδρυτής του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, με πολύχρονη θεατρική διαδρομή, υπογράφει φέτος το πρόγραμμα ενός φεστιβάλ με 127 παραγωγές, που αρχίζει την ερχόμενη Τετάρτη 31 Μαΐου, με την Εθνική Λυρική Σκηνή στη «Μαντάμα Μπαττερφλάι» του Πουτσίνι στο Ηρώδειο, και ολοκληρώνεται στις 19 Αυγούστου.
Η συζήτηση επέστρεφε συχνά στο παρελθόν. Όχι του Φεστιβάλ, αλλά του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Στα Ιλίσια όπου μεγάλωσε, στον ράφτη, αριστερό στις πεποιθήσεις πατέρα του, στις γειτονιές και στις αυλές της Αθήνας: «Μου άρεσε πάντα ο δρόμος. Οι διαδηλώσεις, οι ακτιβιστικές δράσεις, αλλά ποτέ τα κόμματα… Παλιά, όπου διαδήλωση και ο Βαγγέλης μέσα! Τώρα είμαι επιλεκτικός. Ήμουν με το ένα πόδι στην ανανεωτική Αριστερά και με το άλλο στην αναρχία». «Ποια ήταν η τελευταία πορεία στην οποία συμμετείχατε;» τον διακόπτω. «Ήταν μαζί με τα “μωρά” μου στους ώμους (σ.σ.: όπως αποκαλεί τρυφερά τα εγγόνια του από τον γιο του Μίλτο), τον Φάνη και τον Φοίβο, στο gay pride parade. Ζούμε σε επικίνδυνες εποχές, δύσκολες, όχι μόνο λόγω οικονομικών προβλημάτων. Πολιτικά μαίνεται ένας εμφύλιος. Κανονικότατος. Με χαρακτηρισμούς για τις πολιτικές επιλογές των ανθρώπων». «Κάποιοι καλλιεργούν τον εμφύλιο…» αντιτείνω. Απαντά με μια ερώτηση και μια διευκρίνιση: «Γιατί η Δεξιά δεν έχει την υπομονή και την αντοχή να τελειώσει η θητεία ενός άλλου κόμματος; Δεν υποστηρίζω τον ΣΥΡΙΖΑ με αυτό που λέω…»
Λειτουργήσατε ή λειτουργείτε υπό τη σκιά του Γιώργου Λούκου;
Πέρυσι υπήρχε η σκιά του Γιώργου Λούκου. Βέβαια το θετικό δεν ήταν η σκιά του. Η σκιά ήταν παράγωγο του εμφυλίου που υπάρχει στη χώρα. Το θετικό ήταν η Πειραιώς 260. Το Ηρώδειο έχει κουραστεί. Στην Πειραιώς παρουσιάστηκε ό,τι καινούργιο υπάρχει στην Ευρώπη. Η Πειραιώς μάς συνέδεσε με τον κόσμο, με το καινούργιο και το φρέσκο που συμβαίνει.
Δεν μιλάτε συχνά για τον προκάτοχό σας.
Μιλάω… Δεν θέλω να είμαι μέρος του εμφυλίου.
Σε συνέντευξή σας στο ΒΗΜαgazino επισημαίνετε μια σκηνή που σας έκανε εντύπωση από τη συνέντευξη Τύπου της documenta 14. Ο πρόεδρος της Γερμανίας, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ, κρατούσε σημειώσεις από την ομιλία του Άνταμ Σίμτσικ και πάτησε πάνω στο δικό του ίχνος για να μιλήσει…
Ναι. Ουσιαστικά πήρε τη σκυτάλη… Το είπα κι εγώ για τον Λούκο στην περσινή συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ. Δεν μου άρεσε καθόλου που βρήκα τη σκυτάλη πεταμένη στο έδαφος. Κι εγώ θέλω όταν τελειώσει η θητεία μου να παραδώσω στον επόμενο, να εξηγήσω στον επόμενο, να μεταφέρω ό,τι έμαθα, όποιες γνωριμίες απέκτησα.
