Όταν άρχισε να δουλεύει ως ηθοποιός, το ελληνικό σινεμά έπνεε τα λοίσθια. «Το 1977 μου πρότεινε ο Φίνος να παίξω στην ταινία που έμελλε να είναι η τελευταία του, αλλά δεν μου άρεσε το σενάριο και αρνήθηκα. Και να που τώρα, στα γεράματα, μου προέκυψαν τρία μικρού μήκους φιλμ και το “Success Story”». Στη νέα δουλειά του Νίκου Περάκη, μια… γκρίζα κωμωδία για τα πρώτα χρόνια της κρίσης (στις αίθουσες από τις 2/11), ο ρόλος της είναι μικρός. «Γκεσταριλίκι κάνω, αλλά μου άρεσε πολύ», λέει γελώντας η Μαρία Αλιφέρη.
Πέρασα το κατώφλι του ευήλιου διαμερίσματός της στην Αγία Παρασκευή με πολλή χαρά που θα γνώριζα μια γυναίκα που πολλές φορές είχε «μπει» στο πατρικό μου, τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 μέσα από την τηλεόραση. Και με ένα γλαστράκι με κυκλάμινα στο χέρι. Μην πάω στο ξένο σπίτι με άδεια χέρια! «Αχ, τι μου θύμισες…» αναστέναξε πριν βυθιστούμε στον αναπαυτικό καναπέ.
Τι σας θύμισα, κυρία Αλιφέρη;
Το χωριό μου. Άη Γιάννης Λακωνίας, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Σπάρτη. Ένας παράδεισος. Με πλατάνια, τρεχούμενα νερά, λουλούδια. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που είχε σκεπή πάνω του τον Ταΰγετο και μια ατέλειωτη πεδιάδα μπροστά του. Η φύση ήταν ο μεγάλος μου παιδαγωγός. Με έθρεψε και μου δίδαξε πολλές αλήθειες, αλλά ήμουν παιδί ανήσυχο και δημιουργικό κι ήθελα να φύγω.
Κι έτσι, από τον παράδεισο ήρθατε στην Αθήνα…
Ναι, σε ηλικία 18 ετών, για να σπουδάσω στη Νομική. Ήρθα και τρόμαξα με όλα. Με την πόλη, με τους ανθρώπους, με τις αντιλήψεις τους. Μου φάνηκε ζούγκλα η Αθήνα. Ήμουν μαθημένη σε έναν μικρόκοσμο, με όλη την αλήθεια και τις αρχές του. Μου πήρε χρόνια να συνηθίσω τα νέα δεδομένα και να προσαρμοστώ χωρίς να αλλοτριωθώ.
Η υποκριτική πώς προέκυψε;
Ήμουν πολύ κλειστό παιδί, σωστό όστρακο. Ασφυκτιούσα όμως, ήθελα να βρω τρόπους να εκφραστώ. Στο δεύτερο έτος της Νομικής ρώτησα πώς γίνεται κανείς ηθοποιός – ούτε αυτό δεν γνώριζα! (Γέλια) Βρέθηκα λοιπόν στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου, από βαθιά επιθυμία να βρω τον εαυτό μου, να τον εκδηλώσω και να τον κοινωνήσω. Και άρχισα να παίζω σχεδόν αμέσως. Ήταν δύσκολο, γιατί ήμουν ανέτοιμη κι έπρεπε να κολυμπήσω στα βαθιά, αλλά και συναρπαστικό μαζί. Ένας καινούργιος κόσμος ανοιγόταν μπροστά μου.
Στην τηλεόραση πώς βρεθήκατε;
Χωρίς να το καταλάβω. Με είδαν σε μια παράσταση του Εθνικού και με έχρισαν πρωταγωνίστρια, ως νέο ταλέντο. Με πέταξαν σε ένα στούντιο, μου έδωσαν ένα κείμενο και μου είπαν «πλασαρίσου». Τι σήμαινε αυτό; Δεν ήξερα. Όπως δεν ήξερα τι σημαίνει κάμερα, κόκκινο φωτάκι, μοντάζ. Αλλά έτσι συμβαίνει. Η ζωή δεν κλείνεται σε κλουβί. Οι άνθρωποι νομίζουμε ότι ρυθμίζουμε τα πάντα, ότι κανονίζουμε το μέλλον μας. Τίποτα δεν κανονίζουμε. Είναι τόσο απρόοπτη και ανατρεπτική η ζωή, που τα «γυρίσματά» της δεν τα πιάνει η φαντασία.
Το «Σας αγαπώ» ήταν δική σας ιδέα;
Ναι, προέκυψε αυθόρμητα, στο τέλος κάποιου γυρίσματος για «Τα τετράγωνα των αστέρων». Όταν προβλήθηκε η εκπομπή, έγινε χαμός! Και παγιώθηκε.
Κι εσείς γίνατε μεγάλη σταρ. Παρουσιάστρια ενός δημοφιλούς παιχνιδιού και πρωταγωνίστρια σε ένα σίριαλ που το κοινό παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα…
Η Τερέζα Ρίχτερ στην «Κραυγή των λύκων». (Γέλια) Κοίταξε, αγάπη μου, όλες αυτές οι αλλαγές έγιναν μαζεμένες και με τρόμαξαν. Αλλά έχω ένα καλό: μπορώ και συγκεντρώνομαι κι έτσι διαχειρίζομαι τον φόβο μου. Από παιδί διαθέτω αυτό το προσόν. Μάλλον είναι δώρο από την κούνια μου.
Όταν αρχίζατε την καριέρα σας ως ηθοποιός, ποιες ήταν οι μεγάλες σταρ στον χώρο;
Η Βουγιουκλάκη. Πρώτη και με διαφορά. Και η Καρέζη, βέβαια, με έναν διαφορετικό πια τρόπο – Μεταπολίτευση, γαρ. Αλλά η Αλίκη κυριαρχούσε.
Είχατε την ευκαιρία να τη γνωρίσετε;
Ναι, πολύ καλά. Δεν συνεργαστήκαμε βέβαια ποτέ, αλλά βρεθήκαμε στις ίδιες παρέες. Στη δημόσια ζωή της η Αλίκη έπαιζε έναν ρόλο. Αυτό που της χάρισε τη δόξα τής στέρησε τον αληθινό της εαυτό, την προσωπική της εσωτερική γαλήνη και ευτυχία. Έτσι είναι η ζωή, έχει δύο όψεις, δύο αντίθετες δυνάμεις, κι εμείς καλούμαστε να τις εξισορροπήσουμε.
Τύχη ή ταλέντο; Ποιο είναι, τελικά, το βασικό συστατικό της επιτυχίας;
Και τα δύο, αλλά και το «συν Αθηνά και χείρα κίνει» ισχύει. Δεν έχω δουλέψει απλώς σαν σκυλί, αλλά σαν δέκα άνθρωποι μαζί. Έχω πάθει τρεις σοβαρές υπερκοπώσεις που με έστειλαν στο νοσοκομείο. Μου δόθηκε μια ευκαιρία από τύχη, μου άνοιξαν κάποιες πόρτες, αλλά αυτό δεν αρκούσε. Τίποτα δεν μας χαρίζεται εν τέλει. Η σκληρή προσπάθεια κάνει τη διαφορά.
Το καλάμι πώς δεν το καβαλήσατε;
Κρατήθηκα γερά στα πόδια μου χάρη στο σπίτι μου. Στις αξίες που δεν μου είχαν επιβάλει, αλλά μου είχαν υποβάλει οι γονείς μου, αυτές που μου είχαν εμφυσήσει έμμεσα και απαλά. Αν και αμόρφωτοι άνθρωποι, δεν με συμβούλευαν… ξώφαλτσα. Μου έδιναν ένα διαρκές παράδειγμα αγάπης, κατανόησης, σοφίας. Αυτό φέρω από τα γεννοφάσκια μου. Η ζωή με πέταξε στην κορυφή. Θα μπορούσα να είχα γκρεμιστεί. Αλλά αυτό που έβλεπα στους γονείς μου ήταν μια διαρκής ισορροπία, σε καθετί. Έτσι γειωνόμουν. Για τους συγχωριανούς μου είμαι πάντα η Μαριγώ τους. Όπως έγραφα στα τετράδια του Δημοτικού: της Μαριγούς Αλιφεροπούλου.
Μαχαιριές στην πλάτη δεχτήκατε;
Πολλές. Ήμουν αφελής. Moυ πήρε αρκετά χρόνια να καταλάβω τι σημαίνει φθόνος και έχθρα. Πάνω στη δεκαετία στο θέατρο και στην τηλεόραση καθάρισε η ματιά μου. Έμαθα να φυλάγομαι λίγο περισσότερο. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπήκα στον πειρασμό να εκδικηθώ όσους με έβλαψαν. Θα ήμουν το ίδιο με αυτούς, θα δηλητηριαζόμουν.
Και αίφνης, με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, η ζωή σας άλλαξε.
Άρδην. Εν μια νυκτί κόπηκαν και σίριαλ, και παιχνίδι από την ΕΡΤ. Και μου ανακοινώθηκε τηλεφωνικώς. Είχα να διαχειριστώ μεγάλους κλυδωνισμούς του καραβιού της ζωής, πολλά μποφόρ.
