Στο πρώτο του συγγραφικό πόνημα ο πρέσβης Γιάγκος Οικονομίδης συγκέντρωσε περίεργα συμβάντα και εύθυμα περιστατικά που συνοδεύουν συνήθως την επαγγελματική ζωή των διπλωματών, εξιστορώντας τα με γλαφυρό, ανάλαφρο και χιουμοριστικό τρόπο, μέσα από 16 συναρπαστικές ιστορίες σε 15 χώρες και 4 ηπείρους.
Στο καινούργιο του βιβλίο, «Στη Χώρα του Ουράνιου Τόξου», ξεδιπλώνεται ένα αφιέρωμα στην αγαπημένη του χώρα, τη Νότια Αφρική, όπου και υπηρέτησε για πάνω από 10 χρόνια, τόσο πριν όσο και μετά το απαρτχάιντ. Μέσα από μια ιστορική ανάλυση των πολιτικών εξελίξεων αφηγείται τα γεγονότα όπως εκείνος τα έζησε. Μια συζήτηση μαζί του μας ταξιδεύει στην πολυκύμαντη, ταλανισμένη και συνάμα συναρπαστική ιστορία του πανέμορφου αυτού τόπου. Ανατρέχει στις απαρχές της διπλωματικής του καριέρας, για τον βαθύτερο λόγο που τον ώθησε να κυνηγήσει ένα πόστο στη Νότια Αφρική. «Αυτό έγινε κατά τη δεύτερη θητεία μου, όταν τοποθετήθηκα εκεί ως πρέσβης. Οφείλεται όμως, βέβαια, στην πρώτη φορά που πήγα εκεί ως γραμματέας, κατευθείαν από το Λονδίνο. Μετά από ένα καλό πόστο έπρεπε κανείς να πραγματοποιήσει το “δυσμενές” του και η Νότια Αφρική απλώς έτυχε να αποτελεί τότε μία από τις πιθανές επιλογές. Ήταν, όμως, τόσο έντονα και ενδιαφέροντα τα πρώτα αυτά χρόνια, που όταν μου δόθηκε η δυνατότητα να επιστρέψω, το προσπάθησα όσο περισσότερο μπορούσα…»
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ο Γιάγκος Οικονομίδης οργάνωσε –μεταξύ άλλων– την επίσκεψη του Νέλσον Μαντέλα και του προέδρου Τάμπο Μπέκι στην Ελλάδα, ενώ αντίστοιχα ο δικός μας πρόεδρος Κωστής Στεφανόπουλος ήταν ο πρώτος Έλληνας αρχηγός κράτους που επισκέφτηκε τη Νότια Αφρική. Όμως οι δύο λαοί βρίσκονται ακόμα μακριά, υποστηρίζει: «Όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και όσον αφορά τα ιδιαίτερα προβλήματα που έχουν και τις μελλοντικές τους επιδιώξεις. Βέβαια, υπάρχει πάντοτε η εκπληκτική μας Ομογένεια εκεί, που αποτελεί την ανθρώπινη γέφυρα ανάμεσά μας. Και αυτή εξαρτάται από τις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν στις δύο χώρες. Όταν έγινε η μεγάλη αλλαγή στη Νότια Αφρική, πολλοί ομογενείς μας φοβήθηκαν και βρήκαν καταφύγιο εδώ, ενώ τώρα με την οικονομική κρίση αρκετοί ξαναγύρισαν…».
Τα χρόνια του απαρτχάιντ
Και φτάνουμε στο επίμαχο θέμα του απαρτχάιντ. «Το σύστημα του απαρτχάιντ θεωρήθηκε το στυγνότερο ρατσιστικό καθεστώς της εποχής του. Εντούτοις, δεν ήταν, όπως άλλωστε υποδηλώνει και η ίδια η λέξη, ένα είδος καθαρού ρατσισμού, όπως πολλοί νομίζουν. Το απαρτχάιντ ήταν θεωρητικά μια ερμηνεία της Θείας Βούλησης, σύμφωνα με την οποία τα έθνη που συνθέτουν τη Νότια Αφρική έπρεπε να διαφυλάξουν τη διαφορετικότητά τους. Συνεπώς, έπρεπε με κάθε θυσία να αποφευχθεί το ανακάτεμα των διαφορετικών φυλών που δημιούργησε ο Κύριος, ώστε να διαφυλαχθούν οι ιδιαιτερότητες και η ξεχωριστή εξέλιξή τους…» Και συνεχίζει: «Υπήρξαν στο παρελθόν συγκεκριμένα γεγονότα σε συνδυασμό με ορισμένες προσωπικότητες και νοοτροπίες άλλων εποχών, που είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση του φοβερού αυτού συστήματος. Ωστόσο, πολλά πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά.
»Είναι το γνωστό “what if?” της ιστορίας, το οποίο δεν το γνωρίζουμε. Το καθεστώς του απαρτχάιντ θα μπορούσε να διατηρηθεί στην εξουσία για πολλά χρόνια μετά το 1994. Βέβαια, κάποια στιγμή θα κατέρρεε μέσα από κάποια επανάσταση ή εμφύλιο πόλεμο. Βλέποντας το ζοφερό αυτό μέλλον, ο Ντε Κλερκ, σε μια σπάνια επίδειξη ηγεσίας αλλά και πολιτικού ρεαλισμού, διάλεξε τον δρόμο της συμφιλίωσης και των ελεύθερων εκλογών και με τη βοήθεια του Μαντέλα έγινε το νοτιοαφρικανικό θαύμα και δημιουργήθηκε η σημερινή χώρα του “Ουράνιου Τόξου”… Πριν από την αλλαγή, στις πόλεις των λευκών επικρατούσε καταρχήν ηρεμία. Όταν όμως το ANC αποφάσισε να εντείνει τον ένοπλο αγώνα του και να συμπεριλάβει αστικούς στόχους, άρχισαν οι βομβιστικές επιθέσεις σε κινηματογράφους, σιδηροδρομικούς σταθμούς κ.α. Ήταν μια κατάσταση όπως την έζησε παλιά η Αγγλία με τις επιθέσεις του IRA. Μετά το ’94 οι βόμβες σταμάτησαν, αλλά το κοινό έγκλημα ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Η αστυνομία και τα σώματα ασφαλείας γενικότερα είχαν πλήρως απαξιωθεί λόγω του απαρτχάιντ κι έτσι οι φόνοι, οι ληστείες, οι απαγωγές, οι βιασμοί, η ανεξέλεγκτη βία και η παράνομη μετανάστευση έφεραν ξαφνικά τη χώρα στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας για τους λάθος, όμως, λόγους. Δυστυχώς, αν και τα πράγματα είναι σήμερα κάπως καλύτερα, η εγκληματικότητα παραμένει σε υψηλά επίπεδα…».
Ποια είναι, παρ’ όλα αυτά, η κατάσταση στη σημερινή Νότια Αφρική; «Θα έλεγα πως η κατάσταση είναι λίγο καλύτερη. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν μπορώ να υποστηρίξω ότι όλα είναι ρόδινα. Οι διάφορες πληθυσμιακές μονάδες εξακολουθούν σε γενικές γραμμές να ζουν ξεχωριστά και μόνο μετά από πολλά χρόνια, και αφού εξαλειφθούν κατά το δυνατόν οι τεράστιες οικονομικές ανισότητες και δουλέψει καλύτερα η δημοκρατία, θα μπορούσε κανείς να ελπίζει σε περισσότερη ομοιογένεια».
Ζωή με εναλλαγές
Αλλάζουμε λίγο κλίμα και τίθεται το ζήτημα της επιλογής ανάμεσα στο ηλιοβασίλεμα στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και το ξημέρωμα στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. «Σίγουρα το Σούνιο. Δηλαδή, για να είμαι ειλικρινής, το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας βρίσκεται αρκετά μακριά από το Κέιπ Τάουν –μέσα σε ένα εθνικό πάρκο– κι έτσι δεν έτυχε να βρεθώ ποτέ εκεί το ξημέρωμα! Όμως μία από τις συγκλονιστικότερες στιγμές μου ήταν όταν συνόδευσα τον Μαντέλα στον Ναό του Ποσειδώνα. Είδαμε μαζί το ηλιοβασίλεμα συζητώντας τον μύθο του Θησέα και το πώς έλαβε την ονομασία του το Αιγαίο Πέλαγος…»
Και ολοκληρώνοντας, θέτω το ερώτημα αν του δινόταν η ευκαιρία να ξανάρχιζε τη διπλωματική του καριέρα, αν θα άλλαζε ενδεχομένως κάτι, εστιάζοντας, π.χ., σε κάποια άλλη γωνιά του πλανήτη. «Δεν έχω μετανιώσει για την πορεία που ακολούθησα. Είχα μια ζωή πάρα πολύ ενδιαφέρουσα, με τρομερές εναλλαγές στο αντικείμενο της δουλειάς μου, στους συνεργάτες μου και στις διάφορες χώρες όπου υπηρέτησα. Αν ξεκινούσα από την αρχή ή αν μπορούσα να προσθέσω κάτι, θα διάλεγα τη Λατινική Αμερική ή τη Ρωσία, μέρη που δεν έχω ποτέ καταφέρει να επισκεφτώ…»
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Γιάγκος Οικονομίδης γεννήθηκε το 1951 στο Λονδίνο. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Στο υπουργείο Εξωτερικών εισήχθη το 1977 και στη συνέχεια τοποθετήθηκε διαδοχικά στην Αγγλία, στη Νότια Αφρική, στο Βέλγιο και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ως πρέσβης της Ελλάδας έχει υπηρετήσει σε τρεις χώρες και συγκεκριμένα στη Νότια Αφρική (2001-2005), στην Ινδία (2005-2008) και στην Ολλανδία (2010-2013). Έχει γράψει το βιβλίο «Διπλωματικές Ιστορίες» (εκδ. Gema, 2009). To «Στη Χώρα του Ουράνιου Τόξου» (εκδ. Πατάκη, 2016) είναι η δεύτερη συγγραφική του εργασία.■