Οι πορείες και οι συγκεντρώσεις γυναικών φουντώνουν, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τα άρθρα για το γυναικείο κίνημα πληθαίνουν, τα μπλογκ και οι φεμινιστικές σελίδες στο Facebook αυξάνονται. Ακτιβίστριες βετεράνοι που αρχίζουν πάλι δράσεις με θέμα την έμφυλη ταυτότητα, νέες κοπέλες που ανακαλύπτουν για πρώτη φορά «Το δεύτερο φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ και μαθήτριες σχολείου που φορούν μπλουζάκια με το λογότυπο «Είμαι φεμινίστρια» επαναφέρουν δυναμικά στη δημόσια σφαίρα τον αγώνα των γυναικών για ισότητα. Ερχεται νέο κύμα φεμινισμού;
Μια μέρα, μια φίλη ανάρτησε στο Facebook την ανακοίνωση για την πρώτη συνάντηση της ομάδας «Προχωράμε» για το 2018, με σκοπό «να εγείρουμε τα ζητήματα που πραγματικά μετρούν για εμάς τις γυναίκες». Αποφάσισα να πάω γιατί μου φάνηκε μια πρωτοβουλία καινούργια και φρέσκια, που δεν έδινε την εντύπωση ότι συνδέεται με κομματικές σκοπιμότητες. Μου κέντρισε επίσης το ενδιαφέρον το γεγονός ότι η εκδήλωση θα πραγματοποιούνταν στο Social Dynamo στο Κολωνάκι, έναν καινούργιο ανοιχτό χώρο όπου στεγάζεται μια νέα πλατφόρμα ενδυνάμωσης νεοσύστατων ομάδων που ασχολούνται με την κοινωνία των πολιτών (υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Μποδοσάκη και τον Δήμο Αθηναίων).
Πηγαίνοντας εκεί, δεν ήξερα τι θα αντικρίσω. Σίγουρα πάντως δεν ήρθα αντιμέτωπη με «θυμωμένες γυναίκες με αξύριστες γάμπες, που μισούν τους άνδρες», όπως στερεοτυπικά έχουν χαρακτηριστεί οι φεμινίστριες. Αντ’ αυτού βρήκα «κανονικές» γυναίκες, όμορφη η καθεμία με τον δικό της τρόπο, από 17 έως 40 ετών, που συζητούσαν ήρεμα για θέματα ισότητας και φύλου. Υπήρχε ωραίο κλίμα, ζεστασιά, μπορούσες ελεύθερα να πεις την άποψή σου, χωρίς κάποιος ή κάποια να σε επικρίνει.
Το «Προχωράμε» συστάθηκε πριν από δύο χρόνια από την 27χρονη παιδαγωγό Μαρία Καλογεροπούλου και τον συνομήλικό της Isaac Caballero Suey, έναν Ισπανό tech geek που έχει σπουδάσει Νομική και Πολιτικές Επιστήμες. Οι δυο τους γνωρίστηκαν όταν ο τελευταίος ήρθε πριν από μία πενταετία στην Αθήνα για να κάνει την πρακτική του σε μια ελληνική νομική εταιρεία. Η ομάδα, που έχει πιο καλλιτεχνική κατεύθυνση, έχει επιλέξει ως μέσο έκφρασης το βίντεο: φτιάχνουν φεμινιστικά βιντεάκια και μετά τα ανεβάζουν στο ίντερνετ. «Δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στα ελληνικά σόσιαλ μίντια. Είναι αποτελεσματικό φορμά, έχει μεγάλη επιρροή, ειδικά στους νέους ανθρώπους», σχολιάζει η Μαρία.
Το «Προχωράμε» έχει δημιουργήσει 57 βίντεο στο σύνολο, με θεματολογία που ξεκινάει από το περιβάλλον και καταλήγει στην γκέι κοινότητα. To πρώτο τους όμως φεμινιστικό έργο γυρίστηκε πριν από έναν χρόνο και είχε τίτλο «Γιατί είμαι φεμινίστρια». Με 280.000 προβολές, προκάλεσε μεγάλη αντίδραση και αρνητικά σχόλια. Παράξενο, γιατί, αν το δείτε, μεταφέρει συνηθισμένα μηνύματα γραμμένα σε απλή γλώσσα. «Η λέξη “φεμινίστρια” προκαλεί, όσο “light” και να την κάνεις να φαίνεται. Οι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, είναι προκατειλημμένοι. Η λέξη “φεμινισμός” στην Ελλάδα είναι ακόμα στιγματισμένη», υπογραμμίζει η ιδρύτρια και παραγωγός του γκρουπ.
Η σελίδα του «Προχωράμε» στο Facebook έχει 93.000 ακολούθους, με πληροφορεί ο Ισαάκ που έχει αναλάβει το κομμάτι της έρευνας και της ανάλυσης δεδομένων της σελίδας, αν και η συνολική επίδραση υπολογίζεται πολύ μεγαλύτερη.
