Κατερίνα Κοσκινά: «Δεν είμαι άνθρωπος που φοβάται»

Κατερίνα Κοσκινά: «Δεν είμαι άνθρωπος που φοβάται»

5' 37" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το καλοκαίρι του 2014 οι εργασίες στο κτίριο του παλιού Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού είχαν ολοκληρωθεί. 

Κι ενώ όλα έδειχναν ότι ήταν θέμα χρόνου ο ορισμός των εγκαινίων του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στις νέες του υποδομές, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας απομάκρυνε την ιδρύτρια και επί 14 χρόνια διευθύντρια Άννα Καφέτση και τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου διόρισε στη θέση της την Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρο του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης από το 2008. Παρά τις αντιδράσεις μερίδας του καλλιτεχνικού κόσμου, η Κερκυραία ιστορικός Τέχνης και μουσειολόγος δεν δίστασε να παλέψει για το καλύτερο, αναλαμβάνοντας τα νέα της καθήκοντα σε μια δύσκολη συγκυρία πολιτικής αβεβαιότητας: έναν μήνα μετά θα πραγματοποιούνταν εκλογές που θα έφερναν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Ποιος θα εξασφάλιζε στη νέα διευθύντρια ότι θα παρέμενε στη θέση της; 

Έχοντας σπουδάσει Γαλλική Φιλολογία στην Αθήνα, Iστορία και Φιλοσοφία της Tέχνης στη Σορβόννη, καθώς και Μουσειολογία στη Σχολή του Λούβρου, η Κατερίνα Κοσκινά δείχνει άνθρωπος που πιστεύει στην προσπάθεια, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες. Πρόσφατα σημείωσε μια νίκη: εκτός από το να φιλοξενηθεί μέρος της Ντοκουμέντα στο ΕΜΣΤ, κατάφερε και να εκθέσει για πρώτη φορά ένα μεγάλο μέρος της συλλογής του μουσείου εκτός συνόρων. Και όχι οπουδήποτε στο εξωτερικό, αλλά στο Φριντεριτσιάνουμ του Κάσελ, τον πιο εμβληματικό χώρο της Ντοκουμέντα: 180 έργα από 82  Έλληνες καλλιτέχνες εκτέθηκαν εκεί. 

«Μπορεί από πλευράς διαπραγμάτευσης να ήταν δικό μου κατόρθωμα, αλλά είναι ένα συλλογικό επίτευγμα. Για να μπορέσεις να διεκδικήσεις κάτι τέτοιο, πρέπει να έχεις τα εχέγγυα και ένα περιεχόμενο, που κατά κύριο λόγο είναι η συλλογή του μουσείου», μου λέει η Κατερίνα Κοσκινά, όταν τη συνάντησα στο γραφείο της λίγες μέρες αφότου είχε επιστρέψει από τη Γερμανία. «Η προβολή της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και του ΕΜΣΤ δεν θα μπορούσε να είναι πιο μεγάλη – και αυτό το χρωστάμε στην Ντοκουμέντα. Εξακόσιες χιλιάδες άτομα κατά παράδοση ξεκινούν τη διαδρομή τους από το Φριντεριτσιάνουμ».

Η κ. Κοσκινά εξακολουθεί όμως να αντιμετωπίζει δύο σοβαρά προβλήματα: από τη μία, το μουσείο παραμένει τυπικά κλειστό για διοικητικούς-γραφειοκρατικούς λόγους, αφού εκκρεμεί (τουλάχιστον όσο γράφεται αυτό το κείμενο) το θέμα του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του, της χρηματοδότησης και της στελέχωσής του με μόνιμο προσωπικό. Από την άλλη, σε λίγους μήνες τελειώνει η θητεία της. Θα συνεχίσει να είναι διευθύντρια του ΕΜΣΤ;

Ποια ήταν η κεντρική ιδέα της έκθεσης στο Κάσελ και με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν τα έργα;

Η έκθεση έχει τίτλο «Αντίδωρον» και στηρίζεται σε τρεις άξονες. O πρώτος, πολιτικός, εξετάζει τι αλλαγές έχουν σημειωθεί από τον πόλεμο μέχρι σήμερα, πώς αυτές περνούν μέσα από τα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών και επίσης πώς αυτά συνδιαλέγονται με δημιουργίες διεθνών εικαστικών. Ο δεύτερος αφορά το πέρασμα των ορίων και εμπεριέχει έννοιες από τη μετανάστευση του ’60 και το σημερινό brain drain της Ελλάδας μέχρι το ξεπέρασμα της φόρμας. Ο τρίτος άξονας σχετίζεται με τη σημασία του μύθου ως ζωή.

O Ντένης Ζαχαρόπουλος, που υπήρξε το 1992 συν-διευθυντής της documenta IX, σχολίασε δημοσίως ότι η έκθεση στο Κάσελ δεν κατάφερε να αναδείξει τη δύναμη της νεοελληνικής τέχνης. Εκφράσατε τη δυσαρέσκειά σας στο Facebook – είναι δύσκολο να δεχτούμε μια μη εγκωμιαστική κριτική; 

Όχι βέβαια, υπάρχουν ωστόσο άλλες φωνές, που λένε ακριβώς το αντίθετο. 

Κατερίνα Κοσκινά: «Δεν είμαι άνθρωπος που φοβάται»-1

Άποψη της έκθεσης «Αντίδωρον» στο Κάσελ. Εδώ, σε πρώτο πλάνο η εγκατάσταση της Μαρίας Λοϊζίδου.

 

Έχετε πει ότι θέλατε να δώσετε χρώμα ελληνικό στην έκθεση του Φριντεριτσιάνουμ. Τότε τι δουλειά είχε ο διάσημος Αμερικανός βίντεο άρτιστ Μπιλ Βαϊόλα και άλλοι ξένοι εικαστικοί στην έκθεση; Δεν θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη να δει μόνο ελληνικές δημιουργίες;

Όχι, γιατί τότε θα κάναμε μια περιφερειακή έκθεση. Είμαστε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και όχι Μουσείο Εθνικής Τέχνης. Πρότεινα λοιπόν να προσαρμόσω στον χώρο του Φριντεριτσιάνουμ τη μουσειολογική μελέτη για το ΕΜΣΤ, η οποία στόχο έχει να παρουσιάζει την κατάσταση στην Αθήνα σήμερα. 

Και γιατί τότε υπήρχαν έργα και από άλλες συλλογές;

Μπορούμε να αναλογιστούμε νεοελληνική τέχνη χωρίς Ακριθάκη, Λάππα ή Τότσικα; Το μουσείο δεν είχε μέχρι τώρα αποκτήσει έργα τους. Φρόντισα να δανειστώ ορισμένα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών με προοπτική αγοράς ή δωρεάς. 

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης είναι ο ορισμός του ελληνικού παραδόξου. Έχει την παγκόσμια πρωτοτυπία να λειτουργεί ενώ είναι κλειστό. Πώς μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό στους ξένους; 

Δεν μπορούμε. Όταν ήρθα εδώ πριν από δύο χρόνια, αισθάνθηκα ότι είναι ένα εγχείρημα με πολλές δυσκολίες. Μπορείς εύκολα να πεις «τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος μόνος του;». Αυτό όμως είναι το μεγάλο μας λάθος. Αν πιστεύεις σε κάτι, μπορείς να καταφέρεις πολλά πράγματα. Κατ’ αρχάς, να πάψεις να είσαι μόνος. Να πείσεις άλλους να σε ακολουθήσουν. 

Το ΕΜΣΤ μοιάζει σαν καλλιτεχνικό πρότζεκτ. Μήπως ενσαρκώνει άθελά του έναν νέο τύπο μουσείου; 

Συμφωνώ μαζί σας. Στην αρχή υπέφερα από τον τεράστιο λευκό χώρο του ΕΜΣΤ. Η ιδέα επίσης ότι έπρεπε να το γεμίσω με έργα με τρέλαινε ακόμη περισσότερο. Ας θέσουμε όμως το ερώτημα: τι είναι πιο ανοιχτό; Ένα μουσείο που λειτουργεί κανονικά και απλώς διαφυλάσσει έργα και έχει ελάχιστους επισκέπτες; Ή ένα ίδρυμα που καταφέρνει και διεκπεραιώνει τον βασικό του ρόλο, που είναι να επεμβαίνει στη δημόσια ζωή; Να δραστηριοποιείται εκτός Ελλάδος; Έχουμε κάνει τις δοκιμαστικές μας εκδηλώσεις, έχει πραγματοποιηθεί έκθεση στην Αγία Πετρούπολη και τώρα στείλαμε ως προπομπό το μουσείο μας στο Κάσελ. Πόσο πιο δραστήριο μπορεί να είναι ένα μουσείο;

Τον Νοέμβριο λήγει η θητεία σας. Σας φοβίζει το γεγονός ότι μπορεί να μην ανανεωθεί;

Δεν είμαι άνθρωπος που φοβάται, κάνω αυτό που πιστεύω. Αισθάνομαι αμήχανα όμως, γιατί δεν το θεωρώ δίκαιο. Ένας διευθυντής, για να φέρει εις πέρας ένα έργο, πρέπει να έχει στη διάθεσή του έναν ικανοποιητικό αριθμό ετών, που να κυμαίνεται από τέσσερα έως έξι, κάτι που δεν συνέβη στην περίπτωσή μου. 

Υπάρχουν φήμες ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της d14 Άνταμ Σίμτσικ μπορεί να είναι ο διάδοχός σας…

Δεν υπάρχει φήμη που να μην την έχω ακούσει. Κανονικά, ένας Ευρωπαίος πολίτης θα πρέπει να είναι υποψήφιος οπουδήποτε στην Ευρώπη. Αλλά νομίζω πρακτικά ότι σε αυτή τη χώρα κάποιος που δεν είναι  Έλληνας δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα. 

Υπάρχει ηθική στην τέχνη; 

Δεν θέλω να το περιορίσω στον χώρο της σύγχρονης τέχνης, αλλά ζητήματα όπως ειλικρίνειας, διαφάνειας και αληθινής επικοινωνίας έπαψαν να υπάρχουν γενικώς στην κοινωνία.

Η Ντοκουμέντα τελείωσε. Τώρα τι θα συμβεί;

Θα πρέπει πριν να γίνουν κάποιες εφαρμογές της μουσειολογικής μελέτης απολύτως απαραίτητες, όπως π.χ. η δημιουργία αποθηκευτικού χώρου στο μουσείο. Από εκεί και πέρα, τον Σεπτέμβριο θα φιλοξενήσουμε έκθεση του Εθνικού Μουσείου της Κίνας.

Αλήθεια, πότε θα γίνουν τα εγκαίνια;

Δεν εξαρτάται από μένα. Προσωπικά πιο πολύ με ενδιαφέρει το μουσείο να είναι ενεργό. Το βασικό εμπόδιο σήμερα μεταφράζεται στην εφαρμογή της μουσειολογικής μελέτης, που αφορά στον εξοπλισμό και στις κατασκευές. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει πρώτα να ξεκλειδώσει η δωρεά των 3 εκατ. ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. 

Συνεχίζεται η σάγκα δηλαδή;

Προφανώς. Θέλω όμως να είναι έτοιμο προς λειτουργία μέσα στο 2017. ■ 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή