Γιόχαν Νόρμπεργκ: Ο πιο αισιόδοξος άνθρωπος της Γης

Γιόχαν Νόρμπεργκ: Ο πιο αισιόδοξος άνθρωπος της Γης

4' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς άρχισε να διατυπώνεται η άποψη ότι το 2016 ήταν ένα από τα ιστορικά χειρότερα έτη που έχει ζήσει η ανθρωπότητα. Τρομοκρατικά χτυπήματα, πόλεμοι, πρόσφυγες, οικονομική κρίση, κλιματική αλλαγή, λαϊκισμός, ιός Ζίκα, αβεβαιότητα, βία. Πλήθος δημοσιευμάτων, από την Telegraph και το Newsweek μέχρι την Washington Post, έθεσαν σε ιστορικούς το ερώτημα αν ο καιρός μας μπορεί να συγκριθεί με τα χρόνια του Α΄ ή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με την επιδημία πανούκλας του 14ου αιώνα ή με μυθικές καταστροφές που χρονολογούνται στα όρια της ιστορίας. Το περιοδικό Slate ζήτησε από τους αναγνώστες του να ψηφίσουν ποιο είναι το χειρότερο έτος της ιστορίας και το 2016 «κέρδισε» με ποσοστό 33%. Υπερβολή; Ζούμε πράγματι σε μια τόσο οριακή στιγμή; «Όχι, δεν συμφωνώ», λέει ο Γιόχαν Νόρμπεργκ στο «Κ». «Τουλάχιστον όχι περισσότερο από άλλες στιγμές της ιστορίας».

Ο Σουηδός συγγραφέας και πολιτικός-ιστορικός αναλυτής θεωρεί ότι «υποφέρουμε από ιστορική μυωπία» και έγραψε ένα βιβλίο κόντρα στη γενική αίσθηση, αποδεικνύοντας μέσα από έναν καταιγισμό στοιχείων, αριθμών και ερευνών ότι ο κόσμος μας ζει τις καλύτερες στιγμές του. Στο «Πρόοδος: Δέκα λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον» (εκδ. Παπαδόπουλος) ο Νόρμπεργκ καταγράφει τα σημεία στα οποία η ανθρωπότητα έχει θριαμβεύσει. Στη συζήτηση που είχαμε του ζητήσαμε να ξεχωρίσει έναν τομέα που τα τελευταία πενήντα χρόνια κρίνει την πρόοδό μας σημαντικότερη. «Σχεδόν εξαλείψαμε την ακραία φτώχεια», μας απάντησε. «Στο τέλος του 19ου αιώνα υπήρχε περισσότερη φτώχεια στην Ευρώπη από όση υπάρχει στην Υποσαχάρια Αφρική σήμερα. Πάνω από ένας στους δύο ανθρώπους ζούσε σε ακραία φτώχεια πενήντα χρόνια πριν, ενώ τώρα λιγότεροι από έναν στους δέκα». 

Ο Νόρμπεργκ έχει για όλα μια απάντηση. Για κάθε πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα μας καλεί να αναλογιστούμε το παρελθόν μας και μας «βομβαρδίζει» με πληροφορίες. Τον 13ο αιώνα οι Μογγόλοι αφάνισαν το 1/8 του παγκόσμιου πληθυσμού. Αργότερα, στα δουλεμπορικά πλοία που διέσχιζαν τον Ατλαντικό έχασαν τη ζωή τους 1,5 εκατ. Αφρικανοί. Τον 16ο αιώνα σφαγιάστηκαν εκατοντάδες χιλιάδες προτεστάντες στη Γαλλία. Το 1882 στη Νέα Υόρκη μόλις το 2% των σπιτιών διέθεταν παροχή νερού. Το προσδόκιμο ζωής στον κόσμο είναι σήμερα τα 71 χρόνια – το 1900 ήταν 31. Μέχρι και τη δεκαετία του 1990, στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες ο βιασμός μιας γυναίκας εντός γάμου δεν θεωρούνταν παράνομος! 