Κάποια στιγμή τα μέλη της νέας αυτής φεμινιστικής ομάδας ήθελαν να βγουν… από τον ψηφιακό κόσμο τους και να έρθουν σε επαφή με αληθινούς ανθρώπους. «Έτσι ξεκίνησαν οι συναντήσεις μας. Δεν ήταν όμως εύκολη υπόθεση. Δεν μπορούσαμε να βρούμε χώρο συνάντησης χωρίς να παρουσιάζονται εμπόδια. Ή, όταν προσπαθούσαμε να μπούμε σε προγράμματα για start-up, πάντα μας απέρριπταν όταν άκουγαν με τι ασχολούμαστε. Το πρότζεκτ μας άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα βιωσιμότητας».
Αργότερα στην ιδρυτική ομάδα προστέθηκε η εικαστικός Κατερίνα Κονταρίνη, η οποία έχει αναλάβει τον ρόλο της συντονίστριας. Η 38χρονη καλλιτέχνις είναι παντρεμένη και έχει έναν γιο 7 ετών. «Μας έχουν αποκαλέσει feminazi και μίσανδρους. Θεωρούν ότι είμαστε χάρντκορ, ότι θα βγούμε στον δρόμο και θα κόβουμε κεφάλια ανδρών», λέει η ίδια. «Φυσικά, δεν έχουμε τέτοια πρόθεση. Προσπαθούμε απλώς να εκπαιδεύσουμε το νεανικό κοινό. Στόχος μας η αποστιγματοποίηση του φεμινισμού».
Η ιδρυτική σύνθεση του «Προχωράμε». Από αριστερά, Isaac Caballero Suey, Κατερίνα Κονταρίνη, Μαρία Καλογεροπούλου.
Η ιδρυτική σύνθεση του «Προχωράμε». Από αριστερά, Isaac Caballero Suey, Κατερίνα Κονταρίνη, Μαρία Καλογεροπούλου.
Ποτέ δεν τελειώνουν τα προβλήματα
Σε τέσσερις ημέρες είναι η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και ήδη το «Προχωράμε» καθώς και άλλες γυναικείες ομάδες οργανώνονται με ιδέες και δραστηριότητες. Πολλοί άνδρες αναρωτιούνται σε τι χρειάζονται όλα αυτά, αφού οι γυναίκες έχουν πετύχει την ισότητα. Αν όμως διαβάσει κανείς τα σχόλια κάτω από τα βίντεο του «Προχωράμε», θα καταλάβει ότι η ελληνική κοινωνία είναι ακόμη βαθιά σεξιστική και οπισθοδρομική.
Τι θέλουν λοιπόν οι γυναίκες; Το ίδιο ερώτημα είχε θέσει πριν από πενήντα χρόνια η Gloria Steinem, μία από τις ιέρειες του φεμινισμού, σ’ ένα άρθρο της στο περιοδικό New York. Με την ψήφιση κάποιων προοδευτικών νομοθεσιών έχουν επιτευχθεί βασικοί στόχοι του κινήματος, όπως η αποποινικοποίηση της έκτρωσης και η αλλαγή του οικογενειακού δικαίου, ωστόσο ο μισογυνισμός και η βία κατά των γυναικών καλά κρατούν.
Λέγεται ότι αυτή η νέα κινητικότητα πυροδοτείται από την αυξανόμενη απογοήτευση των γυναικών, που εξακολουθούν να βρίσκονται στη σκιά των ανδρών σε πολλούς τομείς. Πολλές συνειδητοποιούν ότι ακόμη υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου. Ότι δεν έχουν κερδίσει τον σεβασμό των ανδρών.
Φεμινισμός από σπόντα
Σε μία από τις επόμενες συναντήσεις του «Προχωράμε» συμμετείχε η Κατερίνα, μαθήτρια λυκείου. Αποκάλυψε στην ομάδα ότι «πολλές κοπέλες στο σχολείο της φοράνε μπλούζα I am a feminist, κι ας μην έχουν ιδέα τι σημαίνει». Μέσα από τη συζήτηση καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό: Γιατί μέσα από την τέχνη και τις στυλιστικές δηλώσεις των celebrities και των influencers καλλιεργούνται συνειδήσεις και ο όρος του φεμινισμού «κανονικοποιείται». «Μπορεί να μην ξέρουν ακριβώς την ιστορία του γυναικείου κινήματος, όμως οι λέξεις κατασκευάζουν ταυτότητες. Τα νεαρά κορίτσια αρχίζουν να ευαισθητοποιούνται πάνω σε θέματα ισότητας και φύλου», λένε τα μέλη του «Προχωράμε».