Σε τι διαφέρει το φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ από άλλες προηγούμενες, καλές χρονιές του;
Εκείνο που με ενδιαφέρει κυρίως είναι η συνέχεια του Φεστιβάλ. Στην Ευρώπη υπάρχει κάτι σαν τρένο που ξεκινάει από το Εδιμβούργο, κάνει ενδιάμεσες στάσεις, πηγαίνει στην Αβινιόν, κατεβαίνει στον Νότο… Σε αυτή τη διαδρομή λοιπόν διαλέγεις από ένα γκουρμέ ράφι «προϊόντα» ανάλογα με την αισθητική, το γούστο, την ιδεολογία σου. Η λέξη «μοντέρνο» δεν μου λέει τίποτα. Πιστεύω στο σύγχρονο.
Αφιέρωμα στη Φολκσμπίνε, Μπομπ Γουίλσον, Καστελούτσι, ελληνικές συμμετοχές. Πολλά από αυτά τα έχουμε ξαναδεί…
Να τα πετάξω; Να φτιάξω μια μπλακ λιστ με τι έφερνε ο Λούκος και να μην τα φέρνω εγώ; Επιμένω: αυτός είναι εμφύλιος, δεν έχει να κάνει με την τέχνη. Δεν έκανα μπλακ λιστ σε κανέναν, αλλά ούτε είμαι και σωματείο να θέλω να δουλέψουν όλοι. Φεστιβάλ σημαίνει επιλογή των καλύτερων.
Έχετε μια στενή ομάδα συμβούλων-συνεργατών.
Όπως έχω μάθει να δουλεύω με πολύ καλούς ηθοποιούς, να έρχονται με ιδέες, να τους δίνω χώρο να τις αναπτύσσουν, το ίδιο κάνω και στο Φεστιβάλ. Απλώς από τις ιδέες-προτάσεις που σου φέρνουν οι άλλοι εσύ φροντίζεις να μην παρεκκλίνεις από τον άξονα που θέλεις. Δεν συναποφασίζουμε, αποφασίζω. Αυτό «κουβαλάω» ως αποσκευή από το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Όχι για να κάνω το Φεστιβάλ «Θέατρο του Νέου Κόσμου». Αλλά μου έχει καλλιεργήσει έναν τρόπο σκέψης, επικοινωνίας και συνύπαρξης.
Στα φεστιβάλ υπάρχει ανακύκλωση υλικού. Αυτό που βλέπεις στην Αβινιόν, στο Εδιμβούργο ή στην Αθήνα έχει πολλά κοινά στοιχεία. Έχουν μέλλον τα φεστιβάλ ή είναι θεσμός σε κόπωση;
Γι’ αυτό και δεν περιορίζομαι σε παραστάσεις μόνο. Όλα κουράζονται, πρέπει να μπορείς να τα ανανεώσεις.
Ποιο θεωρείτε «δικό σας» δημιούργημα στο φετινό Φεστιβάλ;
Υπάρχει κάτι για μένα καινούργιο, όπως είναι το «Άνοιγμα στην πόλη». Αυτό που με ενδιαφέρει πιο πολύ δεν είναι η μεταφορά παραστάσεων από το ένα σημείο της πόλης στο άλλο, αλλά το πώς επικοινωνείς με τους πολίτες, πώς δημιουργείς παραστάσεις «μαζί» με τους πολίτες. Με ενδιαφέρει το πώς ενεργοποιείς τους πολίτες. Το δεύτερο καινούργιο είναι το «Λύκειο» της Επιδαύρου (Διεθνές Θερινό Σχολείο Αρχαίου Δράματος 4-19 Ιουλίου) – με ενδιαφέρει πολύ η σύνδεση της τέχνης με την παιδεία. Αλλά τι είναι καινούργιο; Ο Ροντήρης ήθελε να κάνει «σχολείο» στην Επίδαυρο… Δεν έχω τίποτα «δικό μου». Ούτε η Κοραλλία (σ.σ. Σωτηριάδου, η γυναίκα του) μου ανήκει! Δεν μου ανήκει κανείς και τίποτα. Το παραπανίσιο που διαθέτω είναι ένα πείσμα. Δεν εγκαταλείπω. Θα μπορούσα το Λύκειο με την πρώτη δυσκολία να το είχα εγκαταλείψει. Δεν το έκανα. Ο Παντελής Μπουκάλας μού είπε κάτι που μου άρεσε πολύ: «Μια γραμμούλα στο χώμα». Αυτό είναι το ίχνος που θέλω να αφήσω. Όλα, όπως ξέρετε, έχουν ημερομηνία λήξης.
