Το «2666» κυκλοφόρησε στα Ισπανικά πριν από δέκα χρόνια και έκτοτε το ακολουθούν μύθοι και ιστορίες – δεν είναι περίεργο. Πρώτα απ’ όλα, κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του συγγραφέα του και χωρίς να είναι απόλυτα σαφές αν ακόμα και ο ίδιος ο Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003) το θεωρούσε απόλυτα ολοκληρωμένο. Άλλωστε ο Χιλιανός συγγραφέας οραματιζόταν το βιβλίο «σπασμένο» σε πέντε μέρη και όχι ως ένα ενιαίο. Ο τίτλος, επίσης, είναι μυστηριώδης και προκλητικός, όπως βέβαια προκλητικός είναι και ο όγκος του (άνω των χιλίων σελίδων), με πολλούς αναγνώστες να αναρωτιούνται αν αντέχουν να το ξεκινήσουν. Φυσικά ο μύθος του «2666» οφείλεται κυρίως σε κάτι άλλο: είναι ένα βιβλίο σπάνιας ομορφιάς, ένα πολύπλοκο και αντισυμβατικά γραμμένο μυθιστόρημα που δύσκολα συγκρίνεται με οτιδήποτε άλλο έχει κυκλοφορήσει τον 21ο αιώνα.
Το να προσπαθήσω να μεταφέρω περί τίνος ακριβώς πρόκειται είναι κάπως μάταιο. Στις σελίδες του «2666» αθροίζονται αμέτρητες ιστορίες ετερόκλητων χαρακτήρων που μπλέκονται (και δεν μπλέκονται) μεταξύ τους, με την αφήγηση να μας μεταφέρει σε διάφορες εποχές και τόπους, αλλά να περιστρέφεται κυρίως γύρω από τη μεξικανική συνοριακή πόλη Χουάρες, εκεί όπου κάποια χρόνια νωρίτερα (πράγματι) καταγράφηκαν εκατοντάδες ακραία βίαιες δολοφονίες γυναικών. Ο Μπολάνιο εναλλάσσει την ποιητικότητα με τον κυνισμό, συνδυάζει λογοτεχνικά είδη, τάσεις, εποχές, αντιλήψεις και προσκαλεί τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι στην κόλαση των ανθρώπινων ψυχών.
Έπειτα από κάποια χρόνια που η ελληνική έκδοση είχε εξαντληθεί και κατόπιν έντονης ζήτησης, το «2666» βρίσκεται ξανά στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Άγρα.
Καμία λογική απάντηση
Ο Μπολάνιο ήταν γνωστός (κυρίως στον ισπανόφωνο κόσμο) και πριν από την κυκλοφορία του «2666», χάρη κυρίως στο έτερο μεγάλο μυθιστόρημά του. Ο λόγος φυσικά για τους «Άγριους ντετέκτιβ» (εκδ. Καστανιώτη) με το χαρακτηριστικό εξώφυλλο με τον πίνακα του Βετριάνο, ένα εξίσου φιλόδοξο μυθιστόρημα, αν και κάπως πιο «μαζεμένο», στο οποίο συναντάμε τον Αρτούρο Μπελάνο (alter ego του συγγραφέα) και τους ενστικτορεαλιστές (επινοημένο λογοτεχνικό κίνημα) σε μια απίθανη «μπολανική» ιστορία απλωμένη σε όλο τον κόσμο, με τον συγγραφέα να μοιράζει την αφήγηση σε δεκάδες πρόσωπα και, όπως λέει ένα από αυτά, «είναι καλύτερο να μη σπάει κανείς το κεφάλι του ψάχνοντας λογική απάντηση, όταν μερικές φορές δεν υπάρχει λογική απάντηση». Δεν υπάρχει λογική απάντηση στα κείμενα του Μπολάνιο, μόνο αναγνωστική απόλαυση.
H κληρονομιά
Ο Μπολάνιο εξελίχθηκε μετά θάνατον σε έναν λογοτεχνικό σταρ και αντιμετωπίστηκε ως ένας σκοτεινός προφήτης της λογοτεχνίας που πάντρεψε τη λατινοαμερικανική παράδοση με ένα παγκόσμιο στοιχείο, σημαδεύοντας με τη μαγική του αύρα το μεταίχμιο δύο αιώνων. Το κοινό του σήμερα είναι τεράστιο και το «2666» λατρεύεται ως ένα εξωτικό έπος της εποχής μας. Από τις πιο παράδοξες εκδηλώσεις θαυμασμού μπορούν να θεωρηθούν και οι απόπειρες μεταφοράς του στο θέατρο: τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν τρεις (αν όχι περισσότεροι) σκηνοθέτες που ανέβασαν στη σκηνή τους χαρακτήρες του «2666» σε πολύωρες πειραματικές παραστάσεις, που εκτός από φιλόδοξες καλλιτεχνικές απόπειρες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν εν πολλοίς και ως φόρος τιμής. Η 11ωρη παράσταση (φωτογραφία) του Julien Gosselin παρουσιάστηκε πέρυσι και στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Από τα υπόλοιπα
Τα περισσότερα βιβλία του κυκλοφορούν στα Ελληνικά και ίσως κάποια από τα πιο σύντομα μυθιστορήματά του ενδείκνυνται για μια πρώτη γνωριμία: το «Μακρινό αστέρι» (εκδ. Καστανιώτη), με τον δολοφόνο-ποιητή-πιλότο που αφήνει τους στίχους του στον ουρανό με τον καπνό του αεροπλάνου του, η «Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική» (εκδ. Άγρα) με το κατάμαυρο χιούμορ και τις σύντομες βιογραφίες υποθετικών λογοτεχνών ή ακόμα και το «Τρίτο Ράιχ» (εκδ. Άγρα), που εκδόθηκε επίσης μετά θάνατον και ίσως μοιάζει άνισο ή ακόμα και ανεπιμέλητο, αλλά μας συστήνει μερικούς απίθανους και απόκοσμους χαρακτήρες στην τουριστική Κόστα Μπράβα. ■