Οι προβλέψεις των επιστημόνων για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι κάθε άλλο παρά ευχάριστες. Ωστόσο, θα πρέπει να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι βασίζονται σε παρατηρήσεις στοιχείων τα οποία σε σχέση με τη γεωλογική ηλικία του πλανήτη μοιάζουν σαν να βλέπουμε στον κινηματογράφο το πρώτο δέκατο του δευτερολέπτου από το περίφημο 14ωρο ντοκιμαντέρ «Resan» του Peter Watkins. Σε αυτό το πλαίσιο επιφυλακτικής αισιοδοξίας θα σταθούμε σε κάποιες λιγότερο επώδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, εστιάζοντας στη χώρα μας.
Στον τοίχο της περίφραξης του θερινού κινηματογράφου «Βοτσαλάκια», στην παραλία της Καστέλλας, τα τσαμπιά με τις μπανάνες σε συνδυασμό με τη θάλασσα, που βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα μακριά, συνθέτουν μια τροπική εικόνα. Τα τσαμπιά δεν αποτελούν στοιχείο ντεκόρ, αλλά τους καρπούς των μπανανόδεντρων που φυτρώνουν εκεί. Μάλλον δεν είναι αρκετά πιθανό ο Πειραιάς να γίνει ανταγωνιστής των τροπικών και υποτροπικών χωρών στην παραγωγή μπανάνας, όμως οι νότιες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν νέες καλλιέργειες με πολύ ενδιαφέροντα διατροφικά και εμπορικά χαρακτηριστικά.
Νέες καλλιέργειες
Αυτή την άποψη στηρίζει ο Δημήτρης Μπιλάλης, καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, ο οποίος έχει μια ιδιαίτερη αγάπη για τις βιολογικές καλλιέργειες. Όπως μας εξηγεί, «η κλιματική αλλαγή γίνεται κυρίως ορατή από το θερμικό της αποτύπωμα, οπότε είναι λογικό να στραφούμε σε καλλιέργειες που ευνοούνται από αυτή τη μεταβολή».
Σύμφωνα με τα δεδομένα της υπηρεσίας Climate Change του προγράμματος Copernicus, αν και το 2017 ήταν κατά 0,1 βαθμούς Κελσίου ψυχρότερο από το 2016, με μέση παγκόσμια θερμοκρασία 14,7 βαθμούς Κελσίου, συνεχίζουμε να διανύουμε μια ιδιαίτερα θερμή περίοδο.
«Η καλλιέργεια του φυτού κινόα είναι μία από αυτές στις οποίες ήδη πειραματιζόμαστε με θετικά αποτελέσματα», μας λέει ένθερμα ο Δ. Μπιλάλης. «Πρόκειται για μια καλλιέργεια υψηλής εμπορικής αξίας, δεδομένου ότι η λιανική της τιμή είναι από 8 έως 10 ευρώ το κιλό. Το βελούδινο φασόλι, μια άλλη καλλιέργεια με την οποία πειραματιζόμαστε, έχει λιανική τιμή στη Γερμανία κοντά στα 20 ευρώ το κιλό».
Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο έχει δοκιμάσει όλες τις νέες καλλιέργειες σε επίπεδο διδακτορικού, γεγονός που συνεπάγεται τουλάχιστον τέσσερα χρόνια πειραματισμού και πλούσια βάση δεδομένων για τους ενδιαφερόμενους καλλιεργητές. Επιπλέον της εμπορικής τους αξίας, τα φυτά αυτά είναι και «ελεύθερα». Τα τελευταία χρόνια γίνεται αρκετός λόγος για το «κλείδωμα» σπόρων από ελάχιστες εταιρείες στον πλανήτη, οι οποίες με αυτόν τον τρόπο ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής και άρα της διατροφής. Οι καλλιέργειες που εξετάζει το τμήμα του Δ. Μπιλάλη έχουν τη δυνατότητα να δώσουν σπόρους οι οποίοι είναι γόνιμοι και άρα ο παραγωγός μπορεί να καλύψει την επόμενη σπορά με σπόρους που θα έχουν προέλθει από τη δική του καλλιέργεια. Στην πράξη, αυτή η δυνατότητα του δίνει την επιλογή να στραφεί ευκολότερα στη βιολογική καλλιέργεια, καθώς για την ανάπτυξη των φυτών δεν είναι απαραίτητη η χρήση συγκεκριμένων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή δείχνει συχνά το αρνητικό της πρόσωπο και στη χώρα μας, το οποίο όσον αφορά τις καλλιέργειες έχει να κάνει κυρίως με τις ακραίες μεταβολές θερμοκρασίας και υγρασίας. Στις Κυκλάδες, για παράδειγμα, το 2017 οι βροχές εμφανίστηκαν ξανά τέλη Οκτωβρίου ύστερα από πέντε μήνες ανομβρίας. Ένα έδαφος χωρίς νερό για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα είναι αφιλόξενο για τα περισσότερα από τα φυτά που αποτελούν τη βάση της διατροφής μας.
Περισσότερη ηλιοφάνεια, περισσότεροι τουρίστες
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία για το 9μηνο του 2017, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις για την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2017 έφτασαν τα 14,4 δισεκατομμύρια ευρώ, παρουσιάζοντας 10,7% αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Αν για τη δική μας νοοτροπία η θάλασσα συνεχίζει να είναι θελκτική τον Νοέμβριο, για τη νοοτροπία όσων ζουν σε βόρεια κλίματα είναι παράδεισος. Άλλωστε, η θερμοκρασία της θάλασσας μέχρι και τον Δεκέμβριο παραμένει κοντά στους 18 ή 19 βαθμούς. Οι Έλληνες έχουν παρατηρήσει το φαινόμενο αυτό εδώ και αρκετά χρόνια και το αποτυπώνουν συχνά με το ευφυολόγημα «65 Αυγούστου και βάλε». Φαίνεται όμως ότι το έχει παρατηρήσει και η επιχειρηματική κοινότητα του τουρισμού, όπως αποδεικνύει μια μελέτη του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) που θα συνδέει την κλιματική αλλαγή με την επέκταση της τουριστικής περιόδου και τις απαραίτητες προσαρμογές που θα πρέπει να γίνουν στις υποδομές εξυπηρέτησης των τουριστών.
Η επιχειρηματική κοινότητα της κρουαζιέρας επωφελείται ήδη από την επέκταση της τουριστικής περιόδου. Μια ματιά στο πρόγραμμα που έχει αναρτήσει ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς για το 2018 φανερώνει ότι μέχρι και τις 6 Δεκεμβρίου υπάρχουν δηλωμένες αφίξεις κρουαζιερόπλοιων, ενώ, ύστερα από μια σύντομη
διακοπή, τα κρουαζιερόπλοια επιστρέφουν στις 6 Ιανουαρίου του 2019. Στην ευνοϊκή συγκυρία συμβάλλουν και οι πλατφόρμες ενοικίασης μη επαγγελματικών καταλυμάτων, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις διαμορφώνουν την επιχειρηματική ανάπτυξη σε περιοχές τις οποίες πριν από μερικά χρόνια οι κάτοικοι δεν θα μπορούσαν ούτε να φανταστούν ότι θα τις επισκέπτονταν τουρίστες. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Μπιλάλη, τουλάχιστον 30 επιπλέον μέρες θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμες και για τη διαρκώς αναπτυσσόμενη αγορά του αγροτουρισμού. Θεωρητικά, ο αγρός θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος για μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, καθώς μέχρι και τον Δεκέμβριο υπάρχουν αγροτικές εργασίες, όπως το μάζεμα της ελιάς και των χειμερινών λαχανικών και φρούτων.
Φθηνότερο ρεύμα;
Η στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι μία από τις ευρύτερες δράσεις παγκοσμίως που έχουν στόχο τον περιορισμό των αέριων ρύπων, οι οποίοι θεωρούνται βασικοί υπαίτιοι για την κλιματική αλλαγή. Στην Ευρώπη, ο στόχος για παροχή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές επιτεύχθηκε συντομότερα από το 2020, που προέβλεπε το αρχικό πλάνο. Ο ήλιος, ο αέρας, τα κύματα και η ροή των ποταμών εξαρτώνται από τις διαθέσεις της φύσης και επομένως η παραγωγή ενέργειας δεν είναι σταθερή χρονικά. Στη σταθεροποίηση μπορούν να βοηθήσουν οι ταμιευτήρες (συνήθως μπαταρίες), οι οποίοι σε συντονισμό με τις μονάδες παραγωγής από ορυκτά καύσιμα προσφέρουν στο δίκτυο την απαιτούμενη ενέργεια.
Ωστόσο, ο συντονισμός των διαφορετικών πηγών με τις ανάγκες των αγοραστών ενέργειας δεν είναι εύκολη άσκηση. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ωθεί κυβερνήσεις και ιδιωτικές εταιρείες να επενδύουν σε έξυπνα δίκτυα. Τα δίκτυα αυτά με τη βοήθεια της τεχνολογίας των υπολογιστών μπορούν να διαχειριστούν εναλλακτικές διαδρομές ενέργειας. Σύμφωνα με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο του ΔΕΔΔΗΕ, Νίκο Χατζηαργυρίου, για την περίοδο 2016-2021 ο ΔΕΔΔΗΕ υλοποιεί ένα επιχειρησιακό σχέδιο προϋπολογισμού 1,25 δισ. ευρώ, εστιάζοντας κυρίως στα έξυπνα δίκτυα.
Μπορεί τα νέα δίκτυα να στήνονται εξαιτίας των συνθηκών που προκάλεσε η κλιματική αλλαγή, τα οφέλη τους όμως είναι περισσότερα από τη βελτίωση της διαχείρισης ενέργειας. Η ολοκλήρωση ενός έξυπνου δικτύου από τον παραγωγό μέχρι τον τελικό καταναλωτή αναμένεται να μειώσει τη δαπάνη ενέργειας σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, μειώνοντας ανάλογα καιτους λογαριασμούς. Επιπλέον, η σωστή πρόβλεψη των αναγκών ενέργειας είναι πιθανό να οδηγήσει σε πιο ακριβείς προϋπολογισμούς αγοράς ορυκτών καυσίμων από άλλες χώρες, με αποτέλεσμα τη μείωση στην τιμή της κιλοβατώρας. Οραματιζόμενοι το μέλλον της ενέργειας, το ιδανικό σενάριο είναι ο ερχομός της εποχής του υδρογόνου. Σε έναν κινητήρα με καύσιμη ύλη το υδρογόνο ο ρύπος είναι νερό, το οποίο με λίγη προσοχή είναι εξίσου καθαρό με αυτό που πίνουμε από τη βρύση μας. Επομένως, όχι μόνο λύνουμε το ενεργειακό μας πρόβλημα, αλλά παράλληλα αντιμετωπίζουμε και το πρόβλημα της έλλειψης πόσιμου νερού, το οποίο σύμφωνα με τους επιστήμονες θα είναι στο μέλλον πιο σπάνιο από τα ορυκτά καύσιμα. ■