Το Φεστιβάλ έχει ημερομηνία λήξης;
Φυσικά. Υπάρχει ένα τυπικό συμβόλαιο τριετίας και ένα δικό μου «συμβόλαιο», προσωπικό, την ώρα που δεν θα το αντέχω. Είναι όπως η γραμμή στην άμμο, τη χαράζεις και μετά έρχεται ένα κύμα και τη σκεπάζει. Ειδικά στο θέατρο, αν δεν υπάρχει συνέχεια και ανανέωση, δεν μένει τίποτα.
Τι είναι παλιό;
Ο,τι δεν ανανεώνεται. Οτιδήποτε παλιώνει αν δεν τροφοδοτείται.
Πώς τροφοδοτείται;
Με το να ακούς τι συμβαίνει γύρω σου, μέσα σου και απέναντί σου.
Κλείνω το μαγνητόφωνο. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος αναπτύσσει τις προθέσεις του: πώς «θα ανοιχτούμε στην Ευρώπη ως συμπαραγωγοί», πώς «θα έρθουν εδώ διευθυντές φεστιβάλ να δουν παραστάσεις μας» – τέλος Ιουνίου έχουν προσκληθεί 20 διευθυντές. Μεταφέρει από τη, μέχρι στιγμής, εμπειρία του πως «οι ξένοι τρελαίνονται, ζαλίζονται με την ιδέα της Επιδαύρου και του Ηρωδείου», ότι θα ήθελε να ολοκληρώσει το πρόγραμμα της Επιδαύρου του 2018 μέχρι το ερχόμενο φθινόπωρο, ώστε να μπορεί να συμπεριληφθεί σε τουριστικούς οδηγούς…
Πριν αποχαιρετιστούμε, κι ενώ η συζήτηση χαλαρώνει και πετάγεται από το ένα θέμα στο άλλο (πολλά στοιχεία για το πώς διάφοροι επιτήδειοι εκμεταλλεύονταν το Φεστιβάλ τα είπε off the record), θέλει οπωσδήποτε να μας περιγράψει μια σκηνή: «Ήμουν με το μηχανάκι έξω από ένα σπίτι. Ήταν ένας τυφλός με τη γυναίκα του. Ηλικιωμένοι. Αυτός όρθιος, ακίνητος, κι εκείνη του διόρθωνε το σακάκι, κουμπώνοντας ένα κουμπί. Τι βαθύτατο πράγμα η αξιοπρέπεια! Ήθελε να είναι νοικοκύρης ο άντρας της, ανεξάρτητα από την κατάστασή του. Ξεχνάμε καμιά φορά τι είναι αξιοπρέπεια».
Είναι περασμένες 10 το βράδυ. Στα σκαλιά της Ηπίτου κι ενώ ετοιμάζεται να φορέσει το κράνος, για να φύγει κι αυτός με τη μηχανή του, μου λέει αντί για «καληνύχτα»: «Το χειρότερο είδος είναι οι άνθρωποι που έχουν περάσει από την Αριστερά και προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν είναι αριστεροί. Με τρελαίνει. Δεν πρέπει να ντρέπεσαι γι’ αυτό που ήσουν ή είσαι…». Η τελευταία φράση ηχεί ως προειδοποίηση: «Να ξέρετε, δεν θα φύγω ως καλό παιδί από εδώ μέσα». ■