Μία από τις θετικές πλευρές της οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα μας είναι και η βαθμιαία μεταστροφή της κοινωνικής αντίληψης για τον τουρισμό. Οι οικονομικές δραστηριότητες που αποτελούν την τουριστική «βιομηχανία» συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάκαμψη της οικονομίας, συνεισφέρουν στο ΑΕΠ, χρηματοδοτούν τις αναγκαίες εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών και κυρίως αποτελούν τον βασικό πυλώνα στήριξης της απασχόλησης και του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Η πλειονότητα των επιχειρήσεων και των εργαζομένων που δραστηριοποιούνται στους επιμέρους τουριστικούς κλάδους –παρά τις ευρύτερες αδυναμίες της χώρας– κατορθώνουν να σταθούν επάξια στον σκληρό ανταγωνισμό ενός έντονα εξωστρεφούς κλάδου με διεθνώς εμπορεύσιμες υπηρεσίες, σε ένα άκρως ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον.
Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η άμεση απασχόληση στους τουριστικούς κλάδους έχει φτάσει στο ανώτατο σημείο των τελευταίων 35 ετών, με ανοδικές τάσεις, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες εκτιμάται ότι το 50% των μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα απασχολείται στους κλάδους αυτούς. Η εκτίμηση του Ινστιτούτου ΣΕΤΕ είναι ότι, αν τηρηθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, τα άμεσα έσοδα από τον τουρισμό από περίπου 14 δισ. € σήμερα μπορούν να φτάσουν μέχρι το 2021 τα 20 δισ. και η απασχόληση να υπερβεί το 1 εκατομμύριο εργαζομένους στους κλάδους και στους τομείς της οικονομίας που άμεσα και έμμεσα εξαρτώνται από τον τουρισμό.
Βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του οξύτατου ανταγωνισμού και τη συνεχή ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας αποτελεί η διαθεσιμότητα υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού. Όσον αφορά τη χώρα μας, ωστόσο, οι ενδείξεις που έχουμε μέχρι σήμερα δεν εγγυώνται ότι η προβλεπόμενη ζήτηση σε επαγγέλματα, ειδικότητες και δεξιότητες θα καλυφθεί από μια ισάξια προσφορά.
Η Τεχνολογία και η Ανάπτυξη του Διεθνούς Τουρισμού έχουν αυξήσει τις απαιτήσεις στα επαγγέλματα που σχετίζονται με τον τουρισμό, εξελίσσοντας και αυξάνοντας κατ’ επέκταση το απόθεμα γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτείται από τους επαγγελματίες του τουριστικού κλάδου. Η εποχή μας κυριαρχείται από το ταχύτατα μεταβαλλόμενο διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον, την περαιτέρω εξειδίκευση των αγορών και των επαγγελματιών και τη γρήγορη κυκλοφορία της πληροφορίας. Ως εκ τούτου, μια παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία, όπως αυτή του τουρισμού, απαιτεί επαγγελματίες που να έχουν την κατάλληλη θεωρητική γνώση (Γενική Παιδεία), ώστε να αντιλαμβάνονται σωστά τις αλλαγές που συντελούνται στο επιχειρηματικό περιβάλλον (κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά), τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις που συνδέονται με το αντικείμενο της απασχόλησής τους και τις βασικές κοινωνικές/προσωπικές δεξιότητες που θα μεγιστοποιούν το αποτέλεσμα των θεωρητικών και τεχνικών γνώσεων.
Ο τομέας της τουριστικής εκπαίδευσης απαιτεί την ύπαρξη ενός κορμού βασικών γνώσεων η οποία να εμπλουτίζεται από άλλα συναφή με τον τουρισμό πεδία εξειδικευμένης κατάρτισης, ώστε η τουριστική εκπαίδευση να συμβάλει στη δημιουργία ολοκληρωμένων στελεχών, στην ανάπτυξη εξειδικευμένων επαγγελματιών και στην καλλιέργεια μιας ολιστικής αντίληψης για το τουριστικό προϊόν.
Εύκολα κάποιος συμπεραίνει από τα παραπάνω ότι ο τουρισμός είναι ένα επαγγελματικό πεδίο που μπορεί να προσφέρει απεριόριστες ευκαιρίες στους επαγγελματίες του, ως μια αναπτυσσόμενη και εξαιρετικά ανταγωνιστική παγκόσμια βιομηχανία, η οποία έχει συνεχώς ανάγκη από νέα ταλέντα, καινοτόμες ιδέες, αφοσιωμένους και άρτια εκπαιδευμένους εργαζομένους.
Είναι ένας κλάδος που έχει στο επίκεντρό του τον άνθρωπο από τη μεριά τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Ο άνθρωπος δημιουργεί και προσφέρει τα προϊόντα και ο άνθρωπος είναι αυτός που τα βιώνει και τα αξιολογεί. Δεν θα μπορούσε λοιπόν ο εργαζόμενος του τουρισμού να μην είναι ένας άνθρωπος θετικός, δημιουργικός, με διάθεση για αναζήτηση και επικοινωνία. Στο κομμάτι των επιλογών εργασίας ο τουρισμός διαθέτει τεράστια πληθώρα επαγγελμάτων, υποκλάδων και δραστηριοτήτων, από τα ξενοδοχεία και τη φιλοξενία ευρύτερα, τα τουριστικά πρακτορεία, τον ναυτικό τουρισμό, τον ιατρικό, τον πολιτισμό και τη γαστρονομία, τα σπορ, την περιπέτεια και την ευεξία… Η λίστα είναι ατελείωτη.
Οι βασικότεροι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις απαιτήσεις σε δεξιότητες και ειδικότητες στον τομέα του τουρισμού είναι: (α) οι τάσεις της αγοράς (καταναλωτικές προτιμήσεις, δημογραφικές μεταβολές, οικονομικές μεταβολές κ.λπ.), (β) οι τεχνολογίες πληροφορικής και διαδικτύου, και (γ) η διαπροσωπική επαφή, ο ανθρώπινος παράγοντας δηλαδή, που παραμένει κρίσιμος, αφού η διαπροσωπική επαφή βρίσκεται στον πυρήνα των τουριστικών υπηρεσιών και της τουριστικής βιομηχανίας.
* Ο Ηλίας Κικίλιας είναι γενικός διευθυντής στο Ινστιτούτο ΣΕΤΕ