Τα παραπάνω είτε τα ξεχνάμε είτε τα αντιμετωπίζουμε ως δεδομένα. Αυτό, κατά τον Νόρμπεργκ, είναι ένα ολέθριο σφάλμα. «Αν οι μελλοντικοί μου αναγνώστες ανοίξουν αυτό το βιβλίο μετά το τέλος κάποιου μεγάλου πολέμου ή μιας παγκόσμιας κατάρρευσης, θα αναλογιστούν πόσο μεγάλο λάθος ήταν που θεωρήσαμε την πρόοδο δεδομένη και δεν παλέψαμε γι’ αυτήν όταν την αμφισβητούσαν οι δυνάμεις του λαϊκισμού και του απολυταρχισμού». Αστειεύτηκε, επίσης, λέγοντας ότι οι μελλοντικοί του αναγνώστες θα σοκάρονταν που ζούσαμε μόνο 80 χρόνια. «Αυτό το βιβλίο αφορά τους θριάμβους της ανθρωπότητας», γράφει στην εισαγωγή του. «Το μήνυμά του όμως δεν είναι η αυταρέσκεια. Είναι γραμμένο εν μέρει ως προειδοποίηση». Αυτό είναι ένα στοιχείο που προσδίδει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην ανάγνωση του βιβλίου του. Ο Νόρμπεργκ δεν αδιαφορεί για τα προβλήματα της ανθρωπότητας σήμερα. Τα ξέρει, τα βλέπει, ανησυχεί. Αλλά θέλει να μας βοηθήσει να δούμε πόσο έχουμε βελτιωθεί ως ανθρωπότητα, ώστε να βελτιωθούμε ακόμα περισσότερο.

Γιατί δεν εκτιμάμε το παρόν

«Όταν ρωτάω Αμερικανούς για το ποια θεωρούν τη “χρυσή” τους εποχή», μας λέει, «μου αναφέρουν τη δεκαετία του ’60, μια εποχή που αντιμετωπίσαμε το ρίσκο ενός επικείμενου πυρηνικού Αρμαγεδδώνα, που ο Κένεντι δολοφονήθηκε και το ίδιο συνέβη με τον αδερφό του και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που υπήρχαν φυλετικές ταραχές σε κάθε μεγάλη πόλη. Με άλλα λόγια, ο κόσμος έχει συχνά βρεθεί κοντά σε ένα οριακό σημείο, αλλά τώρα κοιτάζουμε το παρελθόν ως όχι και τόσο επικίνδυνο, επειδή ξέρουμε ότι επιβιώσαμε των προκλήσεων, ενώ για τα τρέχοντα προβλήματα δεν υπάρχουν ποτέ εγγυήσεις». 

Τη μεγαλύτερη ευθύνη όμως, κατά τον Νόρμπεργκ, τη φέρουν οι δημοσιογράφοι που αναπαράγουν το δράμα – δεν το θεωρεί παράλογο πάντως, κανέναν δεν ενδιαφέρει η είδηση ότι ένα αεροπλάνο προσγειώθηκε χωρίς προβλήματα στον προορισμό του. Και φυσικά τα κοινωνικά δίκτυα επιτείνουν αυτό το πρόβλημα. «Τα κοινωνικά δίκτυα είναι φανταστικά», μας λέει, «αλλά συγχρόνως είναι και πολύ προβληματικά, καθώς όλοι ασχολούμαστε με τις χειρότερες και πιο σοκαριστικές ιστορίες. Κάποτε βλέπαμε τις απογευματινές ειδήσεις και ήμασταν προετοιμασμένοι για την καθημερινή μας δόση για εγκλήματα, πολέμους και πείνα. Ήμασταν πνευματικά προετοιμασμένοι γι’ αυτά. Τώρα όλα είναι ανακατεμένα με όλα. Στη ροή των κοινωνικών δικτύων βλέπουμε εικόνες από διακοπές, μετά θύματα πολέμου, μετά εικόνες από αστείες γάτες, ένα κωμικό βίντεο και μετά τα παιδιά που πεινάνε στην Υεμένη. Νομίζω ότι αυτό μας δίνει την αίσθηση ότι ο τρόμος έρχεται από παντού, όλη την ώρα».

Τον ρωτήσαμε αν είναι αισιόδοξος στην προσωπική του ζωή. «Δεν ήμουν παλιότερα», μας λέει. «Πίστευα ότι ζούμε σε έναν απαίσιο καιρό και ότι οι περισσότερες αλλαγές γίνονταν προς το χειρότερο. Αυτό άρχισε να αλλάζει όταν άρχισα να σπουδάζω Ιστορία και ανακάλυψα τις φριχτές στιγμές που έζησαν οι πρόγονοί μας. Μετά συνειδητοποίησα ότι όλοι μας είχαμε αυτές τις προκαταλήψεις – προσέχουμε πιο πολύ τα άσχημα πράγματα από τα καλά, είμαστε νοσταλγικοί και πάντα ασχολούμαστε με απειλές. Προσπάθησα να σταματήσω να αντιδρώ χωρίς να σκέφτομαι και να βλέπω τη μεγάλη εικόνα. Πιστεύω ότι αυτή η έρευνα που έκανα άλλαξε την προσωπική μου στάση. Έτσι τώρα μάλλον θα έλεγα ότι ναι, είμαι ένας αισιόδοξος άνθρωπος».   ■

Info Πρόοδος: Δέκα λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον, Γιόχαν Νόρμπεργκ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή