Τα άλογα είναι έτοιμα να φύγουν με ορμή. Κάποια είναι νευρικά, νιώθοντας την αδρεναλίνη του αναβάτη τους, άλλα φοράνε κουκούλες, για να καταφέρουν οι σταβλίτες να τα βάλουν στη θέση εκκίνησης. Συγκρατούνται πίσω από μια δίφυλλη μεταλλική πόρτα, αλλά με το που δίνεται το σήμα οι πόρτες ανοίγουν διάπλατα, οι κουκούλες βγαίνουν και τα άλογα ξεχύνονται στον στίβο τινάζοντας άμμο και καλπάζοντας τόσο κοντά, που νιώθουν το ένα την ανάσα του άλλου. Αυτή είναι μια σύντομη και τυπική περιγραφή μιας οποιασδήποτε κούρσας. Τι συμβαίνει όμως στον ιππόδρομο μια καθημερινή; Πώς ζουν τα περήφανα ζώα; Ποιοι άνθρωποι ασχολούνται με τη φροντίδα τους και τι ιστορίες κουβαλάει ο στίβος στο πέρασμα των χρόνων;
Πέταλο για γούρι
Ώρα 5.45 π.μ., οι άνθρωποι στον Ιππόδρομο Μαρκόπουλου μαζεύονται στο καφενεδάκι, πάνω από τον στίβο, για να ξεκινήσουν τη μέρα τους. Ο Παναγιώτης Κάσσης πηγαίνει προς τον στάβλο του. Προπονητής ο ίδιος, απέκτησε την αγάπη για τα άλογα δίπλα στον πατέρα του, Γιώργο, επίσης προπονητή. Στο κατώφλι του στάβλου υπάρχει ένα καρφωμένο πέταλο, για γούρι, και μέσα γνωρίζουμε τον Westbourne Grove. Καθαρόαιμο, ράτσας Thoroughbred. Στον στάβλο του Παναγιώτη υπάρχουν έξι άλογα, εκ των οποίων τα πέντε είναι ενεργά. Το ένα έχει τρία κατάγματα, που δεν του επιτρέπουν να τρέξει ξανά σε κούρσες, αν και περπατάει ικανοποιητικά. Παρ’ όλα αυτά, ο ιδιοκτήτης ζήτησε να παραμείνει στον στάβλο, παρέα με τα άλλα, για την υπόλοιπη ζωή του. «Δενόμαστε με τα ζώα», λέει ο προπονητής, και θυμάται τον προηγούμενο Απρίλιο, όταν βρέθηκε σε δημοπρασία στο New Market, όπου είδε μια στενοχωρημένη κοπέλα που κρατούσε μια φοράδα προς πώληση. Έκανε ήδη τον δεύτερο γύρο επίδειξης για να μαζέψει προσφορές. Ο υπεύθυνος της δημοπρασίας προειδοποίησε ότι θα έκανε έναν γύρο ακόμα και, αν δεν υπήρχε προσφορά, θα την έπαιρνε να φύγει. Η κοπέλα χάρηκε λίγο όταν το άκουσε αυτό. Μόλις όμως ξεκίνησαν οι προσφορές, άλλαξε η όψη της και, μόλις κατακυρώθηκε, αγκάλιασε το ζώο κλαίγοντας. Η φοράδα είχε γείρει το κεφάλι της επάνω στην κοπέλα, ανταποδίδοντας με τον τρόπο της το έντονο συναίσθημα.
Συνήθως τα άλογα έρχονται στον ιππόδρομο σε ηλικία ενάμισι έτους και τρέχουν σχεδόν μέχρι τα οκτώ τους, αν και κάποια συνεχίζουν ακόμα και στα δώδεκα χρόνια τους. Συνολικά ζουν μέχρι περίπου τα 25 τους και αναπτύσσουν υψηλές ταχύτητες, με τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη να είναι 70 χλμ./ώρα. Όταν αποσύρονται, τα άλογα μεταφέρονται σε μέρη της Ελλάδας όπως οι Σέρρες και το Μεσολόγγι, όπου συχνά πραγματοποιούνται εθιμοτυπικές ιπποδρομίες και ο κόσμος είναι δεμένος μαζί τους. Σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις τραυματισμών, που δεν θεραπεύονται, γίνεται ευθανασία, για να μην ταλαιπωρούνται.
Χρηματιστήριο ίππων
Στην Αγγλία η τιμή ενός ιπποδρομιακού αλόγου ξεκινάει από 1.000 ευρώ. Όταν «χτυπάνε» άλογα οι Σαουδάραβες σε δημοπρασίες, μπορεί να φτάσουν ακόμα και τα 5.000.000 ευρώ, ενώ όλα διαθέτουν πιστoποίηση DNA και διαβατήρια που αναφέρουν τα στοιχεία της γενεαλογίας τους, τον εμβολιασμό τους, τα μέρη όπου έχουν τρέξει, τον αριθμό των συμμετοχών τους κ.ά. Όσο καλύτερη η γενεαλογία τους, τόσο ανεβαίνει η τιμή. Παλιότερα υπήρχαν πολλά ιπποφορβεία στην Ελλάδα, με παραγωγή 15-20 αλόγων τον χρόνο. Πλέον βγάζουν μόλις τρία με τέσσερα, γιατί οι ιδιοκτήτες συνήθως αγοράζουν άλογα από το εξωτερικό, λόγω καλών γενεαλογιών.
Δουλειά του προπονητή είναι να ρυθμίζει το πρόγραμμα των αλόγων, όπως το πού θα τρέξουν και με ποιον αναβάτη, πάντα σε συνεννόηση με τον ιδιοκτήτη. Πριν ξεκινήσουν προπόνηση, ελέγχονται καθημερινά η υγεία και η θερμοκρασία τους. Για κάθε ενδεχόμενο, ο ιππόδρομος διαθέτει ένα σύγχρονο κτηνιατρείο με εικοσιτετράωρη παρουσία κτηνιάτρου.
Τη φροντίδα των αλόγων αναλαμβάνει ο σταβλίτης. Βούρτσισμα, ξύστρισμα και καθάρισμα είναι μόνο λίγες από τις καθημερινές εργασίες του. Πριν βγουν στον στίβο, τα προετοιμάζει με τον κατάλληλο εξοπλισμό, όπως παρωπίδες και σέλα, ενώ δένει χαμηλά τη γλώσσα τους, για να αναπνέουν καλύτερα όταν τρέχουν. Στη συνέχεια αναλαμβάνουν οι γυμναστές, που συνήθως είναι πιο σωματώδεις και «πιάνουν» τα χέρια τους για να γυμνάσουν ένα άλογο, πράγμα δύσκολο για τους μικροκαμωμένους αναβάτες, γιατί τα περισσότερα άλογα «τραβάνε» (όπως λένε στη γλώσσα τους) όταν επιταχύνουν.
Επιστρέφοντας, ο σταβλίτης στεγνώνει τον ιδρώτα τους και τα πλένει στο πλυντήριο. Ιδιαίτερα όταν έχει ζέστη, πλένονται δύο τρεις φορές την ημέρα. Το μεσημέρι τρώνε, ενώ το απόγευμα βγαίνουν για ξεμούδιασμα.
Η Εύα Καμούτση και ο Κώστας Μαστοράκης έχουν κοινή ζωή εντός και εκτός ιπποδρόμου. Είναι σύζυγοι και τζόκεϊ.
Η μοναδική γυναίκα αναβάτης
Οι αναβάτες πρέπει να είναι μικροκαμωμένοι, με καλά αντανακλαστικά. Αν δεν είναι συγκεντρωμένοι ή δεν πιάσουν σωστά το άλογο, μπορεί να υπάρξει σοβαρό ατύχημα. Σπάνια θα δεις αναβάτη μεγαλύτερο των 40 ετών. Σύμφωνα με τον τζόκεϊ και πρόεδρο των αναβατών, Μάριο Χριστοφή, το ιδανικό βάρος είναι 47-48 κιλά, ενώ, για να αυξηθεί ο ανταγωνισμός στις κούρσες, παίζουν ρόλο τα κιλά που επιτρέπεται να σηκώσει κάθε ζώο. Όσο πιο πολλές κούρσες έχει κερδίσει, τόσο περισσότερα κιλά αναβάτη επιτρέπεται να σηκώσει.
Στον ιπποδρομιακό στίβο έχουν μπει δυναμικά και οι γυναίκες. Η Εύα Καμούτση είναι η μοναδική αναβάτρια στο Μαρκόπουλο αυτή τη στιγμή. Παλιότερα όμως υπήρχαν κι άλλες, όπως οι δύο αδελφές της. Στην περίπτωσή τους είναι οικογενειακή υπόθεση οι ιπποδρομίες. Ο πατέρας της ήταν προπονητής, ο θείος της αναβάτης και μετέπειτα προπονητής, ενώ εδώ και κάποια χρόνια είναι παντρεμένη με τον τζόκεϊ Κώστα Μαστοράκη.