Αισθανθήκατε αδικημένη;
Φυσικά. Ταυτίστηκα με μια κομματική παράταξη χωρίς λόγο. Ποτέ δεν είχα εκφραστεί πολιτικά, ποτέ δεν μπήκα σε ψηφοδέλτιο, έκανα απλώς τη δουλειά μου.
Πώς καταφέρατε να προσαρμοστείτε στη νέα σας ζωή;
Κάνοντας θέατρο! Οι αίθουσες γέμιζαν μόνο με αγάπη του κόσμου, χωρίς καμιά τηλεοπτική προβολή –ήμουν κομμένη διά παντός από εκεί.
Άνθρωποι του περιβάλλοντός σας άλλαξαν μετά την «πτώση» σας από τον τηλεοπτικό σας θρόνο;
Βέβαια. Ευτυχώς ελάχιστοι. Αλλά σε τέτοιες ώρες κρίνεις τους ανθρώπους. Στις χαρές όλοι καλοί είμαστε. Στα ζόρια φαίνονται οι χαρακτήρες.
Η ομορφιά ανοίγει ή κλείνει πόρτες;
Και τα δύο ισχύουν. Εγώ αισθανόμουν ενοχή για την εμφάνισή μου, μου πήρε χρόνια να το ξεπεράσω. Κι αυτό επειδή, ενώ είχα μεγάλη ανάγκη, πραγματική ορμή να εκφράσω το μέσα μου, οι άνθρωποι με έκριναν από το έξω.
Δεν επενδύσατε όμως στην ομορφιά, δεν το παίξατε… γατούλα.
Ούτε ήμουν ούτε το έπαιξα γατούλα. Και πλήρωσα το τίμημα. Αλλά είναι προς τιμήν μου, δεν νομίζεις; Η ομορφιά είναι δώρο Θεού αλλά και παγίδα. Δεν πρέπει να σταματήσεις εκεί, να εγκλωβιστείς σε αυτήν.
Τις ρυτίδες σας τις έχετε αποδεχθεί;
Είμαι 67 ετών. Δεν γίνεται να μην έχω ρυτίδες. Δεν είμαι κατά του να διορθώνεις κάτι στην εμφάνισή σου, αν σε ενοχλεί. Αλλά όλα τα ινστιτούτα ομορφιάς του κόσμου δεν σε σώζουν αν μέσα σου δεν είσαι καλά, αν δεν έχεις ηρεμία.
Οι άνδρες ποια ερωτεύονταν, τη Μαρία ή την Αλιφέρη;
Οι περισσότεροι αναζητούσαν την Αλιφέρη, αυτήν που έβλεπαν στην οθόνη ή στη σκηνή. Υπήρξαν βέβαια και κάποιοι που αγάπησαν αληθινά τη Μαρία. Δεν έχω παράπονο, είμαι χορτάτη.
Χορταίνεται ο έρωτας;
(Γελάει) Όχι, δεν χορταίνεται. Τι πιο όμορφο από το να σμίξουν δύο άνθρωποι σωματικά και ψυχικά; Αρκεί το σμίξιμο να μην είναι τσέπης, φιλοδοξίας ή σκοπιμοτήτων.
Το ζήσατε πολλές φορές αυτό το ιδανικό σμίξιμο;
Μετράω πάνω από δύο φορές. Είμαι τυχερή γυναίκα.
Από τους ρόλους που έχετε παίξει, ποιοι σας άγγιξαν πιο πολύ;
Η Τρισεύγενη του Παλαμά, η Σκάρλετ Ο’ Χάρα, ένα πρόσωπο πίστης και αισιοδοξίας, στο «Όσα παίρνει ο άνεμος», και η Μαντάμ Ορτάνς, μια πόρνη με καθαρότητα ψυχής. Αλλά κυνήγησα και πολλούς κόντρα ρόλους.
Αν μπορούσατε να επιστρέψετε στο παρελθόν και να ξαναζούσατε μια περίοδο της ζωής σας, ποια θα επιλέγατε;
Δεν θα γύριζα στο παρελθόν ούτε με σφαίρες! Το κουβαλάω μέσα μου σαν θησαυρό, αλλά οφείλουμε να προχωράμε μπροστά.
Σε μια εγκυκλοπαίδεια του μέλλοντος τι θα θέλατε να γράφει στο λήμμα «Μαρία Αλιφέρη»;
Όλα στη ζωή μας είναι θνησιγενή κι εσύ οφείλεις κάπου, κάπως, να αφήσεις ένα ψίχουλο με ό,τι κάνεις, να δικαιώσεις την ύπαρξή σου, να μην την πουλήσεις ούτε να την εξευτελίσεις. Θα ήθελα, λοιπόν, δίπλα στο όνομά μου να γράψουν: «Ηθοποιός. Έφυγε με γαλήνια ψυχή». ■