Πάντως οι νεότερες γενιές κοριτσιών διατηρούν τις κεραίες τους ανοιχτές. «Τα κύματα του φεμινισμού τις περασμένες δεκαετίες έρχονταν πάντα στην Ελλάδα με χρονοκαθυστέρηση. Αυτό σήμερα έχει αλλάξει. Χάρη στην τεχνολογία, ίντερνετ και κοινωνικά δίκτυα, κάθε Ελληνίδα έχει πρόσβαση σε ένα περιεχόμενο φεμινιστικό», λέει η Μαρία και συνεχίζει: «Η γενιά μου είναι μια γενιά παγκοσμιοποιημένη, με τις ίδιες ανησυχίες, βιώματα, συνήθειες. Παρακολουθεί στα αγγλικά κατευθείαν από την πηγή. Δεν χρειάζεται πια να ταξιδέψεις στο εξωτερικό ή να κάνεις μετάφραση του αρχικού κειμένου, όπως γινόταν παλιότερα».
Women’s March Athens 2018. Την πορεία γυναικών στην Αθήνα διοργάνωσε η συγγραφέας Μαρία Κωστάκη σε συνεργασία με τους «Democrats Abroad».
Women’s March Athens 2018. Την πορεία γυναικών στην Αθήνα διοργάνωσε η συγγραφέας Μαρία Κωστάκη σε συνεργασία με τους «Democrats Abroad».
Σημείο αναφοράς το άτομο
Σε σύγκριση με τις άλλες γυναικείες οργανώσεις, το «Προχωράμε» δεν είναι κατευθυνόμενο συλλογικά, δεν είναι ιδεολογικοποιημένο· έχει ως σημείο αναφοράς το άτομο. «Πρώτα είμαστε φεμινιστές και μετά οτιδήποτε άλλο. Οι πιο ριζοσπαστικές συλλογικότητες θέλουν να προσηλυτίζουν κόσμο. Υπάρχει κεντρική γραμμή, μια άποψη συγκεκριμένη πάνω στα θέματα. Εμείς είμαστε υπέρ της προσωπικής φωνής της καθεμιάς. Γι’ αυτό συχνά μας αποκαλούν νεολιμπεριαλιστές», τονίζει ο Ισαάκ, που γνωρίζει αρκετά καλά την ελληνική πραγματικότητα κι ας μη μιλάει λέξη ελληνικά.
Ζούμε σε κοινωνίες όπου τίποτα δεν είναι απλό και προφανές. Διαβάζοντας απλά στατιστικά στοιχεία, καταλαβαίνω ότι πρέπει να είμαστε σε διαρκή επαγρύπνηση. Το ερώτημα που τίθεται τώρα, το 2018, δεν είναι αν ακούγονται ή όχι οι απόψεις της γυναίκας, όσο τι συμβαίνει όταν αυτές εκφράζονται.Πάντως, αν αποδειχθεί μόδα το νέο κίνημα φεμινισμού, εύχομαι να γίνει σαν το «μικρό μαύρο φόρεμα» που μένει διαχρονικά μέσα στην ντουλάπα της γυναίκας.
Με δικά τους λόγια
Ιωάννα Σοφρά, Χημικός: «Παρατηρώντας τις κοπέλες πώς ντύνονταν στο μάθημα διαπίστωνα ότι υπήρχε τρομερό άγχος να αντεπεξέλθουν στα πρότυπα της θηλυκότητας. Αποφάσισα τότε να κάνω ένα μεταπτυχιακό με θέμα τον “φεμινισμό και τη μόδα“. Στα μίντια παρουσιάζουν ακόμη τη γυναίκα μέσα από πατριαρχικά στερεότυπα, μέσα από το βλέμμα του άνδρα. Υπάρχει όμως χώρος για πιο υγιή πρότυπα, για brand με ηθική. Ο Καστοριάδης υποστήριζε ότι δύο κινήματα έχουν περιθώρια εξέλιξης στην εποχή μας, ο φεμινισμός και η οικολογία».
Εύα Φανίδου, στέλεχος εταιρείας: «Ανέκαθεν είχα ενδιαφέρον για ζητήματα που άπτονται του φύλου. Το ενδιαφέρον μου αυτό εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα “Φύλο, πολιτισμός και κοινωνία“ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο με έφερε σε επαφή με σχετικές θεωρίες. Επιδιώκω τη συμμετοχή μου σε συλλογικότητες που διαμορφώνονται με επίκεντρο την έμφυλη ταυτότητά τους, οργανώνουν δράσεις και κινητοποιούνται στον δημόσιο χώρο. Υποστηρίζω θερμά τη δουλειά των ομάδων και εύχομαι όλο αυτό να είναι μια ζύμωση η οποία θα ανοίξει τον δρόμο για ένα νέο κύμα φεμινισμού και όχι μόνο».
Πένυ Νικολαϊδου, φοιτήτρια συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης: «Μου αρέσει η ομάδα γιατί είναι εύκολα προσβάσιμη, δεν έχει σχέση με τις κλασικές φεμινιστικές οργανώσεις που καλύπτονται από ένα πολιτικοποιημένο φάσμα. Γιατί να ντρέπομαι να πω ότι είμαι φεμινίστρια; Ο φεμινισμός μόνο καλό μπορεί να κάνει. Νόμιζω ότι ο σεξισμός προέρχεται από την παθογένεια της ελληνικής οικογένειας. Η Ημέρα της Γυναίκας δείχνει πόσο σημαντικές είμαστε».