«Είναι δύσκολο επάγγελμα για γυναίκες, ιδιαίτερα αν υπάρχουν οικογενειακές υποχρεώσεις», λέει η Εύα. Εκτός όμως από τις δυσκολίες της καθημερινότητας, έχει να αντιμετωπίσει και σεξιστικές συμπεριφορές: εκφράσεις όπως «κάτσε σπίτι σου» ή «πλύνε κάνα πιάτο» είναι από τις πιο ήπιες που έχει ακούσει, ακόμα και από συναδέλφους, ενώ θεωρεί ότι οι παίκτες δύσκολα εμπιστεύονται γυναίκα αναβάτη.
Φυσικά, από τον ιππόδρομο δεν θα μπορούσαν να λείψουν οι παίκτες, στην πλειονότητά τους χρόνιοι θαμώνες, από τότε που ο ιππόδρομος βρισκόταν στο Φάληρο. Ανάμεσά τους και ο κύριος Θόδωρος, που ασχολείται πάνω από τριάντα χρόνια με τις ιπποδρομίες. «Στο Φάληρο έβγαλα πολλά λεφτά, γιατί ήταν καλύτερα τα πονταρίσματα τότε», θυμάται. «Εκείνα τα χρόνια έπαιζα και καζίνο. Ήμουν μεταφορέας. Ό,τι λεφτά έπαιρνα από τον ιππόδρομο τα έπαιζα στο καζίνο. Οι δικοί μου αντιδρούσαν, μέχρι που χώρισα λόγω τζόγου. Υπάρχουν και άνθρωποι που καταφέρνουν να ελέγξουν το παιχνίδι και να διασκεδάζουν».
Μετά την προπόνηση, ο σταβλίτης φροντίζει για το «ντους» του τετράποδου αθλητή.
Τα άλογα του Κατράκη
Ο Βασίλης Κεράτσας, ένας από τους καλύτερους παλαίμαχους αναβάτες και προπονητής, θυμάται γελώντας ένα αραβικό άλογο που, όταν το πλησίαζαν τα υπόλοιπα επάνω στην κούρσα, γύριζε και τα δάγκωνε, ενώ μέσα στα χρόνια που πέρασε ως προπονητής ο Γιώργος Κάσσης γνώρισε σημαντικούς ιδιοκτήτες – ένας από αυτούς ήταν και ο Μάνος Κατράκης. «Ήταν υπόδειγμα συμπεριφοράς και είχε τρία άλογα στον στάβλο του Φίλιππου Μπαλωμένου. Μια μέρα πόνταρε σε ένα δίδυμο. Μόλις τέλειωσε η κούρσα και αφού είδε ότι δεν κέρδισε, έφυγε γρήγορα για το θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, έγινε ένσταση για το άλογο που κέρδισε, λόγω διαφοράς στα κιλά του αναβάτη. Τελικά ο Κατράκης κέρδισε, αλλά είχε ήδη φύγει. Τον πρόλαβαν πριν φτάσει στη Συγγρού, αλλά είχε πετάξει τα χαρτάκια. Γύρισαν πίσω. Στον ιππόδρομο υπήρχαν κάποια τενεκεδάκια για να ρίχνει ο κόσμος τα χαρτιά από τα πονταρίσματα. Όλοι όμως, επάνω στην ένταση και στα νεύρα τους, τα πετούσαν κάτω. Ο Κατράκης ήταν ο μόνος που τα έριχνε μέσα στα τενεκεδάκια. Έτσι, τα βρήκε αμέσως». Στους θαμώνες του παλιού Ιπποδρόμου (εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) συγκαταλέγονταν και άλλοι αναγνωρίσιμοι Αθηναίοι, από τον Βασίλη Αυλωνίτη μέχρι τον Σταμάτη Κόκοτα και τον Στράτο
Διονυσίου. «Ο Διονυσίου δεν έπαιζε, αλλά εκνευριζόταν πολύ. Δύο φορές χτύπησε αναβάτες και τιμωρήθηκε με δύο εξάμηνα εκτός. Ήταν τότε που έβλεπε τις κούρσες από το ξενοδοχείο του Χανδρή». ■